بررسی استفاده از کلاه ایمنی برای موتور سیکلت سواران
1-مرحله تحقیق
2-طرح تحقیق : روش تحقیق- ابزار گرداوردی اطلاعات- جامعه آماری – روش نمونه گیری و ...آزمون
3- فرضیه سازی: مهمترین و پایه هر تحقیق میباشد.
4- گرد آوری اطلاعات
5- نتیجه گیری

بررسی استفاده از کلاه ایمنی برای همه موتور سیکلت سواران


مستقل وابسته

شرح مختصری بر کلاه ایمنی موتورسیکلت
کلاه ایمنی وسیله ای مهم جهت محافظت از سر موتورسوار و کاهش ضربه وارده به آن در حین تصادف می باشد بطوریکه راندن موتورسیکلت بدون کلاه ایمنی اشتباهی بزرگ می باشد. طی تحقیق انجام شده در ژاپن در مورد تصادفات رخ داده در این کشور در سال 2001 میلادی به این نتیجه رسیده اند که 9/17 درصد تصادفات منجر به فوت و 5/15 درصد تصادفات جرحی را موتورسیکلتها تشکیل می دهند.
در میان فوت شدگان 9/48 درصد آنها از ناحیه سر، 1 درصد از ناحیه صورت و 2/8 درصد از ناحیه پا و زانو ضربه دیده اند. این ارقام در مقایسه با آمار مربوط به تصادفات ماشین در سطح خیلی بالایی قرار دارد. مقاله حاضر مروری بر انواع کلاه ایمنی و انتخاب مدل مناسب جهت راندن موتورسیکلت می کند.


• ساختار کلاه ایمنی
کلاههای ایمنی بر اساس عملکردشان به 4 دسته تقسیم می شوند: 1- کلاه ایمنی نیمه که تنها از سر راکب محافظت می کند. 2- کلاه 4/3 که از سر و گوشها محافظت می کند و 3- کلاه های جلوباز (Open face) که نسبت به کلاه های قبلی (کلاه 4/3) از قسمت های بیشتری از سر محافظت می کنند. به این 3 نوع کلاه ایمنی، کلاه نیمه (half face) اطلاق می شود. 4- کلاه ایمنی کامل (full face) کلاهی است که تمام سر، گوشها، جمجمه و از قسمت چانه محافظت می کند.

• تحلیل داده های بدست آمده از تصادفات
برای تست میزان عملکرد کلاه های ایمنی در تصادفات در کشور ژاپن تحقیقی بر روی 280 مورد از تصادفات موتورسیکلت که در سال 2001 در این کشور رخ داده است، نتایج ذیل حاصل شده است. نیمی از کلاههای ایمنی در حین تصادف از سر موتورسوار به علت استفاده نادرست افتاده بودند، به همین دلیل امکان اندازه گیری میزان محافظت کلاه ایمنی وجود نداشت. البته 6 مورد از این موارد (5 مورد کلاه نیمه بوده اند) به طور صحیح بر روی سر قرار داده بودند.
4/67 درصد از مجروحان از ناحیه سر در تصادفات از کلاه ایمنی استفاده نکرده اند و این بدین معناست که احتمال آسیب رسیدن به سر برای موتورسواران بدون کلاه ایمنی 19/2 برابر کسانی است که از کلاه استفاده می کنند. سهم آسیب رسیدن به ناحیه سر در مواردی که کلاه ایمنی از روی سر می افتد 98/1 برابر موارد بدون کلاه ایمنی و سهم موارد منجر به فوت 35/4 برابر بالاتر می باشد. بنابراین استفاده صحیح کلاه ایمنی بطوریکه در حین تصادفات از سر موتورسوار جدا نشود بسیار مهم می باشد.
با بررسی ارتباط نوع کلاه ایمنی و میزان آسیب های وارده متوجه می شویم که بدلیل محدود بودن ناحیه محافظت کلاه ایمنی نیمه نسبت به کلاه ایمنی کامل، احتمال آسیب برای موتورسوارانی که از کلاه ایمنی نیمه استفاده می کنند نسبت به موتورسوارانی که کلاه ایمنی از نوع کامل استفاده می نمایند بیشتر می باشد. بنابراین، کلاه ایمنی نیمه برای راندن در سرعت های پایین و برای موتورسیکلت های با حجم موتور کمتر مناسب است.

• نحوه صحیح استفاده از کلاه ایمنی و مشکل کیفیت آن
در راندن موتورسیکلت برخلاف رانندگی با ماشین تمام بدن موتورسوار در خطر آسیب قرار می گیرد. بنابراین اکیدا توصیه می گردد که علاوه بر انتخاب مناسب کلاه ایمنی بر طبق نوع موتورسیکلت و شرایط رانندگی همواره از آن به صورت دقیق، صحیح و کامل استفاده گردد.
• چگونه کلاه ایمنی مناسب انتخاب کنیم؟
1-4)قسمت بیرونی کلاه ایمنی بایستی از مواد سخت، مقاوم و جاذب ضربه ساخته شده باشد (ABS). لایه میانی بایستی از مواد ضربه گیر، غیر سمی و بی خطر تهیه شده باشد (یونولیت) و لایه داخلی که با قسمت سر موتورسوار در تماس است از مواد جاذب عرق و تهویه پذیر ساخته شده باشد. کلاه بایستی با بند مخصوص و ایمن به قسمت سر بسته شود. بخش طلق کلاه ایمنی نیز بایستی از مواد شفاف و فشرده ساخته شده باشد و درصد شفافیت آن حداقل 85 درصد بایستی باشد.

