شبکه اجتماعی (social networking) چیست؟

یک شبکه اجتماعی ساختاری اجتماعی است که از گروههایی ـ که عموما فردی یا سازمانی هستند ـ تشکیل شده که بواسطه یک یا چند نوع از وابستگیها به هم متصلند. شبکههای اجتماعی در بستر یک جامعه اطلاعاتی پیچیده، کارکرد موثر شبکه (همگرایی) را تصویر میکند و با نگاهی دقیقتر، جامعه ترکیبی است از شبکه های متعدد: شبکه های میان سازمانها، شبکه درون سازمانی، شبکههای شخصی، شبکههای رایانه یی و علاوه بر اینها شبکه های فرا مرزی و اطلاعات از طریق همین بزرگراهها جاری میشود.


شبکههای اجتماعی و بازآفرینی هویت

در شبکه های اجتماعی سنتی که در تار و پود فرهنگ ما تنیده شده اند، عمدتا با نهادها و طبقات اجتماعی همگون مواجهیم که ساخت رسمی داشته و ارزش های خود را از طریق تکرار و در گذر زمان به هنجارها و الگوهای رفتاری ثابتی تبدیل می کنند که از طریق مکانیسم های بازتولید فرهنگی، موجب حفظ و استمرار میراث فرهنگی در طی زمان و بین نسل ها می شوند. در این نوع شبکه های اجتماعی، اساس ارتباطات میان اجزای شبکه بر «مراوده» استوار است. مراوده یعنی هر نوع ملاقات بین دو یا چند نفر در وضعیت کنش رو در روی متقابل. با توجه به محدودیت چنین مراوداتی، در شبکه های سنتی عموما تعامل میان افراد از طریق فعالیت های مشترک و گفت وگوهای مستقیم با یکدیگر و به کندی صورت می پذیرد و محدودیت های خاص ارتباطی از جمله زمان و مکان مانع از مشارکت جدی مخاطب در فرآیند مباحثه می شوند. پس ارتباط تولیدکننده پیام با مخاطب، عمدتا یک سویه بوده و در موارد اندکی نیز شاهد ارتباطات دوسویه هستیم. در نتیجه در این نوع شبکه های سنتی، ارسال پیام در اختیار تعداد محدودی است و اغلب افراد نقش گیرنده پیام را دارند و از آن جا که هویت اعضاء نیز به طور عمده با نقش اجتماعی یکسان است، معمولا هویت شخصی که حاصل فرآیند رشد و تکوین شخصی است، با هویت اجتماعی انطباق دارد و بازآفرینی هویت اجتماعی به‎ندرت امکان پذیر است.
هر شبکه اجتماعی اینترنتی، یک ساختار اجتماعی است و متشکل از کانون هایی که شامل افراد یا سازمان های می شود. این کانون ها می توانند با هم تناظری یک‎به‎یک یا چند به چند داشته باشند. تناظر ممکن است رابطه هایی چون دوستی، خویشاوندی، علایق مشترک، تبادل تجاری و یا باورهای مشترک را در بر بگیرد. در یک شبکه اجتماعی، سلسله‎مراتب عمودی وجود ندارد و تنها عامل مهم، افرادی هستند که در این گراف به هم پیوسته به دیگران مرتبط است. در تعامل بین این کانون های متناظر است که فرهنگ و ارزش های جامعه متبلور می شود. ارزش های افراد بشدت تحت تأثیر فرهنگ جامعه ، گرایش های حاکم بر جامعه و شبکه های اجتماعی است که در آن واقع شده اند. این ارزش ها که ناشی از وجدان جمعی مشترک هستند، بواسطه افکار عمومی جامعه پاسداری می شوند. اعضای هر شبکه بایستی با ارزش ها و استانداردهای رفتاری پذیرفته شده در آن همنوا شوند. امری که نادیده گرفتن آن می تواند به فشار از جانب سایر اعضاء به صورت انزوا و طرد از شبکه اجتماعی منجر شود( موضوعی که الیزابت نوئل نیومن جامعه شناس آلمانی در تئوری مارپیچ سکوت به ان اشاره دارد. بر طبق این نظریه، افراد اقلیتی که احساس می کنند نظرشان با نظر اکثریت متفاوت است، از ترس طرد شدن، عقب نشینی کرده و آن را به زبان نمی آورند. در نتیجه سکوت آن ها باعث می شود تا موضع اکثریت تقویت شده و نظر اقلیت حذف شود. بدین‎ترتیب مارپیچ سکوت شکل گرفته و ارزش هایی که در جامعه حکمفرما بودند، نمود بیشتری خواهند داشت). مفهوم طرد با مسئله عاملیت ارتباط تنگاتنگی دارد. یعنی در فرآیند طرد، فردی توسط افراد دیگر رانده می شود. البته مواردی را می توان برشمرد که افراد به واسطه تصمیماتی که خارج از توان و کنترل آن هاست، طرد می شوند. در این صورت فرد مطرود، از بخشی از امتیازات شبکه اجتماعی محروم شده و برای برخورداری از مزایای کامل شبکه، مجبور است که همانندسازی را پذیرفته و با هنجارها و ارزش های غالب در شبکه همنوا شود. این همنوایی به صورت پذیرش ارزش های مورد نظر و یا افتادن در مارپیچ سکوت رخ می دهد. با مطالعه این ارزش هاست که می توان به تمایلات اعضای یک شبکه اجتماعی پی‎برد و کارکرد و پیامدهای عضویت در آن را بررسی کرد و هم چنین دریافت که چگونه این ارزش های مشترک با وجدان فردی و جمعی ارتباط پیدا می کند و فرآیند دوگانه شخصی کردن و اجتماعی کردن شکل می گیر به عبارتی هر عضو علاوه‎بر این که ارزش های مشترک سایر اعضاء را می پذیرد، می تواند روی آن ها نیز تأثیر بگذارد. حاصل این خواهد شد که هویت اجتماعی کاربران چند وجهی و بی‎ثبات تر شده و آنان به طور مستمر به آفرینش و بازآفرینش هویت های خود بپردازند.

رسانه های جدید و گسترش فرهنگ دموکراتیک

رسانههای سنتی مانند تلویزیون، رادیو و مطبوعات به تقویت پوپولیسم و عوام گرایی کمک کردهاند ولی رسانههای جدید فرهنگ دموکراتیک را گسترش می دهند. تمرکززدایی از قدرت از طریق گسترش تعامل آگاهانه شهروندان باهم و با سازمانهای دولتی و مردم نهاد از جمله پیامدهای رسانههای جدید است. در عصر حاضر و با گسترش امکانات جدید رسانهای، سیاستمداران مجبور هستند صادق باشند.
جنبشهای اجتماعی جدید که هدف آنها کوششی هماهنگ و متمرکز برای رسیدن به هدف یا اهداف مشترک است، هم به نوعی متأثر از شبکه های اجتماعی هستند. این جنبشهای جدید شکلی از فعالیت مدنی و سیاسی عقلانی هستند.

