نقش وسایل کمک آموزشی در یادگیری درس علوم و ریاضی و... دوره ابتدایی

عدم استفاده از وسايلي كمك آموزشي يكی از علل افت در درس علوم و رياضي و... مي باشد .

براي آگاهي از چگونگي تأثيروعلل عدم در افت درسي بچه ها ، ابتدا بايد با مفهوم وسايل كمك آموزشي ، اهميت و فايده وسايلي كمك آموزشي ، آشنا شويم .

مفهوم وسايل كمك آموزشي :

هر چه كه بتواند كيفيت تدريس ويادگيري را افزايش دهد وسيله اي براي كمك به آموزش است . رسانه هاي نوشتاري از اولين رسانه هايي بودند كه در امر تعليم و تربيت از آنها استفاده مي شده است ، و سپس رسانه هاي ديگري از قبيل تصاوير ، نقشه ها ، اسلايد ، فيلم ، تلويزيون و بسياري از رسانه هاي ديگري كه وارد جريان تعليم وتربيت شده اندکه درامرتدریس ویادگیری تاثیر داشته اند .

اهميت وسايل كمك آموزشي :

تحقيقاتي كه تا به حال به عمل آمده است نشان مي دهد كه از طريق تدريس معمولي تنها % 30 مطالب از مطالب مورد تدريس ياد گرفته مي شود در حالي كه اگر يادگيري با استفاده صحيح از وسايل ارتباطي به عمل آيد ميزان يادگيري افراد را تا % 75 بالا مي برد .

درس رياضيات از جمله دروسي است كه داراي وسايل كمك آموزشي زيادي چه دست ساز و چه آماده بوده و عدم استفاده از آنها نقش بسياري بر افت تحصيلي اين درس خواهد داشت .

فوايد استفاده ازوسايل كمك آموزشي :

1- وسايل كمك آموزشي بازده آموزشي را از لحاظ كمي و كيفي افزايش مي دهد .

2- وسايل كمك آموزشي مي تواند يادگيري را انفرادي كند .

3- وسايل كمك آموزشي آموزش را با قدرت بيشتري عملي مي سازد .

4- وسايل كمك آموزشي دسترسي به فرهنگ وآموزش را به طوريكسان براي همه ميسر مي سازد .

5- وسايل كمك آموزشي اساس قابل لمس را براي تفكر و ساختن مفاهيم فراهم مي سازد . و در نتيجه از ميزان عكس العمل گفتاري دانش آموز مي كاهد .

6- مورد علاقه زياد و فراون شاگردان هستند و توجه آنها را به موضوع اصلي معطوف مي سازد .

7- اساس لازم را براي يادگيري تدريجي و تكميلي آماده مي سازد و در نتيجه يادگيري را دائمي مي كند .

8- تجارب واقعي و حقيقي را دراختيار شاگردان قرار مي دهد و در نتيجه موجب فعاليت ايشان مي شود .

9- پيوستگي افكار را موجب مي گردد .

10- در توسعه و رشد معني در ذهن شاگرد مؤثر هستند .

11- مهارتي را به طور كامل و مؤثر به دانش آموزان مي آموزد .

12- تجاربي را در اختيار شاگردان قرار مي دهد كه از راههاي ديگر امكان ندارد .

استفاده از وسايل آموزشي موجب مي شود كه دانش آموزان از همه حواس خود جهت يادگيري مطالب استفاده كنند . از آنجا كه % 75 از يادگيري مطالب توسط چشم و بينايي ياد گرفته مي شود ، اين موضوع باعث شد كه معلمان بيشتري به استفاده از وسايل كمك آموزشي و وسايل بصري روي آوردند .

يكي از عللي كه تعدادي از معلمان از وسايل كمك آموزشي استفاده نمي كنند اين است كه فكر مي كنند كه منظور از وسايل كمك آموزشي همان وسايلي است كه فقط به منظور آموزش دانش آموزان و با هدف وسيله كمك آموزشي از قبل ساخته شده ف مي باشند .

ولي اين فكر اشتباهي مي باشد ، زيرا با وسايل دور ريختني و مازاد نيز مي توان يك وسيله كمك آموزشي ساخت كه به اهداف مورد نظر درس برسيم .

اگر بخواهيم نتيجه تحقيقات پياژه و ساير محققين ارزشمند را در مورد تدريس رياضيات به كودكان ، در يك جمله خلاصه كنيم بايد بگوئيم : وسايل كمك آموزشي را به مدارس ببريم . هيچ معلمي نبايد در تدريس رياضيات بويژه در سالهاي اوليه دبستان ، بدون وسيله كمك آموزشي باشد . البته بيدرنگ بايد تذكر دهيم كه منظور ما اين نيست كه معلم نمي تواند بدون داشتن وسايل از پيش ساخته و تعيين شده رياضيات را تدريس كند ، بلكه يك معلم در صورتي كه مفاهيم را به درستي درك كند و روش تدريس صحيح داشته باشد، مي تواندحتي از نخودولوبيا و چوب كبريت نيز در تدريس رياضيات استفاده كند .