2-4)وزن کلاه ایمنی نیمه و کامل به ترتیب بایستی کمتر از 6/1 و 3/1 کیلوگرم باشد و زاویه دید جانبی برای هر دو کلاه بیشتر از 105 درجه و زاویه دید بالایی آنها بایستی بزرگتر از 7 درجه باشد.
3-4)هر کلاه ایمنی بایستی دارای نشانهای ثابتی از جمله نام محصول، نام و محل سازنده آن، نام تجاری، گروه و مدل محصول، خصوصیات و تاریخ تولید همچنین شماره سریال محصول باشد.
4-4)کلاه ایمنی براساس اندازه محیط ناحیه سر به 3 نوع بزرگ (600-580 میلیمتر) متوسط (580-560 میلیمتر) و کوچک (560-540 میلیمتر) تقسیم بندی می گردد. بنابراین بایستی کلاهی مناسب و مطابق با اندازه ناحیه سرتان انتخاب کنید.
5-4)هرگز از کلاههای ایمنی که قبلا آسیب جدی دیده اند استفاده نکنید. هنگام استفاده از کلاه ایمنی دوطرف کلاه را با دو دست گرفته و کلاه را بر روی سر قرار دهید و هنگام در آوردن آن به روش معکوس عمل کنید. در حالی که کلاه به سر دارید سر خود را تکان دهید اگر احساس فشار بر روی ناحیه سر و صورت نداشتید کلاه مناسب شماست. هیچگاه وزن کلاه را با دست اندازه نگیرید بلکه هر گاه کلاهی فشار اضافی بر روی گردنتان وارد نکند از نظر وزن نیز مناسب شما می باشد.
چرا کلاه ایمنی به هنگام رانندگی مورد نیاز است؟


صدمات ترافیکی مسئله سلامت عمومی بوده و علت عمده فوت و صدمات در سراسر دنیا هستند و هر سال حدود ۳ میلیون نفر در نتیجه سوانح جاده ای در دنیا از بین رفته و میلیون ها نفر صدمه دیده و یا ناتوان می شوند در بسیاری از کشور ها با در آمد متوسط و پایین موتور سیکلت و دوچرخه سهم زیادی در حمل و نقل داشته و کاربران این وسایط نقلیه نسبت بالایی از افراد صدمه دیده یا فوت را دارند.
موتور سواران و دوچرخه سواران به دلیل اینکه در راه هایی که خودروها با سرعت بالا و اتوبوس ها و کامیون ها تردد داشته کمتر قابل رویت می باشند،همچنین به دلیل عدم حفاظت فیزیکی این افراد خطر بالایی در تصادفات دارند.
در کشورهای با درآمد متوسط و پائین مالکیت خودرو و میزان استفاده از آن معمولاً نسبت به کشور ها با درآمد بالا کمتر می باشد.درنتیجه استفاده از موتور سیکلت و سایر وسایل نقلیه دوچرخ در این کشورها بالا می باشد.
در کشورما با توجه به وضعیت اقتصادی بعضی از خانواده ها – دسترسی آسان و ارزان به موتور سیکلت میلیونها نفر از شهروندان از موتو سیکلت استفاده می کنند و متأسفانه حدود ۷۰ در صد از مجموع کشته شده گان مجروحان و صدمه دیدگان راکبین موتور سیکلت می باشند.
صدمات سر و گردن عامل عمده فوت و صدمات شدید و ناتوانی موتورسواران و دوچرخه سواران می باشد. هزینه های اجتماعی صدمات سر برای نجات یافتگان خانواده های آنها و جامعه به دلیل نیاز مکرر مراقبت های ویژه یا طولانی مدت بالا می باشد. صدمات سرو اغلب هزینه های این قبیل صدمات فشار زیادی را برروی هزینه های مراقبت بهداشتی کشور و اقتصاد آن تحمیل می کند.
تعریف کلاه ایمنی:
کلاه ایمنی عبارت است ازطراحی وسیله حفاظتی که بتواند سر را در تصادفات وحوادث محافظت نماید. کلاه ایمنی نباید دراستفاده معمولی وبه مرور زمان دچار تغییرات زیاد ودرمواجهه باشرایط آب وهوائی ازقبیل خورشید-باران-سرمای شدید فرو بپاشد وهمچنین نباید برای پوست ومو-تنفس ضرر داشته وغیرسمی وغیر الرژیک باشد. کلاه ایمنی لازم است بالا گوش وپشت گردن باشد دارای نقاب چشم وپوشش پایین صورت بوده وبرروی عملکرد سیستم بینایی وشنوایی اثر نگذاشته وکارایی آنها را کاهش ندهد وطوری طراحی شده باشد که دمای داخلی را بطور غیرعادی افزایش نداده وبرای پیشگیری از افزایش دمای احتمالی برروی آن حفره های مناسب تهویه تعبیه نمود.
مکانیزم صدمات سر:
درک آناتومی سر در فهم مکانیزم صدمات سرو مغز مهم می باشد.به طور خلاصه اطلاعات مهم آناتومی سر در ذیل اشاره شده است :
۱-مغز توسط استخوان جمجمه احاطه شده است.
۲-مغز روی سطحی استخوانی که قاعده جمجمه را تشکیل می دهد ، قرار گرفته است.
۳-طناب نخاعی از طریق حفره زیر مغز عبور می کند.
۴-در زیر و چسبیده به استخوان بافت سختی به نام سخت شامه قرار دارد که مغز را احاطه کرده است.
۵-بین مغز و سخت شامه فضایی وجود دارد که از مایع مغزی نخاعی پر شده و بافت مغز را از تکان های شدید محافظت می کند.