شبکه های اجتماعی اینترنتی در دنیا

چند سالی هست که شبکه های اجتماعی به طور جدی در حال رشد هستند و استفاده از خدمات آنها روزبهروز محبوبیت بیشتری پیدا میکند. هماکنون سایتهای شبکههای اجتماعی، بعداز پرتالهای بزرگی مثل یاهو یا اماسان و موتورهای جستجو مثل گوگل، تبدیل به پراستفادهترین خدمات اینترنتی شدهاند.
خیلی از نهادهای مختلف جهانی و اینترنتی با اهداف گوناگون که مهمترین آنها تجاری و تبلیغاتی است، اقدام بهراهاندازی شبکههای اجتماعی زده یا درصدد خرید سهام مهمترین شبکههای اجتماعی دنیا هستند؛ مثل رقابت اخیر گوگل و مایکروسافت برسر سایت مایاسپیس و فیسبوک.
ناسا هم برای جذب جوانان علاقمند به موضوعات هوافضا، یک شبکه اجتماعی را بر پایه استانداردهای نسل آینده وب و تنظیمات سایت خود راه اندازی کرده، این شبکه اجتماعی جدید که مای ناسا نام دارد، بخشهای بسیار پیشرفتهای دارد که کاربران میتوانند از طریق آنها تصاویر و تفکرات خود را درباره موضوعات فضایی با سایر کاربران بهاشتراک بگذارند. مای ناسا یک نمونه بسیار اصلی از شبکههای اجتماعی است و یک محیط مجازی را میسازد که در آن کاربران میتوانند تمام موضوعات و مقولات مورد نظر و شخصی خود را جمعآوری کنند.
کاربران میتوانند در این شبکه اجتماعی جدید برای خود وبلاگ درست کنند و از وبلاگهایی نظیر وبلاگ یکی از مدیران ناسا که روایت بسیار شگفتانگیزی را از ماموریتهای فضایی خود نقل کردهاست، استفاده کنند.
شبکههای اجتماعی، بهخصوص آنهایی که کاربردهای معمولی و غیرتجاری دارند، مکانهایی در دنیای مجازی هستند که مردم خود را بطور خلاصه معرفی میکنند و امکان برقراری ارتباط بین خود و همفکرانشان را در زمینه های مختلف مورد علاقه فراهم میکنند. البته در بعضی از این موارد مثل مایناسا سمت و سوی اصلی این علایق (فضا) مشخص است.
بنظر میرسد شبکههای اجتماعی در اینترنت، در آینده بیش از این هم اهمیت پیدا خواهند نمود. این شبکه ها هم اکنون هم روزبه روز محبوبتر میشوند. با شبکههای اجتماعی، دیگر افراد برای پیداکردن همفکران خود در موارد گوناگون تنها نیستند؛ یک دوست سوئدی برای صحبت در مورد فناوری اطلاعات، یک دوست فرانسوی برای صحبت در مورد فیلمهای سینمای مستقل یا یک دوست مصری برای بحث در مورد مسائل خاورمیانه یا... .
مسلماً در دنیای حقیقی هیچگاه افراد علاقهمند، موضوعات موردعلاقه خود را به این گستردگی نمییافتند. این دلیل و شاید دلایل مشابه این، سرویسهای شبکههای اجتماعی را به یکی از مهمترین ارکان اینترنت در دو سه سال اخیر تبدیل کردهاست.

شبکه های اجتماعی اینترنتی در ایران

حدود ۴ سال پیش بود که مفهوم شبکههای اجتماعی بهطور گسترده با حضور اورکات در میان کاربران ایرانی رواج پیدا کرد و در مدت کوتاهی آنقدر سریع رشد کرد که پس از برزیل و آمریکا، ایران سومین کشور حاضر در اورکات شد.
با نگاهی به تعداد کاربران ۲۴ شبکه اجتماعی پرطرفدار دنیا به آسانی میشود میزان تأثیرگذاری این شبکهها را درک کرد. این شبکهها مجموعاً بیش از یک میلیارد کاربر دارند و اگرچه تعامل زیادی بین کاربران آنها هست، اما بههرحال رقم فوقالعادهای است.

آمارهایی دربارهشبکه های اجتماعی

فیسبوک بزرگترین شبکهی اجتماعی دنیا در حال حاضر حدود ۴۰۰ میلیون نفر کاربر دارد. اگر فیسبوک بجای دنیای مجازی در دنیای فیزیکی حضور داشت این تعداد جمعیت آنرا به یکی از چند کشور پرجمیعت دنیا تبدیل میکرد. بجز فیسبوک چندین شبکه اجتماعی دیگر نیز کاربران چند صد میلیون نفری دارند. در ردهبندی برترین وبسایتهای دنیا بر اساس آمار الکسا، فیسبوک در ردهی دوم قرار دارد و در لیست ۱۰۰ وب‏سایت برتر نام چندین شبکهی اجتماعی دیگر نیز به چشم میخورد. فیسبوک در بسیاری از کشورها پربینندهترین وبسایت محسوب میشود و در بیش از ۱۰۰ کشور محبوبترین شبکهی اجتماعی است.
فیسبوک در سه سال اخیر با رشدی جهشی به چنین جایگاهی رسید و توانست سایر رقبا را در بازار شبکههای اجتماعی پشت سر بگذارد. در فاصلهزمانی سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ زمانی که کاربران در سایت فیسبوک صرف کردند رشدی ۵۶۶ درصدی پیدا کرد، این در حالی بود که زمان صرف شده در کل فضای اینترنت تنها ۱۸ درصد افزایش پیدا کرده بود. آمارهای اعلام شده از طرف گوگل نیز نشان میدهد نسبت تعداد بازدیدکنندگان مستقل از فیسبوک و سایر شبکههای اجتماعی به تعداد صفحات بازدید شدهآنها حدود ۱۰۰ برابر است. آمار بیانگر این است که شبکههای اجتماعی نه تنها به پربینندهترین وبسایتهای اینترنتی تبدیل شدهاند، بلکه کاربران اینترنتی بیشتر زمان حضورشان در فضای مجازی را نیز در این وبسایتها میگذرانند.
آمارهای مربوط به استقبال از شبکههای اجتماعی همچنان رو به رشد است. در هر روز حدود ۸۰۰ هزار نفر عضو جدید به فیسبوک میپیوندند، حدود سه میلیون عکس در فلیکر آپلود میشود، حدود ۳۰ هزار ساعت ویدئو در یوتیوب مشاهده میشود و آمارهای مربوط به سایر شبکههای اجتماعی نیز بدین ترتیب رو به افزایش است. با چنین آمار و ارقامی بی اغراق نیست اگر آیندهاینترنت را در سلطهشبکههای اجتماعی بدانیم.

ویژگی های نسل دوم وب یا شبکه های اجتماعی

حال به اختصار به بررسی ویژگی های نسل دوم وب؛ با تأکید بر شبکه های اجتماعی یا رسانه های اجتماعی می پردازیم:

نسل اول وب( 1990 تا 2000 ): شامل ایمیل، وب سایت، موتورهای جستجو، یلو پیج ها، دایرکتوری ها، چت روم ها می باشد.

و نسل دوم وب( 2000 تا 2009 (: شبکه های اجتماعی یا رسانه های اجتماعی نیز شامل وبلاگ ها، میکروبلاگ ها، شبکه های دوست یابی، شبکه های اجتماعی، ویکی ها، سایت های اشتراک گذاری، پیام رسان ها، تالارهای گفتگو، گروه های ایمیلی، خبرخوان ها، پادکست ها، لینکدونی های عمومی است.