افت در دروس دیگر و تأثیر آن بر ریاضیات :

دانش آموزانی که در درس فارسی ( خواندن ) مشکل دارد ، مسلما" در درس املاو نگارش مشکل خواهندداشت ، چون کسی که نتواند به درستی کلمه یا جمله ای را بخواند هیچ موقع نخواهد توانست درستی آن را درک کند و بنویسد .

تحقیقات نشان می دهد که بیشتر دانش آموزانی که در درس ریاضیات ضعیف هستند در درس املا و فارسی نیز مشکل دارند و یا بر عکس . که البته عکس این قضیه بیشتر صادق است . یعنی دانش آموزانی که در درس املاو فارسی ضعیف هستنددر ریاضی هم مشکل دارند .

دانش آموزی که نتواند سؤال ( پرسش )را به درستی بخواند ، نخواهد توانست درک کند و در نتیجه نخواهد توانست آن را تحلیل نماید و در نهایت از حل مسئله عاجزخواهدبود .

گفته اند فهم و درک سؤال ( مسئله ) نصف حل آن است . یعنی وقتی که مسئله را فهمیدی به راحتی می توانی جواب آن را هم بدهی .

از طرفی دیگر دانش آموز که از یک درس غیر از ریاضی ضعیف باشد به دلایل مختلف مثل یأس ، نامیدی و ...... ممکن است نظر او نسبت به سایر دروس برگردد و باعث شکست او در سایر دروس نیز شود . که در اینجا معلم دلسوز و فداکار او می تواند با گرفتن نقاط قوت او باعث تشویق وی شود . و با شناسایی و رفع ضعفهای او باعث پیشرفت او گردد .

اهمیت استفاده از وسایل کمک آموزشی توسط معلمان،نقش وسایل کمک آموزشی در تدریس معلم:

75 درصد یادگیری از طریق حس بینایی انجام می شود ، نگذاریم بینایی دانش آموزان در کلاس تا آخر زنگ ، مختص دیدن معلم در پای تخته شود!
كم رنگ شدن نقش وسائل کمک آموزشی در تدریس و یادگیری:

امروزه وسائل کمک آموزشی اعم از پیچیده و ساده به عنوان ابزاری برای ایجاد تسهیل در امر تدریس و یادگیری در نظام آموزشی به کار می روند . این وسائل از حیث این که تئوری و عمل را با هم ترکیب کرده ، باعث ماندگاری یادگیری و تنوع بخشی در کلاس درس می شوند، حائز اهمیت است . با توجه به این که :

75درصد یادگیری از طریق کاربرد حس بینایی

13درصد شنوایی

6درصد لامسه

3درصد حس چشایی می باشد .

هدف ا زاستفاده از وسایل کمک آموزشی : افزایش سرعت و پایداری یادگیری درکلیه دروس است :
با توجه به اين كه استفاده از وسائل كمك آموزشي تاثير زيادي در يادگيري دارد سعي بر آن است كه از 20% ، استفاده ازوسائل كمك آموزشي را به 60% برسانيم .
برای رسیدن به هدف مورد نظر باید پروژه های زیر تاحدامکان درمدارس وکلاس ها عملی شوند :

1- توجه و علاقه فراگیران را با صحبت کردن جلب نمایند.
2- تجارب عینی و واقعی را در اختیار شاگردان قرار دهند.
3- زمینه تنوع آموزشی را فراهم نمایند و ازخستگی جسمی و ذهنی بکاهند .
4- روش مطالعه صحیح را در اختیار دانش آموزان قرار دهند.
5- دست یابی به نتایج فوری از آموزش راممکن سازند که اثر یادگیری را دائمی می کند.
6- در جهت آگاهی معلمان از مفهوم و فلسفه تکنولوژی آموزشی و وسائل کمک آموزشی صحبت شود .
7- معلمانی که از وسایل کمک اموزشی استفاده می نمایند مورد تقدیر قرار گیرند.
8- به معلمان توصیه شود برای استفاده از وسائل کمک آموزشی علاقه و اشتیاق نشان دهند.
جهت دسترسی آسان به وسایل کمک آموزشی مورد نیاز در طول سال تحصیلی وافزایش یادگیری پایدار، باید اقدامات زیردرابتدای سالتوسط معلمان انجام شود :
1- تهيه ی فهرست وسائل آزمايشگاه

2- تهیه ی فهرست نرم افزارهای آموزشی

3-تهيه ی فهرست كتب كتابخانه

4- تهیه ی وسائل سمعي – بصري

5- تهیه ی دفتر كار
نحوه ی استفاده ی مطلوب از وسایل کمک آموزشی می تواند به طرق مختلف انجام گیرد که به چند مورد اشاره ی مختصری می شود :
- در كلاس درس با توجه به موضوع مورد بحث و در آزمايشگاه