۶-مغز در مایع مغزی نخاعی غوطه ور است ولی می توانند فقط ۱ میلی متر در هر جهت حرکت داشته باشند.
۷-جمجمه نیز توسط پوست سر پوشیده شده است ، که خودش نقش محافظتی دارد.
در سانحه موتور سیکلت و دوچرخه دو مکانیزم اساسی برای صدمه به مغز وجود دارد که عبارتند از : از طریق تماس مستقیم و از طریق افزایش سرعت مغز در کاسه سر. هر کدام از این مکانیسم ها باعث انواع مختلفی از صدمات می شوند. در زمانی که موتور سوار و دوچرخه سوار دچار سانحه می شود راننده اغلب از وسیله نقلیه به بیرون پرتاب می شود. در صورتی که سر راننده به شیئی مانند زمین برخورد کند حرکت سر به سمت جلو متوقف شده ولی مغز به حرکت خود ادامه داده تا اینکه به جمجمه برخورد کرده و سپس مغز برگشته وبه سمت دیگر جمجمه برخورد می کند. این نوع صدمه می تواند از صدمه خفیف سر مانند کاهش سطح هوشیاری موقتی تا ضربه کشنده مغزی باشد. صدمات سر بر اثر برخورد با جسم یا در اثر افزایش و کاهش سرعت به دو گروه صدمات باز و بسته سر تقسیم می شوند. اکثر ضربات مغزی در اثر صدمات بسته است و هیچ جراحت بازی در مغز مشاهده نمی شود. موتور سوارانی که از کلاه ایمنی استفاده نمی کنند احتمال ایجاد ضربه مغزی و سایر صدمات سر در آنها بیشتر است.کلاه ایمنی لایه ای اضافی ، برای سر ایجاد کرده و انسان را در برابر اشکال شدید آسیب مغزی حفاظت می کند.
نحوه عملکرد کلاه ایمنی :
هدف استفاده از کلاه ایمنی،کاهش خطر آسیب شدید سر و مغز به وسیله کاهش نیرو ضربه وارده به سر می باشد. معمولاً کلاه ایمنی دارای سه عملکرد برای کاهش آسیب است:
۱) سرعت ضربه وارده به جمجمه را کاهش می دهد و از این رو جا به جایی مغز ، در هنگام سانحه کنترل می شود.
۲) ماده نرم موجود در کلاه برخی ضربات را جذب نموده و در نتیجه سر با آهستگی به کلاه ایمنی برخورد می کندو این بدان معناست که مغز با نیروی زیادی با جمجمه بر خورد نمی کند.
۳) کلاه ایمنی نیروی ضربه را در سطح بزرگتری پخش می کند تا نیرو در روی ناحیه خاصی از جمجمه متمرکز نشود.
۴) کلاه ایمنی به عنوان یک مانع فیزیکی عمل کرده و مانع برخورد جمجمه با شی می شود.
اجزای تشکیل دهنده کلاه ایمنی:
پوسته :
بخش قوس دار خارجی کلاه ایمنی فشار تماسی را بر روی سطح وسیعی توزیع کرده تا فشار وارده به سر کاهش یابد.پوسته از جنس سخت طراحی شده تا در زمان برخورد با شی سخت متراکم شده و بتواند حفاظت لازم را در برابر نفوذ اشیاء کوچک ، تیز و سرعت بالا تأمین کرده و اغلب از بالشتک های داخل کلاه ایمنی در مقابل سایش ها و ضربات در طول استفاده روزانه محافظت می کند. این نیازها بدین معناست که پوسته باید سخت بوده و سرتاسر پوسته خارجی صاف باشد.
آستری جاذب ضربه:
آستری مورد نظر از ماده نرم و ضد ضربه ساخته شده و معمولاً از جنس پلی استرین انبساطی است که استیروفوم نامیده می شود.این آستری در زمان تصادم نیروی وارده ناشی از برخورد سر به سطح داخلی کلاه ایمنی را جذب و مستهلک می کند.
بالشتک راحتی :
فوم نرم ولایه پارچه ای که بر روی سر قرار می گیرد که این ماده باعث ثابت شدن سر در کلاه می شود.
سیستم نگهدارنده یا بند چانه :
این بخش،وظیفه نگهداری کلاه بر روی سر در زمان تصادف را دارد.بند از دو طرف به پوسته متصل شده است. بند های چانه و گردن که به طور ویژه برای نگهداری کلاه بر روی سر در زمان سانحه طراحی شده باید به طور صحیح مورد استفاده قرار گیرند.
مواد قانونی:
بند ۹۲ماده ۱ آئین نامه راهور:
موتورسیکلت وسیله نقلیه ای برای حمل انسان که دارای دو یا سه چرخ با اتاقک پهلو (ساید کار )یا بدون آن ومجهز به یک موتور محرکه باشد.