1- هویت: هویت در شبکه های اجتماعی به سمت واقعی تر شدن پیش می رود چون هیچ کس مایل نیست فرد ناشناس را به لیست دوستان خودش اضافه کند ، شما در لیست دوستانتان در فیس بوک با افراد واقعی طرف هستید . اما مثلا در عصر وبلاگها این مساله تا حد زیادی قابل پنهان کردن بود.

2- به اشتراک گذاری و یادگیری: افراد علاقمند هستند هر چه سریعتر اطلاعات یا محتوایی را که تولید کرده اند به اشتراک بگذارند . این محتوا ممکن است خبر ، فیلم ، عکس، مقاله، طنز یا دیدگاه شخصی یا تجربیات آنها باشد.

3- بسیج کنندگی و سازماندهی: شبکه های اجتماعی قدرت بسیج کنندگی دارند یعنی می توانند افراد را در یک زمان و یا مکان در محیطی واقعی گرد هم آورند ، یا در محیط مجازی به کمپین بپردازند.

4- دوستی: تعمیق دوستی ها بین همکلاسی ها ، همکاران ، هم عقیده ها ، دوستی با دوستان دوستان

5- اعتماد: قابلیت اعتماد به شبکه های اجتماعی بیش از وب سایتها است چون اطلاعات ، فیلتر نشده و خام منتقل می شود.

6- حلقه های مخاطبان: به جای مخاطبان انبوه ، حلقه هایی کوچک و بزرگ از مخاطبان شکل میگیرد. این حلقه ها در جاهایی با یکدیگر همپوشانی دارد . تاثیر گذاری هر شبکه بر هر حلقه به تناسب تخصصی بودن یا گرایش خاص آن شبکه است

7- قدرت کندو سازی: قابیلت لینک دهی و ... .

8- استناد و تعمیم: فیلم ، عکس ، صدا و متون اصلی رسانه ها، قابلیت استناد و تعمیم را بالا برده است.
9- چند رسانه ای بودن: استفاده از چند رسانه ای ها در شبکه های اجتماعی ، قابلیت جدیدی است که قدرت این نوع رسانه ها را بالا برده است . فیلم ، صوت ، عکس ، انیمیشن ، متن و گرافیک و لینک.

10- ادغام فناوری ها: شبکه های اجتماعی محصول ادغام فناوری های جدید وب 2 هستند ، آژاکس ، XML ، HTTPS، RSS

11- پرستیژ و تشخص: امروزه افراد ، مجریان تلویزیون ، اساتید دانشگاه ، دانشجویان ، روزنامه نگاران ، سیاستمداران و هنرمندان به جای آدرس ایمیل یا وب سایت یا وبلاگ ، شناسه فیس بوک خود را اعلام می کنند. حتی برنامه های تلویزیونی نیز آدرس فیس بوک دارند.

12- گپ: شبکه ها قابلیت گپ یا همان چت کردن را با خود به همراه دارند.
13- نقد بی رحمانه: شبکه های اجتماعی فضای تعاملی جسورترین آدم هایی است که فعالیت در این شبکه ها را نوعی فعالیت مدنی و حتی مبارزه مدنی می دانند. لذا از نقد بی رحمانه حاکمیت ، سیاستمداران و رسانه های رسمی ابایی ندارند. به همین جهت زبان آنها متفاوت با سایر رسانه ها به نظر می رسد.

14- دنبال کردن ودنبال شدن: دنبال شدن و دنبال کردن افراد امری لذت بخش است . شما نیز دوست دارید دنبال شوید . شخصی نگاری یا روزنگاری در وبلاگها بر همین اساس اتفاق افتاده است.

15- باز انتشار: در محیط شبکه ها به خصوص سایتهای لینکدونی، خبرها پالایش و انتخاب شده و باز انتشار می شوند.

16- خرد جمعی: همه چیز را همگان دانند. اما در عصر شبکه ها همگان در حال زاده شدن است . گرایش عمومی را می شود از این فضاها سنجید. شبکه های اجتماعی بهترین فضای افکار سنجی هستنند.

17- جهانی بودن (مترجم گوگل): حذف مرزهای زبانی مهمتریم اتفاقی است که در فضای جدید وب اتفاق افتاده است.

18- سرگرمی: سرگرمی ، طنز ، خنده ، شوخی ، سرکار گذاشتن ، سوتی و گاف گرفتن ، کارهای مونتاژی و فتوشاپی کردن ، دست انداختن سیاستمداران و معما طرح کردن از ویژگی های این شبکه ها است.
19- سفارشی شدن: هرزه گردی و ولگردی در فضای وب در حال حذف شدن است. شما محتوا را سفارش می دهید. با استفاده از فید ها ، خروجی ها و ریدرهای آنلاین و آفلاین.

20- جستجو شدن: از طریق ترکیب موتورهای جستجو با بسیاری از شبکه ها شما می توانید در این فضاها همزمان جستجو کنید و جستو شوید.
21- اطلاع رسانی و خبر رسانی: رسانه های شهروندی، خبرنگاران شهروند. نمونه آن سونامی و رخدادهای انتخاباتی تهران بود.

22- رسانه نسل جوان: نو بودن ، خلاق بودن و ابتکاری بودن باعث جذب جوانها به این پدیده شده است.

23- رسانه جایگزین: نقش رسانه های جایگزین را ایفا می کنند در مقابل رسانه های جریان اصلی.
24- ترکیب با موبایل: اغلب این فناوری ها یا نسخه موبایل دارند یا با استفاده از موبایل قابل انتشار و دسترسی هستند. مستندات محتوایی این رسانه ها نیز توسط موبایل تولید می شود.

25- شفاف شدن بیش از گذشته: زندگی درون خانه های شفاف و شیشه ای و اینکه از کوچکترین رخدادهای همدیگر مطلع می شوند.

26- ابتکار و خلاقیت: نوآوری در ذات شبکه ها است . ارتباطات افقی ، پیشنهادات خلاقه ، طوفانهای مکرر فکری در این محیط ها اتفاق می افتد.

27- ساختار دمکراتیک: مانند ویکی پدیا ، گوگل زمین ، وبلاگها ، فرومها... .

28- قدرت سرمایه اجتماعی: وجود مجموعه معینی از ارزش های غیر رسمی که در میان اعضای گروه، مشترک بوده و همکاری را در میان آنها بهبود می بخشد.