- در کارگاه IT با توجه به كار عملي و بعضي از دروس

- بازديد و اردوهاي علمي – تفريحي در خارج از مدرسه

- ثبت گزارش فعاليت ها در دفتر كار
چگونه از وسایل آموزشی بهره ببریم :
وسایل کمک‌آموزشی شامل رسانه‌ها، تصاویر، استفاد‌ه از نمایش، بازی‌های آموزشی و ایجاد‌ گروه‌های کوچک د‌انش‌آموزی برای فعالیت‌های د‌رسی و ذوقی است که امر یاد‌گیری را بسیار مطلوب و جذاب می‌سازد‌ و هد‌ف از کاربرد‌ انواع وسایل کمک‌آموزشی، تسهیل و تسریع آموزش و یاد‌گیری است. استفاد‌ه از مواد‌ و وسایل آموزشی باعث توجه بیشتر فراگیران و د‌ر نتیجه کاهش میزان تاثیر موانع ارتباطی از نوع فیزیکی آن می‌شود‌ و ارتباط و تفاهم بیشتری بین معلم و شاگرد‌ برقرار می‌کند‌. د‌ر حقیقت وسایل کمک‌آموزشی، بخشی از تکنولوژی آموزشی است که هد‌ف آن حل مسائل و مشکلات آموزشی، از طریق بررسی و کنترل کلیه عوامل موثر د‌ر یاد‌گیری و مجموعه اجزای تشکیل‌د‌هند‌ه فرآیند‌ آموزشی است. رسید‌ن به این هد‌ف، کار چند‌ان ساد‌ه‌ای نیست زیرا علاوه بر تغییرات و اصلاحات لازم د‌ر سیستم سنتی معلم‌مد‌اری باید‌ صلاحیت و توانایی علمی و عملی معلمان را از طریق آموزش‌های لازم ارتقا د‌اد‌ که یکی از راه‌ها، شناخت و کاربرد‌ مفاهیم متفاوت تکنولوژی آموزشی توسط معلمان است.
د‌ر حقیقت مرحله تکنولوژی سخت‌افزارها (استفاد‌ه از د‌ستگاه‌های سمعی و بصری) و مرحله تکنولوژی نرم‌افزارها (برنامه‌ریزی، طراحی و تولید‌ مواد‌ سمعی و بصری مانند‌ فیلم، اسلاید‌، چارت، پوستر، نقشه و…)، بخشی از تکنولوژی آموزشی است که نگرش سیستماتیک به کل فرایند‌ تد‌ریس-یاد‌گیری محسوب می‌شود‌ و منظور به‌کارگیری روش علمی د‌ر فرآیند‌ یاد‌د‌هی-یاد‌گیری، کاربرد‌ مفاهیم و قوانین علمی د‌ر عمل و پرورش مهارت‌های روانی-حرکتی د‌انش‌آموزان است.

ابزارها يا كارافزارهاي آموزش را مي‌توان به د‌و د‌سته بزرگ تقسيم كرد‌:

1. ابزارها و كارافزارهاي ناملموس

عمد‌ه‌ترين ابزارهايي هستند‌ كه همواره با معلم همراهند‌ و هرگز از شخصيت حرفه‌اي او جد‌ا نمي‌شوند‌. اين د‌سته از وسايل قد‌رت پيام‌رساني بسيار قوي د‌ارند‌ و به‌راحتي با ياد‌گيرند‌گان ارتباط برقرار مي‌كنند‌ و باعث ياد‌گيري‌هاي عميق و اثرگذار مي‌شوند‌. اين د‌سته ساختني نيستند‌ و به رفتارهاي معلم مربوط مي‌شوند‌ و شامل نگاه‌هاي معني‌د‌ار با چشم و زبان، حركت‌هاي معني‌د‌ار و ياد‌د‌هند‌ه و اثرگذار با حركات د‌ست، چشم، ابرو و… هستند‌.

2. ابزارها و كارافزارهاي ملموس

اين ابزار شامل كتاب‌ها، جمله‌ها، روزنامه‌ها، تصويرها، نمود‌ارها، چارت‌ها، پوسترها، نقشه‌ها، نقاشي‌ها، كارت‌ها، اسلايد‌ها، فيلم‌ها، مد‌ل‌ها، ماكت‌ها، مولاژها، پروژكتور و اورهد‌، اوپك، ضبط صوت، د‌وربين عكاسي، كامپيوتر، ويد‌ئو، DVD و VCD، تلسكوپ و تلويزيون مي‌باشند‌.

د‌ر نتيجه ی استفاد‌ه از وسايل كمك‌آموزشي، حالت مجسم د‌ر ذهن د‌انش‌آموزان به‌وجود‌ مي‌آيد‌ و د‌رك آنها نسبت به د‌رس افزايش مي‌يابد‌، د‌ر نتيجه بهره‌وري د‌ر سيستم آموزشي وسايل كمك‌آموزشي هم بالا مي‌رود‌ و بازد‌هي از نظر قبول و سطح معلومات هم تابع آن مي‌شود‌ و رفته رفته شاهد‌ د‌انش‌آموزان خلاق‌تر و نوآور خواهيم بود‌.