ماده ۱۶۴آئین نامه راهور:
رانندگان وسرنشینان هر نوع موتورسیکلت ودو چرخه موتور دار باید به کلاه ایمنی مجهز ودر طول حرکت از آن استفاده نمایند باشد
ماده ۲۰قانون جدید اخذ جرائم:
کلیه قوانین ومقررات عمومی مربوط به حمل ونقل وعبور ومرور درمورد موتورسیکلت ها نیزجاری است.حرکت درپیاده رو یا درجهت مخالف مسیرمجاز،ایجادعمدی صدای ناهنجار،حمل بارغیرمتعارف،حرکت نمایشی مارپیچ،تک چرخ،حمل یدک،عدم استفاده ازکلاه ایمنی وتردد درخطوط ویژه اتوبوسرانی باموتورسیکلت تخلف محسوب شده وماموران موضوع ماده(۲) این قانون موظفند ضمن صدورقبض جریمه نسبت به توقیف موتورسیکلت حداکثر به مدت یک هفته ودرصورت تکرار یک ماه اقدام کنند
توضیح:صدورگواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای مردان برعهده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است.(صدور گواهینامه موتورسیکلت برای خانم ها ممنوع است)



• محققان در ميشيگان
محققان در ميشيگان آمريكا تاثير استفاده از كلاه ايمني را روي هزينه‌هاي بيمارستاني و مخارج بيمار بررسي كردند. اگرچه استفاده از كلاه ايمني در ميشيگان اجباري است اما 19 درصد از 219 مصدوم مورد مطالعه در زمان وقوع تصادف كلاه ايمني نداشتند. اين موضوع، امكان مقايسه بين هزينه‌هاي سرنشينان با كلاه ايمني و بدون كلاه ايمني را براي محققان فراهم كرد. متوسط هزينه‌هاي بيمارستاني استفاده‌كنندگان از كلاه ايمني، حدود 20 درصد يا معادل 6000 هزار دلار كمتر از كساني بود كه از آن استفاده نكرده‌ بودند. پس از دوره درمان، متوسط هزينه‌هاي مراقبت‌هاي توان‌بخشي براي سرنشينان بدون كلاه ايمني دو برابر كساني بود كه كلاه ايمني داشتند.
• محققان در ايتاليا
از سال 2000 ايتاليا قوانين فراگيري را در مورد استفاه از كلاه ايمني و با هدف كاهش اثرات تصادفات موتورسيكلت اتخاذ كرد زيرا تا آن زمان قوانين اين كشور رانندگان موتور گازي با سن بالاتر از 18 سال را معاف مي‌كرد. براي تشخيص اثرات قانون جديد مطالعه‌اي انجام گرفت كه بعضي نتايج آن عبارت بود از: (احدي، 1387):
1. افزايش قابل توجه ميزان استفاده‌كنندگان از كلاه ايمني تا حدود 95 درصد در سطح كشور
2. 66 درصد كاهش در پذيرش صدمه‌ديدگان ضايعه مغزي ناشي از تصادفات موتورسيكلت
3. 31 درصد كاهش در پذيرش صدمه‌ديدگان ضايعه مغزي در بخش‌هاي اعصاب بيمارستان‌ها
• محققان در كلمبيا
صدمات ناشي از رانندگي پنجمين عامل مرگ در شهرهاي كلمبيا به حساب مي‌آيد و سرنشينان موتورسيكلت به عنوان كاربران آسيب‌پذير، بيشتر تحت تاثير قرار دارند. در سال 94-1993، از كل تصادفات منجر به فوت در اين كشور 30 درصد مربوط به موتورسواران بوده است. در سال 1996 با معرفي قانون اجباري استفاده از كلاه ايمني براي موتورسواران تلفات آنها كاهش يافت. بطوريكه اين تحليل نشان مي‌دهد از اين سال ميزان مرگ و مير موتورسواران از 7/9 به 2/5 در هر 100000 نفر، كاهش يافته است. يعني كاهشي در حدود 46 درصد (احدي، 1387)
• محققان در تايلند
جمعيت موتورسواران در تايلند نيز همانند بسياري از كشورهاي همسايه‌اش، در حال رشد مي‌باشد. موتورسيكلت حدود 80 درصد از 20 ميليون وسايل نقليه ثبت شده را تشكيل مي‌دهد. در سال 1992 زماني كه استفاده از كلاه ايمني اجباري نشده بود، 90 درصد تلفات ناشي از تصادفات در تايلند به موتورسواران اختصاص داشت. بخش اعظم تلفات، ناشي از صدمات وارده به سر بود و تعداد كمي از كشته ‌شدگان از كلاه ايمني استفاده كرده بودند. در سال 1995 دولت قانون اجباري استفاده از كلاه ايمني را به مرحله اجراء درآورد و در همان سال اول، ميزان استفاده از كلاه ايمني بيش از 90 درصد افزايش و صدمات وارده به سر موتورسواران 40 درصد كاهش يافت و تلفات موتورسواران نيز 24 درصد كم شد.
• محققان در مالزي
از جمله مطالعاتی که در مورد مساله ایمنی و تصادفات موتور سیکلت در این کشور مطرح است، سلسله تحقیقات رادین عمر می باشد و نتایج نشان می دهد که کلاه ایمنی از سر در مقابل صدمات محافظت می کند. (احدی 1387)
2-2-12- مکانیسم صدمات وارده به سر
آگاهي نسبت به اجزاي سر انسان براي درك مكانيسم صدمات وارده به سر و مغز بسيار مهم است (شكل 2-7) به طور خلاصه اطلاعات مهم تشريحي در مورد سر انسان به قرار زير است:
• مغز در ميان جمجمه‌اي سخت قرار دارد.
• مغز بر روي استخوان‌هايي قرار گرفته كه پايه جمجمه را مي‌سازند.
• نخاغ از ميان سوراخي در قسمت زيرين سر عبور مي‌كند.
• در داخل جمجمه، چسبيده به آن، بافت سختي وجود دارد كه به آن سخت شامه (Dura Mater) مي‌گويند. اين بافت سخت، مغز را احاطه كرده است.
• بين مغز و سخت شامه، فضايي است كه شامل مايع مغزي مي‌شود. اين قسمت از وارد شدن ضربات فيزيكي به بافت مغز محافظت مي‌كند.