29- تحرک اجتماعی: جنبش های اجتماعی با تحرک یا تجمع گروه هایی از افراد متولد میشوند. این تحرک (mobility ) از یک سو به معنای جابجایی جمعیت است و از سوی دیگر به معنای سرعت یافتن ایده ها، ارتباطات و تماس ها است. در این شرایط افرادی که کمتر محتمل بود با همدیگر ارتباط داشته باشند یا پیوندی بین آنها به وجود آید، فرصت آن را خواهند یافت تا یکدیگر را همیابی کند. تحرک جغرافیایی یا جابجایی جمعیت امکان فراتر رفتن از محیط سنتی و قرار گرفتن در شرایط جدیدی را مهیا خواهد کرد که ظرفیت های افراد را افزایش خواهد داد.
30- ارتباطات غیر رسمی: خارج از نهادهای رسمی آموزشی ، رسانه ای ، حکومتی و سیاسی.
چالش های شبکه های اجتماعی
مکانیزم شبکه ها برای نظام سیاسی قابل درک نیست و درباره آنها بیشتر تئوری توطئه مطرح می شود.
شبکه های اجتماعی چالش اصلی حکومتها در جامعه اطلاعاتی هستند.
هیچ شناختی از شبکه های اجتماعی در ایران به صورت علمی و آکادمیک وجود ندارد و در این خصوص مولفه سواد رسانه ای باید مدنظر اندیشمندان، فرهیختگان و کاربران شبکه های اجتماعی قرار گیرد.
چشم انداز و آینده شبکه های اجتماعی
عرصه سایبر و فضای مجازی در آینده ای نزدیک در تسخیر شبکه های اجتماعی خواهد بود.
مردم مهمترین تولید کننده و مصرف کنندگان اطلاعات در محیط شبکه ها اجتماعی هستند.
شبکه های اجتماعی ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را دچار تحول جدی و ساختاری خواهد نمود.
رسانههای جدید و شبکه های اجتماعی؛ فرهنگ دموکراتیک را گسترش می دهند.
با توجه به گسترش روزافزون شبکه های اجتماعی، این شبکه ها نقشی اساسی در بازآفرینی، تقویت و واقعی تر شدن هویت ها دارند.
شبکه‏ های عمومی و تخصصی
شبکههای اجتماعی را در سادهترین تقسیمبندی میتوان در دو گروه عمومی و خاص قرار داد. در شبکههای اجتماعی عمومی کاربران اینترنتی با انگیزهها و اهداف مختلف حضور دارند و شبکهسازی مجازیشان را از طریق اینوبسایتها دنبال میکنند، ولی شبکههای اجتماعی خاص حول موضوعی ویژه شکل گرفتهاند و تعداد کاربرانشان نیز کمتر است. فیسبوک، اورکات و مایاسپیس مهمترین شبکههای اجتماعی عمومی در دنیای اینترنت هستند. اما این شبکههای اینترنتی عمومی نیز اغلب در ابتدای فعالیتشان با تعریف محدودی آغاز بهکار کردهاند و بهتدریج عمومی شدهاند. چنانکه فیسبوک که امروزه به بزرگترین شبکهی اجتماعی دنیا تبدیل شده است در سال ۲۰۰۴ شبکهی اجتماعی دانشجویان دانشگاه هاروارد بود. دایرهی کاربران فیسبوک در چند مرحله گسترش پیدا کرد تا اینکه در سال ۲۰۰۶ به همهی کاربران اینترنت رسید. مایاسپیس نیز در ابتدا با تمرکز بر جذب کاربران نوجوان و جوان شروع به فعالیت کرد و «بند»های موسیقی از جمله گروههایی بودند که از این وبسایت استقبال کردند.
در شبکههای اجتماعی عمومی هر نوع کاربری حضور دارد و اغلب دوستان و آشنایان آنلاین را میتوان در آنها پیدا کرد، تعداد کاربران معروفتترین این نوع شبکهها اغلب به چندصد میلیون نفر میرسد. علاوه بر اینها، شبکههای اجتماعیخاصی نیز وجود دارد که بر محوریت موضوعی مشخص فعالیت میکنند. بهعنوان مثال لست اف.ام (Last.fm) از جمله معروفترین آنهاست که علاقهمندان به موسیقی را گردهم جمعکرده، یا گودریدز (GoodReads) که شبکهی اجتماعی مخصوص علاقهمندان به کتاب است و فلیکر (Flickr) که وبسایتی برای علاقهمندان به عکاسی است. گاهی نیز فعالیت شبکههای اجتماعی بر محوریت کاربران متعلق به کشور یا زبان یا نژاد یا دین خاصی متمرکز است. مثلا کیو.زون (Qzone) که از بزرگترین وبسایتهای دنیاست، شبکهی اجتماعی چینیهاست. دربارهی طیف گستردهای از موضوعات، شبکههای اجتماعی خاص ایجاد شده است که از طرفداران یک تیم فوتبال تا فارغالتحصیلان یک دانشگاه را شامل میشود. حتی دربارهی سگها و گربهها نیز شبکههای اجتماعی راه ‏اندازی شده است و صاحبان آنها میتوانند با حضور در این وبسایتها برای حیواناتشان پروفایل ایجاد کنند. تولد داگزتر (Dogster) و کتزتر (Catster) نشان داد که شبکههای اجتماعی نه تنها بر ارتباطات انسانی بلکه بر ارتبا طات انسان با حیوان نیز تاثیرگذار هستند.
شبکههای اجتماعی، نسل جدیدی از وبسایتها هستند که این روزها در کانون توجه کاربران شبکه جهانی اینترنت قرار گرفتهاند. این گونه سایتها بر مبنای تشکیل اجتماعات آنلاین فعالیت میکنند و هر کدام دستهای از کاربران اینترنتی با ویژگی خاصی را گرد هم میآورند. شبکه های اجتماعی را گونهای از رسانههای اجتماعی میدانند که امکان دستیابی به نحوه جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراکگذاری محتوا در اینترنت را فراهم آوردهاند. صدها میلیون نفر از کاربران اینترنت عضو صدها شبکه اجتماعی مختلف هستند و بخشی از فعالیت آنلاین روزانهشان در این سایتها میگذرد .
“شبکهاجتماعی“، مفهومی است که پیش از طرح در عرصه فضای مجازی، در فضای واقعی جوامع نیز دارای مفهوم است. اما مسئلهای که باعث مطرح شدن چنین مفهومی در فضای جامعه ایران در ماه های اخیر شده است، نقش ویژهای است که شبکه های اجتماعی اینترنتی در تحولات سیاسی یک سال اخیر و یا به عبارت دقیقتر چند سال اخیر ایران، ایفا کردهاند.تقریباً میتوان گفت که بیشتر شبکه های اجتماعی مطرح در دنیا، از سوی مؤسسات مطرح و وابسته به ایالات متحده تأسیس و حمایت شدهاند و سهم دیگر کشورها در ایجاد و توسعه جهانی شبکههای اینترنتی بسیار کم بوده است. به طوری که کاربران در اقصی نقاط دنیا رغبتی برای عضویت و فعالیت شبکه های اجتماعی داخلی نداشتهاند.
تولد شبکه های اجتماعی
هرچند که سایت های شبکهی اجتماعی در چند سال اخیر است که در دنیای اینترنت جایگاه قابل توجهی پیدا کردهاند، ولی قدمت آنها به بیش از یک دهه پیش برمیگردد. از سایت SixDegree سیکسدگری بهعنوان نخستین شبکهی اجتماعی یاد کردهاند. این وبسایت در سال ۱۹۹۷ راهاندازی شد و بهکاربرانش اجازه میداد پروفایل (صفحهای شخصی شامل مشخصات و تصاویر فردی) بسازند و لیستی از دوستانشان ایجاد کنند. نخستین تجربهی شبکهی اجتماعی موفق نبود و این سایت سه سال بعد تعطیل شد. اما در این فاصله چند سایت دیگر نیز با چنین رویکردی راهاندازی شدند. از جمله این سایتها میتوان به اشیناونیو (AsianAvenue) و بلکپلنت (BlackPlanet) اشاره کرد. اغلب شبکههای اجتماعی اولیه با هدف دوستیابی و سرگرمی راهاندازی میشدند.