• مغز در داخل مايع مغزي شناور است اما تنها مي‌تواند حدود 1 ميليمتر در هر جهت حركت كند.
• جمجمه با پوست سرپوشيده مي‌شود كه برخي ديگر از حفاظت‌ها را تامين مي‌كند.

در زمان وقوع تصادف، مكانيسم‌هاي اصلي صدمه به مغز شامل دو مورد مي‌شود:
• ضربه مستقيم
• جابجايي ناگهاني در اثرات تغييرات شتاب حركت
كه هر مكانيسم، صدمات مختلفي را وارد مي‌كند. هميشه در تصادفات موتورسيكلت‌ها، رانندگان آنها به سر پرتاب مي‌‌شوند. اگر سر آنها به جسم سخت يا جايي مانند زمين برخورد كند، حركت رو به جلوي سر پس از آن در حركت برگشت به قسمت عقب جمجمه برخورد خواهد كرد. در اين حالت حداقل صدمه وارده بر ضربه مغزي مي‌باشد و حتي مي‌تواند منجر به فوت مصدوم گردد. صدمات وارده به سر ناشي از برخوردها یا صدمات ناشي از تكامل مغز به دو گروه تقسيم مي‌شوند:
• صدمات باز
• صدمات بسته
بسياري از صدمات آسيب‌ زا به مغز از صدمات بسته سر ناشي مي‌شوند كه در آنها هيچگونه جراحت بازي در سر وجود ندارد.
موتورسواراني كه از كلاه ايمني استفاده نمي‌كنند، در مقابل صدمات وارده به سر و آسيب‌هاي مغزي با خطر بيشتري مواجه هستند، كلاه ايمني لايه‌اي كمكي را براي سر تامين مي‌كند. بنابراين كلاه ايمني در مقابل بعضي از صدمات از جمله ضايعه مغزي محافظت مي‌كند.
1-13- نحوه عملكرد كلاه ايمني
كلاه ايمني با كاهش اثر نيرو يا ضربه وارده به سر، خطر ناشي از صدمات جدي وارده به سر و مغز را كاهش مي‌دهد و به سه طريق اين عمل صورت مي‌گيرد:
• كلاه ايمني جابجايي ناگهاني جمجمه در اثر تغييرات شتاب حركت را كاهش مي‌دهد و در نتيجه تكان مغز را نيز كاهش يافته و تاثيرات اين جابجايي قابل كنترل خواهد شد. مواد نرمي كه در داخل كلاه ايمني جداسازي شده است برخي ضربات را جذب كرده و در نتيجه سر به آرامي از حركت خواهد ايستاد. اين بدان معناست كه مغز با نيروي زياد جمجمه برخورد نخواهد كرد.
• كلاه ايمني نيروي وارده را در سطح بيشتري پخش مي‌كند. بنابراين نيروهاي وارده در قسمتي خاص از جمجمه متمركز نخواهد شد.
• كلاه ايمني بين مانع خارجي و سر مانند حفاظ عمل مي‌كند و از برخورد مستقيم بين آنها جلوگيري اين عملكردها به وسيله چهار بخش اصلي كلاه ايمني كه در شكل 2-8 در زير نشان داده شده است، تامين مي‌شوند.

پوسته: اين بخش شامل پوشش محكم خارجي مي‌شود كه ضربه وارده را در سطح وسيع‌تري پخش كرده و قبل از رسيدن نيروي وارده به سر از شدت آن مي‌كاهد. اگرچه جنس پوسته سخت است، اما طوري طراحي شده كه در صورت برخورد با اجسام كوچك، تيز و با سرعت بالا از سر حفاظت مي‌‍‌كند و همچنين از لايه داخلي كلاه ايمني در مقابل سائيدگي‌ها و ضربات ناشي از استفاده روزانه محافظت مي‌كند. منظور از اين ملزومات آن است كه پوسته بايستي داراي سطحي سخت و صاف باشد.
لايه ضربه‌گير، اين بخش از مواد نرم و قابل فشرده ساخته مي‌شود. معمولاً از پلي‌استر منبسط شده (پلي استايروفوم) استفاده مي‌شود. اين لايه متراكم ضربه ناشي از توقف حركت كلاه ايمني را جذب كرده و در مقابل از ادامه حركت سر جلوگيري مي‌كند.
لايه پوششي: از لايه‌اي نرم پوشيده شده كه با سر در تماس است و كمك مي‌كند تا سر در داخل كلاه راحت بماند.
سيستم نگهدارنده يا چانه ‌بند: وسيله‌اي است كه كلاه را با آن به سر مي‌بندند. اين بند، دو سمت پوسته را در زير چانه به هم متصل مي‌كند. اين وسيله با هدف حفظ كلاه ايمني روي سر در حين برخورد طراحي شده است و بايستي به طرزي صحيح بسته شود.
نمونه تحقيق:
مطالعه‌اي در مالزي، مطلوبيت به كارگيري كلاه ايمني را در بعضي شهرها مورد بررسي قرار داد از ميان 5000 موتورسوار مورد مطالعه، فقط 54 درصد به طور مناسب از كلاه ايمني استفاده مي‌كردند. 21 درصد از آنها به طور غيرمطلوب و 24 درصد آنها نيز هرگز از آن استفاده نمي‌كردند. جوانان، مردان و كساني كه سطح سواد پاييني داشتند از كلاه ايمني به طور نامطلوب‌تري استفاده مي‌كردند. (احدي، 1387)
2-2-14. نحوه طراحي و اجراي استاندارد كلاه ايمني
معمولاً يكي از عواملي كه ما را به اهداف استفاده از كلاه ايمني نزديك مي‌كند، ارتقاء كيفيت كلاه ايمني است. بهترين حالت زماني است كه اطمينان حاصل شود تمام كلاه‌هاي ايمني داراي استاندارد ايمني تاييد شده هستند. اين موضوع عاملي است كه نشان مي‌دهد كلاه ايمني در كاهش صدمات وارده به سر موثر است. همچنين استاندارد بايستي براي مصرف كننده ضمانت‌هاي كيفيتي را نيز فراهم كند. البته اين استاندارد بايد براي ترافيك ديگر شرايط محيطي آن كشور مناسب باشد و به اندازه كافي انعطاف‌پذير باشد تا توليدكنندگان بتوانند انواع مدل ها و شيوه‌هاي تاييد شده را توليد كنند. حال اين سوال مطرح مي‌گردد كه آيا يك استاندارد ملي در اين زمينه در كشور ما وجود دارد يا خير؟ كه جواب آن منفي مي‌باشد و چنين استانداردي ما نداريم. ناچاراً بايد به استاندارد بين‌المللي رجوع كرد. در اين زمينه استانداردهايي شامل دستور شماره UNECE 22 و همچنين استانداردهاي كشورهاي صنعتي موجود هست. استانداردي كه ايجاد يا اقتباس مي‌شود، بايستي شرايط ترافيكي موجود در آن كشور را در نظر بگيرد. براي مثال، جريان مختلط ترافيك، اينكه آيا مسير موتورسيكلت با ديگر وسايل نقليه مشترك است و تعداد وسايل نقليه غيرموتوري و در كل جنبه‌هاي فني بايد به متخصصان مربوطه ارجاع شود.
مي‌توان به نمونه‌هايي از استانداردهاي كلاه ايمني موتورسواران به شرح زير اشاره كرد:
1. AS 1698 (Australia)
2. JIST 8133 (Japan)
3. DOT FMVSS 218 (USA)
4. MS 1-1996 (Malaysia)
5. CSA CAN 3-D230- M85 (Canada)
6. UN/ ECE Regulation No.22 (Europe)
براي نمونه به استاندارد بين‌المللي براي كلاه ايمني در اروپا اشاره‌اي مي‌كنيم:
پخش حمل و نقل كميته اقتصادي سازمان ملل متحد در امور اروپا (UNECE) مسئول به روزرساني قوانين و مقررات بين‌المللي ايمني در تمام جنبه‌هاي ترافيك است. دستور شماره UNECE 22 «كه به پيمان 1985 ضميمه شده است و در آن انواع وسايل نقليه، لوازم و اجزاي آن مشخص شده است» شرايط يكساني را جهت تصويب كلاه ايمني براي رانندگان و سرنشينان موتورسيكلت و موتورگازي تعيين كرده است. آخرين تجديدنظر اين دستور در فوريه سال 2002 وارد مرحله اجرا شد و توسط 36 عضو مجم UNECE به همراه نيوزلند به كار گرفته شد.
يك كلاه ايمني مشخص براي دريافت علامت استاندارد (تاييد) كه از پيش تعيين شده سپري كند. اين علامت نشانگر انطباق كلاه ايمني با دستور شماره 22 است و روي آن نصب مي‌شود. كلاه ايمني مي‌تواند به محافظ گوش و جدار پوشش گردن مجهز باشد. همچنين ممكن است داراي قابليت تفكيك برجستگي چانه، آفتابگير و محافظ تاشوي صورت باشد. اگر به محافظ تاشوي صورت غيراستاندارد مجهز باشد، روي سطح بيروني اين محافظ بايد علامت «از چانه در مقابل اثرات وارده محافظت نمي‌كند» نصب شود و يا نشانه‌اي را داشته باشد تا نشان دهد محافظ تاشوي صورت هيچگونه حفاظتي را در برابر ضربه وارده تامين نمي‌كند.
دستور UNECE اظهار مي‌كند كه كلاه ايمني نبايد بر قابليت شنوايي استفاده‌كننده آن تاثير قابل ملاحظه‌اي بگذارد و دماي فضاي بين سر و پوسته نبايستي خيلي افزايش يابد. براي پيشگيري از افزايش دما مي‌توان سوراخ‌هاي هواكش را در پوسته تعبيه كرد. به علاوه دستور تصريح مي‌كند كه هر كلاه ايمني كه در فروشگاه عرضه مي‌شود بايد برجستگي واضح و در معرض ديد و به زبان ملي آن كشور داشته باشد. اين برچسب بايد حاوي اين جمله باشد، «براي حفاظت مناسب، اين كلاه بايستي دقيقاً اندازه سر باشد و به طور مناسبي روي آن قرار گيرد. هر كلاه ايمني كه ناراحتي ايجاد كند بايد تعويض شود.»