لایوژورنال (LiveJournal) و رایز (Ryze) از جمله اولین شبکههای اجتماعی با اهداف حرفهای بودند. لایوژورنال شبکهی اجتماعی مبتنی بر مرور ژورنالها بود و در رایز نیز کاربران میتوانستند حول فعالیتهای تجاریشان شبکهسازی کنند. راهاندازی شبکهی اجتماعی رایز در سال ۲۰۰۱ شروع دومین موج از شبکههای اجتماعی بود که فعالیت این نوع وبسایتها را از تمرکز بر حوزهی سرگرمی خارج کرد. در ادامهی همین موج بود که سایت لینکداین (LinkedIn) نیز راهاندازی شد که هنوز فعالیت آن بهعنوان مهمترین شبکهی اجتماعی حرفهای و تجاری ادامه دارد.در این سالها شبکههای اجتماعی، وبسایتهای حاشیهای در دنیای مجازی محسوب میشدند و هنوز وبسایتهای کلاسیک «وب۱»ی در اینترنت حرف اول را میزدند.
اصطلاح «وب ۱» اشاره به اینترنت در قرن گذشته دارد که کاربران نقشی کمرنگ در دنیای مجازی داشتند و استفاده از وبسایتهای ایتترنتی اغلب فرآیند ارتباطی یکسویه از جانب رسانه به مخاطب بود. از سالهای آغازین هزارهی جدید دنیای اینترنت وارد دورهی «وب ۲» (Web 2.0) شد که در آن پایگاه ‏های تعاملی اهمیت بیشتری پیدا کردند و نقش کاربران برجستهتر شد. در دورهی «وب ۲» وبسایتهای تعاملی که فعالیتشان برمبنای حضور کاربران پیش میرفت بهتدریج اهمیت بیشتری پیدا کردند و شبکههای اجتماعی یکی از انواع این وبسایتها بودند. با گسترش فضای وب ۲یی کم‏کم سروکلهی شبکههای اجتماعی جدیتر پیدا شد که در سالهای بعد هر کدام به غولهای اینترنتی تبدیل شدند. اورکات (Orkut)، هایفایو (Hi5)، مایاسپیس (MySpace) و فیسبوک (Facebook) مهمترین این سایتها بودند که همگی در سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴ شروع به فعالیت کردند
شبکه های اجتماعی در ایران
کاربران اینترنتی ایرانی در استفاده از شبکههای اجتماعی همپای کاربران سراسر جهان حرکت کردهاند. همانطور که زمانی ایرانیها در زمینهی وبلاگ نویسی از جمله کشورهای پیشرو در دنیا محسوب میشدند، در استفاده از برخی شبکه های اجتماعی بینالمللی نیز ایرانیها زمانی در ردههای بالا قرار داشتند. نخستین موج جدی فراگیر شدن شبکه های اجتماعی در ایران به استقبال از وبسایت اورکات (Orkut) بر میگردد. اورکات شبکهی اجتماعی تحت مالکیت شرکت گوگل است که در سال ۲۰۰۴ بهوسیله یکی از کارمندان این شرکت راهاندازی شد. اورکات بهسرعت مورد توجه کاربران ایرانی قرار گرفت و ایرانیها در کنار برزیلیها، امریکاییها و هندیها به چهار ملیت برتر در این شبکه ی اجتماعی تبدیل شدند. تنها فیلتر شدن اورکات بود که توانست این وبسایت را از کانون توجه ایرانیان خارج کند. پس از فیلتر شدن اورکات نوبت به شبکه های اجتماعی ایرانی بود تا وارد دنیای مجازی شوند. از میان تجربه های ایرانی راهاندازی وبسایت های شبکه ی اجتماعی، تنها نمونهی موفق و قابل توجه کلوب (Cloob) است که همچنان مورد اقبال کاربران داخل کشور قرار دارد و در سالهای اخیر همواره از پایگاههای اینترنتی برتر ایران بوده است. علاوه بر چندین شبکهی اجتماعی عمومی، چند شبکهی اجتماعی تخصصی و حرفهای ایرانی نیز راهاندازی شدهاند که هنوز چندان مورد استقبال کاربران داخل کشور قرار نگرفتهاند. دوره، شبکهی اجتماعی دانشگاهیان ایران (Doreh) و یو۲۴، شبکهی اجتماعی متخصصان ایران (u24) از جمله دیگر تجربههای ایرانی هستند.
شبکهی اجتماعی فیسبوک نیز که سالها در ایران فیلتر بود در اواسط سال ۱۳۸۷ از فیلتر خارج شد و با استفبال گسترده‏ کاربران در مدت کوتاهی به یکی از پربینندهترین وبسایتها در ایران تبدیل شد. رویدادهای پس از انتخابات ریاست جمهوری و طرح نام فیسبوک و چند شبکهی اجتماعی دیگر بهعنوان متهمان و تاثیرگذاران اتفاقات سیاسی، فیلتر شدن دوبارهی این وبسایت را بهدنبال شد.
شبکههای اجتماعی فراتر از ابزارهای تکنولوژیکی
شبکههای اجتماعی مجازی تنها ابزارهای تکنولوژیکی جدیدی نیستند که امکانات جالب توجهی را در اختیار کاربران اینترنتی قرار داده باشند. شبکههای اجتماعی را فراتر از گونهای وبسایت میتوان بهعنوان رسانههای جدیدی در نظر گرفت که در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی تغییراتی ایجاد کردهاند. چالشهایی که شبکههای اجتماعی در سالهای اخیر با آنها مواجه بودهاند، حوزههایی فراتر از فضای مجازی را تحت تاثیر قرار داده است. شبکههای اجتماعی از سویی بهعنوان یکی از گونههای رسانههای اجتماعی امکانات تعاملی قابل توجهی برای کاربران اینترنتی فراهم کردهاند و در افزایش مشارکت شهروندان در برخی فرآیندها موثر بودهاند. از سویی این شبکهها با آسیبهای گستردهای در حوزههایی از قبیل حریم خصوصی، کپیرایت، اعتیاد مجازی، سوء استفاده از کودکان، دزدی اطلاعات و هویت و مواردی اینچنینی مواجه بودهاند. چالش حریم خصوصی از مهمترین مباحثی است که همواره دربارهی شبکههای اجتماعی مطرح بوده است. کاربران اینترنتی در این شبکهها بخشی از اطلاعات شخصی خود را در اینترنت منتشر میکنند که میتواند مخاطراتی برای آنها به همراه داشته باشد. وبسایتهای شبکهی اجتماعی حجم قابل توجهی از اطلاعات شخصی میلیونها کاربر را در اختیار دارند و امکان سوءاستفاده شرکتهای تجاری و دولتها از این اطلاعات همراه از دغدغههای اصلی مطرح شده دربارهی این شبکههاست. این شبکهها همچنین عرصهی ارتباطات سیاسی را نیز متحول کردهاند. رویدادهای سیاسی سالهای اخیر از انتخاب باراک اوباما به ریاستجمهوری امریکا گرفته تا ناآرامیهای پس از انتخابات جمهوری اسلامی ایران، همگی متاثر از فعالیتهای کاربران شبکههای اجتماعی بودند.
آمارهایی دربارهی شبکههای اجتماعی
فیسبوک بزرگترین شبکهی اجتماعی دنیا در حال حاضر حدود ۴۰۰ میلیون نفر کاربر دارد. اگر فیسبوک بهجای دنیای مجازی در دنیای فیزیکی حضور داشت این تعداد جمعیت آنرا به یکی از چند کشور پرجمیعت دنیا تبدیل میکرد. بهجز فیسبوک چندین شبکهی اجتماعی دیگر نیز کاربران چند صد میلیون نفری دارند. در ردهبندی برترین وبسایتهای دنیا بر اساس آمار الکسا، فیسبوک در ردهی دوم قرار دارد و در لیست ۱۰۰ وب‏سایت برتر نام چندین شبکهی اجتماعی دیگر نیز به چشم میخورد. فیسبوک در بسیاری از کشورها پربینندهترین وبسایت محسوب میشود و در بیش از ۱۰۰ کشور محبوبترین شبکهی اجتماعی است.