ملاحظات كليدي
جزييات استانداردهاي كلاه ايمني بسيار فني است و بايد توسط متخصصان تنظيم گردد. هنگام تنظيم استاندارد كلاه ايمني ضرورت دارد كه فرهنگ محلي، شرايط اقليمي و ترافيك آن كشور لحاظ شوند. چون اين عوامل رضايت موتورسواران را تحت تاثير قرار مي‌دهد. در كشورهاي در حال توسعه، شرايط ترافيك معمولاً مختلط است. موتورسواران بايد همراه با عابران و انواع وسايل نقليه سبكه و سنگين حركت كنند. تمام سيستم‌هاي حمل و نقلي خطراتي را براي موتورسواران ايجاد مي‌‌كنند و بايد هنگام كار روي استاندارد مدنظر قرار بگيرند. همچنين بايد با توليدكنندگان و توزيع‌كنندگان رايزني كرد تا اطمينان حاصل شود كه استاندارد خيلي سختگيرانه نبوده و موجب محدوديت توليد و عرضه نمي‌شود. ديدگاه‌هاي آنها بايد در استاندارد منعكس شود تا موجب اطمينان بخشي نسبت به حفاظت خوب و تنوع طرح‌ها شود. البته يك استاندارد بايد تمايلات را نيز در نظر بگيرد. براي مثال، هرگاه فقط اجازه توليد كلاه ايمني با پوشش كامل صادر شود، موتورسواران كشورهاي استوايي و نيمه‌استوايي از اين استاندارد استقبال نخواهند كرد.
در تعدادي از كشورها، كلاه ايمني قلابي (جعلي) در فروشگاه‌ها وجود دارد كه علاوه بر افزايش خطرپذيري صدمات وارده به استفاده‌كنندگان اين كلاه‌ها، توليد اين نوع كلاه‌ها موجب زيان مالي توليد‌كنندگان قانوني كلاه اميني خواهد شد. اما در هر حال اگر قانون و استاندارد كلاه ايمني وجود داشته باشد لازم است براي بهبود كيفيت كلاه ايمني توليد شده توسط توليدكنندگان قانوني از استاندارد تاييد شده استفاده كرد. كنترل كيفي شديد كلاه ايمني و در نظر گرفتن مشوق‌هايي براي توليدكنندگان كلاه ايمني ارزان و با كيفيت بالا، گامي است كه براي موتورسواران و توليدكنندگان قانوني سودمند خواهد بود.
2-2-14. مشخصات كلي كلاه ايمني
استانداردهاي بين‌المللي كلاه ايمني آن را وسيله‌اي متشكل از پوسته خارجي سخت و آستر داخلي با قابليت فشرده شدن تعريف مي‌كنند. لازم نيست در استاندارد قيد شود كه كلاه ايمني بايد به چه روشي توليد شود يك استاندارد خوب كلاه ايمني مي‌تواند كلاه ايمني را به صورت «يك وسيله حفاظتي، طراحي شده براي حفاظت از سر در برابر ضربه در حوادث» تعريف كند. براي يك استاندارد ضروري است كه تا جاي ممکن، فراگير باشد و از ايجاد محدوديت در روش طراحي و توليد يا مواد به كار رفته اجتناب كند.
مواد به كار رفته در كلاه ايمني نبايد دستخوش تغييرات شديد ناشي از گذشت زمان يا استفاده معمولي شود. همچنين مواد به كار رفته نبايد در اثر قرار گرفتن در شرايط آب و هوايي مانند آفتاب، باران، گرما و يا سرماي خارجي دچار تخريب شود. موادي كه در تماس با بدن انسان قرار دارند نبايد تحت تاثير مو، پوست يا تعرق بدن قرار بگيرند. همچنين موارد به كار رفته بايد غيرسمي بوده و موجب واكنش‌هاي حساسيت‌زا نشوند. كلاه ايمني مي‌تواند به محافظ گوش و جدار پوششي گردن مجهز باشد. همچنين ممكن است داراي برآمدگي چانه قابل تفكيك، آفتابگير و محافظ تاشوي صورت باشد.
كلاه ايمني بايد به گونه‌اي طراحي شود كه بر قابليت شنوايي يا بينايي كاربر تاثير زيادي نگذارد. طراحي كلاه ايمني نبايد موجب افزايش غيرمعمول دما در فضاي بين سر و پوسته كلاه شود. براي پيشگيري از اين مورد مي‌توان سوراخ‌هاي هواكش را در كلاه ايمني تعبيه كرد. كلاه ايمني بايد به سيستم نگهداري كه در زير فك جاسازي شده تجهيز شود. تمام اجزاي اين سيستم بايد به طور ثابت به كلاه ايمني محكم شوند. بند چانه بايد قابل تنظيم باشد و به سيستم نگهداري نيز مجهز شود.
• آزمايش استاندارد بودن كلاه ايمني: انجام آزمايش مناسب موجب اطمينان از داشتن حداقل شرايط ايمني و استانداردهاي كيفي براي تمام اجزاي كلاه ايمني مي‌گردد. در ادامه روش‌هاي تعيين قابليت حفاظتي كلاه ايمني بيان شده است.
• آزمايش شايستگي: در اين آزمايش كلاه ايمني و اجزاي آن در معرض دماهاي بالا و پايين‌ قرار مي‌گيرند تا بدين طريق استحكام محصول تعيين شود.
• آزمايش جذب ضربه: اين آزمايش قابليت كلاه ايمني در جذب ضربه را در حالت سقوط آزاد هدايت شده و روي سندان فولادي ثابت تعيين مي‌كند. انجام آزمايش جذب ضربه كاملاً ضروري است.
• آزمايش‌هايي براي دوام پوسته و سايش سطحي: اين آزمايش براي تشخيص مواردي كه در آنها پوسته خارجي خاصيت خود را از دست مي‌دهد يا از بدنه كلاه جدا مي‌شود صورت مي‌گيرد.
• آزمايش‌هاي صلبيت: اين آزمايش مقاومت كلاه ايمني را وقتي كه از اطراف تحت فشاري قرار مي‌گيرد را تعيين مي‌كند.
• آزمايش‌هاي مقاومت ديناميكي: اين آزمايش روي سيستم نگهداري كلاه ايمني انجام مي‌شود. در اين نوع آزمايش تا زماني كه سيستم نگهداري هنوز قابليت حفظ كلاه ايمني را دارا باشد، مورد تخريب قرار مي‌گيرد تا استحكام آن تعيين شود.
لازم نيست يك استاندارد همه آزمايش‌ها را در بر بگيرد و مي‌تواند به آنهايي محدود شود كه متضمن بيشترين اثربخشي كلاه ايمني براي شرايط خاص منطقه مورد نظر باشد. همچنين استاندارد مناسب، مقدورات يك كشور را در نظر خواهد گرفت.
اگر كلاه ايمني از نوعي بود كه آفتابگير بايد تحت آزمايش قرار گيرد. بايد از يك منگنه فلزي براي تعيين اينكه آيا آفتابگير هنگام برخورد شديد، ذرات ريز يا تراشه‌هاي تيز توليد خواهد كرد يا خير استفاده شود. بند چانه بايد در برابر لغزش، مقاومت سايش، رهايي سهوي در اثر فشار، سهولت رهايي و دوام آن در رهايي سريع آزمایش شود.

نمونه ای از کلاه ایمنی استاندارد
• آزمايش‌هاي ضربه مايل: همچنان كه در صفحات قبل گفتيم، صدمات وارده به سر فراوانترين نوع صدمات شديد در تصادفات موتورسواران هستند. متداولترين ضربه‌اي كه در تصادفات به سر وارد مي‌شود آن چيزي است كه به آن «موقعيت ضربه مايل» گفته مي‌شود. موقعيتي كه نيروي وارده از سطح سخت به صورت مماسي به سر اصابت مي‌كند. اين نوع برخورد بيشتر از «ضربه مستقيم محض» موقعيتي كه در آن نيروي وارده از سطح سخت مستقيماً با زاويه 90 درجه اصابت مي‌كند، اتفاق مي‌افتد. نيرويي كه به صورت مماسي به كلاه ايمني اصابت مي‌كند، موجب جابجايي يا تغيير شكل در غشاي مغزي مي‌شود كه بزرگي جابجايي آن 6 برابر بيشتر از نتايجي است كه به صورت مستقيم به كلاه ايمني اصابت مي‌كند.
صدمات Subdural Haematomas و Diffuse Axonal فراوان‌ترين نوع صدمات وارده به مغز در تصادفات هستند. اين صدمات از نيروي مماسي ناشي از برخورد مغز با جمجمه ايجاد مي‌شوند و مستقيماً به شتاب دواراني آن مربوط مي‌شوند. ايمن‌ترين كلاه‌هاي ايمني كه توسط موتورسواران استفاده مي‌شوند، آنهايي هستند كه تحت آزمايش‌هاي كنترل استانداردها قرار گرفته‌اند. در آزمايش‌هاي موجود كه به «آزمايش سقوط» معروف هستند، عموماً كلاه ايمني روي سطح صاف يا خميده‌اي كه مماس بر سطح كلاه ايمني است سقوط مي‌كند، كه اين موجب وارد شدن ضربه مستقيم به سر مي‌شود (عكس 2-12) با اين وجود طبق آنچه كه ذكر شد، اين
آزمايش نوع ضربه مستقيم به ندرت مشاهده مي‌شود. در صورتي كه حدود 90 درصد صدمات وارده به سر موتورسواران از ضربه مايل به كلاه ايمني ناشي مي‌شوند. بيشتر آزمايش‌هاي مربوط به تنظيم استانداردهاي كلاه ايمني افتادن از موتورسيكلت و به دنبال آن ضربه مايل وارده به سر را به حساب نمي‌آورند. اين موجب شده است كه كلاه‌هاي ايمني در مقابل ضربات مستقيم حفاظت خوبي داشته باشند، در حالي كه حفاظت آنها در مقابل ضربات مايل آزمايش نشده باقي مانده است.
تحقيق اخير در اين زمينه، موجب پيشرفت آزمايش ضربه مايل شده است، در اين آزمايش آدمكي كه كلاه ايمني داشت به جاي يك سطح تحت، روي يك سطح زاويه‌دار سقوط كرد (عكس 2-13). در مقايسه با سقوط معمولي، آزمايش جديد افزايش قابل توجهي در تغيير شكل جابجايي غشاي مغز نشان داد. بنابراين تمام آزمايش‌هاي موجود كلاه ايمني بايد راي در برگرفتن استانداردهاي مربوط به آزمايش‌هاي سقوط معمولي و همچنين آزمايش‌هاي ضربه مورت توسعه يابند. اين كار ضربات حقيقي‌تري كه در تصادفات موتوري به وقوع مي‌پيوندد را منعكس خواهد كرد و موجب بهبود استانداردهاي كلاه ايمني خواهد شد.
مسئول روابط عمومی مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی استان با بیان اینکه در اکثر شهرستان‌ها و راه‌های روستایی استفاده از موتور سیکلت اولویت بالایی دارد، گفت: متاسفانه راکبان موتورسیکلت خود را ملزم به استفاده از کلاه ایمنی نمی‌دانند.
حبیب حسینقلی‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه آذربایجان‌شرقی ادامه داد: در تصادفات و وا‍ژگونی هایی که به دنبال ترکیدن لاستیک جلوی موتورسیکلت رخ می‌دهد، اگر منجر به فوت هم نباشد صدمات غیر قابل جبرانی همچون مرگ مغزی و خونریزی مغزی راکبان را به دنبال دارد.

تهیه کنندگان:محمد جواهر نعمیی پور سبزی پور
با تشکر از استاد خوشنویس.