فیسبوک در سه سال اخیر با رشدی جهشی به چنین جایگاهی رسید و توانست سایر رقبا را در بازار شبکههای اجتماعی پشت سر بگذارد. در فاصلهزمانی سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ زمانی که کاربران در سایت فیسبوک صرف کردند رشدی ۵۶۶ درصدی پیدا کرد، این در حالی بود که زمان صرف شده در کل فضای اینترنت تنها ۱۸ درصد افزایش پیدا کرده بود. آمارهای اعلام شده از طرف گوگل نیز نشان میدهد نسبت تعداد بازدیدکنندگان مستقل از فیسبوک و سایر شبکههای اجتماعی به تعداد صفحات بازدید شدهی آنها حدود ۱۰۰ برابر است. آمار بیانگر این است که شبکههای اجتماعی نه تنها به پربینندهترین وبسایتهای اینترنتی تبدیل شدهاند، بلکه کاربران اینترنتی بیشتر زمان حضورشان در فضای مجازی را نیز در این وبسایتها میگذرانند.
آمارهای مربوط به استقبال از شبکههای اجتماعی همچنان رو به رشد است. در هر روز حدود ۸۰۰ هزار نفر عضو جدید به فیسبوک میپیوندند، حدود سه میلیون عکس در فلیکر آپلود میشود، حدود ۳۰ هزار ساعت ویدئو در یوتیوب مشاهده میشود و آمارهای مربوط به سایر شبکههای اجتماعی نیز بدین ترتیب رو به افزایش است. با چنین آمار و ارقامی بی اغراق نیست اگر آیندهی اینترنت را در سلطهی شبکههای اجتماعی بدانیم.
گسترش شبکههای اجتماعی اینترنتی در ایران
در یک ساله اخیر وب سایت های که با نام شبکه اجتماعی در ایران فعالیت می کنن به طور روز افزونی در حال افزایش است تب فیسبوکی در ایران اوج گرفته و شبکه های اجتماعی زیادی که تا حدودی هم شبه به فیس بوک است خیلی زیاد شده تا یکسال قبل وقتی در گوگل کلمه شبکه اجتماعی را جستجو می کردیم به سختی در 5 صفح اول جستجو اثری از شبکه های اجتماعی بود ولی امروز وقتی کلمه شبکه اجتماعی را جستجو می کنی بالغ بر 21,800,000 نتایج جستجو نشان می دهد که نشانگر روشد بسیار چشمگیر آن در ایران است. کانون
شبکههای اجتماعی اینترنتی در ایران
حدود ۴ سال پیش بود که مفهوم شبکههای اجتماعی بهطور گسترده با حضور اورکات در میان کاربران ایرانی رواج پیدا کرد و در مدت کوتاهی آنقدر سریع رشد کرد که پس از برزیل و آمریکا، ایران سومین کشور حاضر در اورکات شد.
اما درهمان زمان شایعاتی هم رواج پیدا کرد که نسبت به عضویت در این انجمن هشدار دادند. میگفتند که گوگل (گرداننده اورکات) از این طریق به اطلاعات شخصی، علایق و نظرات و ارتباطات خصوصی افراد دست پیدا میکند و ممکن است این کار باعث ازبینرفتن امنیت شخصی افراد شود.
چندی پیش دادگاهی در برزیل، از گوگل تقاضای اجرای محدودیتهایی در سرویس اورکات کرد تا گروههای نژادپرستانه از اورکات حذف شوند. البته گوگل از اجرای این تقاضا سرباز زدهاست.
گوگل اعلام کرده چون سرورهای گوگل که مرتبط با اورکات هستند، در آمریکا قرار دارند، کلیه امور مربوط به آن مطابق قوانین آمریکا بوده و نمیتوان قوانین برزیل یا سایر دولتها را در آن دخیل کرد اما گروههای خاصی را که بر خلاف قوانین داخلی اورکات بودهاند، شناسایی و بستهاست.
هرچند که یاهو ۳۶۰ هنوز مورد استفاده قرارمیگیرد، اما کاربران ایرانی به سراغ سایتهای شبکههای اجتماعی کمتر معروف و حتی شبکههای اجتماعی ایرانی میروند.
با نگاهی به تعداد کاربران ۲۴ شبکه اجتماعی پرطرفدار دنیا (جدول)، به آسانی میشود میزان تاثیرگذاری این شبکهها را درک کرد. این شبکهها مجموعاً بیش از یک میلیارد کاربر دارند و اگرچه تعامل زیادی بین کاربران آنها هست، اما بههرحال رقم فوقالعادهای است.
فهرست پرکاربرترین شبکههای اجتماعی با بیش از ۱۰ میلیون کاربر تا دسامبر ۲۰۰۷
نام موضوع کاربر
Facebook عمومی-آمریکای شمالی ۵۰۰،۰۰۰،۰۰۰
My Space عمومی- آمریکای شمالی ۲۹۰،۰۰۰،۰۰۰
Orkut عمومی ۶۷،۰۰۰،۰۰۰
HI5 عمومی ۵۰،۰۰۰،۰۰۰
Windows Live Space عمومی / وبلاگ مایکروسافت ۴۰،۰۰۰،۰۰۰
Classmates همکلاسیهای قدیمی
۴۰،۰۰۰،۰۰۰
bebo عمومی / کشورهای مشترکالمنافع انگلیس
۴۰،۰۰۰،۰۰۰
Xanga عمومی و وبلاگ ۴۰،۰۰۰،۰۰۰
Flixster فیلمهای سینمایی
۳۶،۰۰۰،۰۰۰
Tagged عمومی ۳۰،۰۰۰،۰۰۰
Netlog عمومی ۲۸،۰۰۰،۰۰۰
Reunion دوستان قدیمی و خانواده ۲۸،۰۰۰،۰۰۰
Broadcaster اشتراکگذاری کلیپ
۲۶،۰۰۰،۰۰۰
Friendster عمومی ۲۶،۰۰۰،۰۰۰
Cyworld عمومی / کرهایها
۲۱،۰۰۰،۰۰۰
Friends Reunited دوستان قدیمی ۱۹،۰۰۰،۰۰۰
LinkedIn تجارت ۱۶،۰۰۰،۰۰۰
Black Planet عمومی / سیاهان ۱۶،۰۰۰،۰۰۰
imeem موسیقی، عکس، ویدیو ۱۶،۰۰۰،۰۰۰
Plaxo تجارت ۱۵،۰۰۰،۰۰۰
Last.fm موسیقی و کلیپ ۱۵،۰۰۰،۰۰۰
Fotolog عکاسی ۱۳،۰۰۰،۰۰۰
LiveJournal وبلاگ ۱۳،۰۰۰،۰۰۰
badoo عمومی / اروپا ۱۲،۰۰۰،۰۰۰
«یاهو ۳۶۰درجه» با تنها ۴،۷۰۰،۰۰۰ کاربر، در بین شبکههای با کاربران بالای ۱۰میلیون دیده نمیشود.
اقسام شبکه های اجتماعی
الف:ازجهت ساختاری
میکروبلاگ یامیکروبلاگینگ بلاگنویسی کوچک تاحداکثر 140 حرف
موبلاگ نوشتن پیغام های کوتاه درحد پیامک های تلفن همراه 3مورد
پرتال وبگاه ی برای جمع آوری داده هاازمنابع گوناگون ازجمله کاربران
تالار گفتگو به انگلیسی فروم وب گاهی که کاربران درآن پرسش میکنند وپاسخ میدهند
انجمن محلی برای گردآمدن افراد بااهداف مشترک
ب:ازجهت جنسیت کاربر
شبکه های اجتماعی ازجهت جنسیت کاربرانی که ازآن شبکه ها بهره میبرند نیزدارای انواع زیر است.
1-شبکه های اجتماعی عمومی دراین نوع همه اقشار جامعه میتوانند درآن سرویسها دارای عضویت باشند.
2- شبکه های اجتماعی اختصاصی
شبکه های اجتماعی ویژه بانوان3مورد
شبکه های اجتماعی ویژه کودکان6مورد
ج:ازجهت حرفه وتخصص اعضا
شبکه های اجتماعی ازجهت حرفه یاتخصص ودانش اعضا نیز دارای انواع گوناگونی است.
مقايسه كاربران چهارشبكه اجتماعي توييتر، فيسبوك، لينكدين و ماي اسپيس
فيس بوك(Facebook)
همان طور كه نتيجه مطالعات قبلي نشان داده بود، نتيجه اين پژوهش نيز تاييد كرد كه كاربران فيسبوك به طور ميانگين مسنتر از ساير شبكههاي اجتماعي هستند. كاربران اين شبكه اجتماعي متأهل (40 درصد)، سفيد پوست (80 درصد)، بازنشسته (6 درصد) هستند و در اين زمينه ها از ساير شبكههاي اجتماعي آمار بالاتري دارند. كاربران فيسبوك از نظر بيشترين ميانگين درآمد با 61 هزار دلار در رده دوم قرار ميگيرند. فيسبوكيها به طور ميانگين هر كدام با 121 نفر در صفحاتشان به عنوان دوست در تماس هستند.
براي فيسبوكيها علاقه مشترك عمدهاي ديده نمي شود و حوزه علايق كاربران اين سايت بسيار متنوع است. دليل اين پراكندگي علايق، تعداد بسيار زياد كاربران اين شبكه اجتماعي با ويژگيهاي متفاوت است كه بيشترين تعداد در بين سايتهاي مشابه است. كاربران فيسبوك همچنين نسبت به اين سايتبسيار وفادار هستند. 75 درصد آنها گفتهاند كه فيسبوك سايت محبوبشان است و 59 درصد آنها استفادهشان از فيسبوك در شش ماه گذشته افزايش داشته است.
ماي اسپيس(MySpace)
كاربران ماياسپيس جوان هستند و تعداد كمتري كاربر در اين سايت نسبت به گذشته فعاليت ميكند. كاربراني كه هنوز در شبكه اجتماعي ماياسپيس فعاليت ميكنند گفتهاند استفاده آنها نسبت به شش ماه گذشته كاهش داشته است. كاربران اين سايت بيشتر به سرگرمي اشتياق نشان ميدهند و مخصوصا سرگرم ساختن دوستان، شوخي، كمدي و بازيهاي ويديويي از علاقهمنديهاي اصلي آنهاست.
ميانگين درآمد ماي اسپيسها كمترين مقدار در ميان سايتهاي مشابه و 44 هزار دلار است. كاربران ماياسپيس سياهپوست (9 درصد)، داراي ريشه اسپانيولي (7 درصد)، مجرد (60 درصد) و دانشآموز (23 درصد) هستند و در اين زمينهها آمار بيشتري از ساير شبكههاي اجتماعي دارند.
توييتر(Twitter)
توييتريها در بين كاربران سايتها با 16 درصد، بيشترين تعداد شاغلان پارهوقت را به خود اختصاص دادهاند و ميانگين درآمد آنها 58 هزار دلار است. كاربران توييتر به طور خاص به اخبار، رستورانها، ورزش، سياست، امور مالي شخصي و مذهب علاقهمند هستند. آنها همچنين به فرهنگ مردمپسند و محصولات آن از جمله موسيقي و تلويزيون علاقه نشان ميدهند و بيشتر از كاربران ساير سايتها اهل خواندن به حساب ميآيند.
به طور ميانگين پيامهاي هر كاربر توييتر را 28 نفر دنبال ميكند و هر توييتري پيامهاي 32 نفر را دنبال ميكند. البته كاربران توييتر چندان به اين شبكه اجتماعي وفادار نيستند و 43 درصدشان گفتهاند ميتوانند بدون توييتر زندگي كنند.
لينكدين(LinkedIn)
عجيب نيست كه شبكه اجتماعي لينكدين كه شبكه كاربران تجاري است، بيشترين ميانگين درآمد اعضا را داشته باشد. ميانگين درآمد لينكدينيها 89 هزار دلار است. همانطور كه اهداف اين شبكه اجتماعي مشخص كرده، اعضا اغلب براي تجارت و اهداف كاري به اين سايت مي پيوندند. آنها مخصوصا براي حفظ تماس با شبكههاي تجاري، جستوجوي شغل، استخدام كردن و توسعه تجاري عضو اين سايت مي شوند. آنها به اخبار، اطلاعات مشاغل، ورزش و سياست علاقهمندي بيشتري نشان ميدهند.
كاربران لينكدين بيشتر از ساير شبكههاي اجتماعي صاحبان ابزارهاي الكترونيكي هستند. آنها به طور خاص به دوربينهاي ديجيتالي، دي.وي.آر ها و تلويزيونهاي اچ.دي علاقه بيشتري دارند. علاقه به قمار و سريالهاي آبكي از ديگر علاقهمنديهاي كاربران لينكدين محسوب مي شود.
اشتراكها و تفاوتها
ويژگيهاي و علاقهمنديهاي متفاوتي در كاربران شبكههاي اجتماعي ديده مي شود كه نشاندهنده شكلگيري اجتماعات آنلاين متفاوتي در اين سايتهاست. تفاوتهايي كه وبسايتهاي شبكه اجتماعي در اهداف اوليهشان تعريف كردهاند و امكانات متفاوتي كه در اختيار كاربران قرار ميدهند، باعث شده افرادي با ويژگيهاي متفاوت به عضويت آنها درآيند. البته بين استفاده از اين سايتها همپوشاني هم ديده مي شود و اغلب كاربران اينترنتي عضو بيشتر از يك شبكه اجتماعي هستند. بيشترين اشتراك بين كاربران توييتر و فيسبوك وجود دارد و 91 درصد كاربران مورد پرسش قرار گرفته، عضو هر دو سايت هستند. پس از آن كاربران مشترك لينكدين و فيسبوك در رده دوم قرار ميگيرند. كمترين مقدار اشتراك را هم كاربران ماياسپيس و لينكدين دارند كه تنها شش درصد پاسخگويان همزمان عضو هر دو سايت بودهاند.
با وجود اين اشتراكها، تفاوتهاي استفاده از اين شبكههاي اجتماعي بيشتر جالب توجه است. مثلا لينكدين كه شبكه اجتماعي با محوريت مسايل تجاري و كاري تعريف شده در بين كاربرانش هم، چنين علايق و گرايشهايي ديده ميشود. وضعيت سايت ماي اسپيس هم بدين گونه است و همانطور كه امكانات سرگرمكننده بيشتري ارايه ميكند و تلاش بيشتري براي جذب كاربران جوان و نوجوان انجام داده توانسته در اين زمينه موفق شود و گرايش كاربران آن نيز حول موضوعات سرگرمكننده است. توييتر وب سايتديگري است كه بيشتر در گروه ميكروبلاگها دستهبندي مي شود ولي به سبب شباهتها، برخي آن را هم به نوعي شبكه اجتماعي ميدانند. توييتر نيز از آنجايي كه تنها امكان نوشتن و خواندن را به كاربران ميدهد و برخي جذابيتهاي بصري ديگر سايتها را ندارد، كاربران بيشتر اهل مطالعه را جذب خود كرده است.
فيسبوك هم كه مدتي است گوي سبقت را از رقبا ربوده و پرجمعيتترين شبكه اجتماعي دنيا شده، مطابق تعريفش حالتي عمومي پيدا كرده و همه نوع كاربر در آن ديده مي شود. به همين سبب است كه فيسبوك بيشترين تعداد اشتراك را با كاربران ساير شبكههاي اجتماعي دارد.
بدين ترتيب ميتوان گفت هر وبسايت شبكه اجتماعي كه يك اجتماع آنلاين محسوب ميشود، پاتوق گروهي از كاربران با ويژگيهاي خاصي است. توجه به اين ويژگيها از سويي براي آگهيدهندگان اينترنتي و بازاريابان مجازي داراي اهميت است و از جنبه ديگر براي كاربراني كه هر كدام با ويژگيها و علاقهمنديهاي متفاوت به دنبال شبكه آنلاين مناسبي براي عضويت ميگردند.
رسانههای جدید و گسترش فرهنگ دموکراتیک
رسانههای سنتی مانند تلویزیون، رادیو و مطبوعات به تقویت پوپولیسم و عوام گرایی کمک کردهاند ولی رسانههای جدید فرهنگ دموکراتیک را گسترش می دهند. تمرکززدایی از قدرت از طریق گسترش تعامل آگاهانه شهروندان باهم و با سازمانهای دولتی و مردم نهاد از جمله پیامدهای رسانههای جدید است. در عصر حاضر و با گسترش امکانات جدید رسانهای، سیاستمداران مجبور هستند صادق باشند.
جنبشهای اجتماعی جدید که هدف آنها کوششی هماهنگ و متمرکز برای رسیدن به هدف یا اهداف مشترک است، هم به نوعی متأثر از شبکه های اجتماعی هستند. این جنبشهای جدید شکلی از فعالیت مدنی و سیاسی عقلانی هستند.
طبق گزارش سال ۲۰۰۹ موسسه تحقیقاتی نیلسون درباره سایت های شبکه اجتماعی و وبلاگ ها، دو سوم از جمعیت کاربران اینترنت در کشورهای مورد بررسی، بازدیدکننده شبکه های اجتماعی یا وبلاگ ها هستند. استفاده از سایت های شبکه اجتماعی و وبلاگ ها در اینترنت رشد داشته و به چهارمین مورد استفاده کاربران تبدیل شده است. در سال گذشته در همه کشورهای مورد بررسی بیش از نیمی از جمعیت آنلاین، استفاده کنندگان از این نوع سایت ها بوده اند.
در بین شبکه های اجتماعی محبوب از قبیل مای اسپیس، اورکات، فیس بوک و ببو ، رشد استفاده از فیس بوک بیشتر از سایر رقبا بوده است. آلمان با ۱۲ درصد، انگلستان با ۱۰ درصد و ایتالیا و اسپانیا با همین حدود بیشترین رشد استفاده این سایت ها را داشته اند.
در میان کشورهای بررسی شده، کاربران برزیل همچنان صدرنشین استفاده از شبکه های اجتماعی و وبلاگ ها هستند و بیش از ۸۰ درصدشان از شبکه های اجتماعی و وبلاگ ها استفاده می کنند.
به خاطر رشد قابل توجه استفاده از شبکه های اجتماعی، این سایت ها سهم قابل توجهی از کل زمان صرف شده در اینترنت را به دست آورده اند. در حالی که این سهم در سال ۲۰۰۷ حدود شش درصد بوده، در سال ۲۰۰۸ به حدود نه درصد رسیده و رشد ۳۸ درصدی داشته است. در بین کشورهای بررسی شده سوئیس با ۲۰۷ درصد و آلمان با ۱۴۰ درصد بیشترین رشد در زمان صرف شده برای استفاده از شبکه های اجتماعی را داشته اند.
ترکیب سنی استفاده کنندگان از فیس بوک در سال های اخیر به میزان قابل توجهی تغییر کرده است. در حالی که فیس بوک در ابتدا در محیطی دانشگاهی و برای استفاده دانشجویان راه اندازی شد و کاربران اولیه آن اکثرا جوان بودند، به تدریج مخاطبان آن گسترده تر شد و تعداد کاربران مسن تر در این شبکه اجتماعی افزایش پیدا کرد. در حال حاضر ۳۵ تا ۴۹ ساله ها با جمعیت حدود ۲۴ میلیون نفر بیشترین کاربران فیس بوک را تشکیل می دهند. بعد از آن ۱۸ تا ۳۴ ساله ها قرار دارند و حدود ۲۳ میلیون نفر از اعضای فیس بوک هستند.
سبک زندگی و شبکه های اجتماعی

مقدمه
انسان، موجودی مدنیالطبع نامیده شده و همواره با همنوعانش در ارتباط بوده، در واقع این ارتباط ریشه در نیاز او به ارتباطات اجتماعی دارد، همین نیاز سبب شکلگیری اجتماعات انسانی، شهرها و جوامع شده و در گذر زمان و ادوار زندگی انسان متحول و متطور گشته است. بشر، در دورههای گوناگون برای تسهیل ارتباطات اجتماعی خود دست به اختراعاتی از جمله، تلفن، تلگراف، تلوزیون، ماهواره و اینترنت زده است. شبکههای اجتماعی که زاده وب۲ هستند، از همین دست است.
حضور در اجتماع یک رابطهدو سویه است، از یک سمت فرد با تمام مختصات فردی خویش، اخلاق، تربیت، روحیات و استعداد و تواناییهایش بر اجتماع خود تأثیر میگذارد و از سوی دیگر، از جامعه خود رنگ میپذیرد و ترکیب این دو ـ صوصیات فردی و اکتسابات اجتماعیـ سبک زندگی او را میسازد.
مولفههای سبک زندگی چیست؟
برخی متفکران کلاسیک شیوهتغذیه، خودآرایی (نوع پوشاک و پیروی از مد)، نوع مسکن (دکوراسیون، معماری و اثاثیه)، نوع وسیلهحملونقل، شیوههای گذران اوقات فراغت و تفریح را از مؤلفههای سبک زندگی دانستهاند. در این زمینه میتوان به تقسیمبندی «گُردُن» اشاره کرد. او درجمعبندی خود، چند عامل مهم را در مطالعهسبک زن