سواد رسانه اي از نظر پاتر



پاتر از انديشمنداني است كه در حوزه سواد رسانه اي ، نظريه پردازي كرده است ، از نظر پاتر ، سواد رسانه اي الگويي چند عاملي است و « ساختار هاي دانش » ( Knowledge structures ) « منبع شخصي » ( Personal locus ) ، «‌وظايف پردازش اطلاعات » (Information Processing tasks ) و « مهارت ها و توانايي ها »

( Competencies and skills ) عامل هاي مدل سواد رسانه اي وي هستند . بر اساس ديگاه پاتر ، ارتباط اين عوامل ، فضايي – و حلزوني ( نه سطحي ) است ؛ در هر برش عرضي ، يكي از عوامل سواد رسانه اي قرار دارند و از اينرو هريك از اين عوامل ، عامل ديگر را پشتيباني ميكنند .



ساختارهاي دانش

ساختارهاي دانش منظمه به هم پيچيده اي از دانسته هاي مخاطبان است كه ويژگي خاصي دارد . نخست آنكه اين منظومه ، توده اي بي شكل و در هم و برهم از اطلاعات نيست و مخاطبان در شكل دهي به آن ، وضعيت فعال دارند . دوم آنكه دانسته ها در اين بافت به هم پيچيده ، ارزش برابر و يكسان ندارند .. برخي اطلاعات مهمتر هستند و برخي ارزش كمتري در وضعيت ساختارهاي دانشي دارند . براي مثال دانستن عنوان هاي برنامه هاي تلويزيون و هنر پيشه هاي و بطور كلي ، اطلاعاتي كه در پاسخ به عنصر « چه» ارائه ميشوند ، اطلاعات كم اهميتي « در ساختارهاي دانش » هستند . اطلاعات ارزشمندتر ، دانسته هايي هستند كه در پاسخ به پرسشهاي « چرا » و « چگونه » مطرح ميشوند .

پاتر همچنين ياد آوري ميكند ساختارهاي دانش رسانه اي ، افراد پنج حوزه را در بر ميگيرد :

1- محتواي رسانه اي ( Media content )

2- تاثير رسانه اي ( Media effect )

3- صنايع رسانه اي ( Media industries )

4- جهان واقعي ( Real World )

5- خود ( Self )



منظومه دانش اين پنج حوزه پشتيباني كننده منبع شخصي در برابر رسانه است .

جالب توجه آن است كه در سه جزء محتواي رسانه اي ، تاثير رسانه اي و صنايع رسانه اي ، به طور مستقيم « رسانه » مورد توجه قرار ميگيرد . به اين ترتيب كه در مولفه صنايع رسانه اي ، به ظرف رساننده پيام و ويژگيهاي فناورانه آن ، در جزئ محتواي رسانه اي ، به درون مايه رسانه و در خبر و در تاثير رسانه اي به پيامد هاي رسانه اي ( شامل : جنبه هاي آسيب رسانه اي و سلامت رسانه اي ) توجه ميشود .

در حاليكه دو بعد ديگر ، به بنيادهاي منظومه دانش فرد مربوط ميشود ، چنانكه در يك سو ، جهان واقعي قرار دارد؛ جهاني كه پيام نسبتي با آن دارد هرچند از منظر نظريه سازه گرايي ( Constructivism ) ، نسبت اين ارتباط آئينه وار نيست به اين معنا كه رسانه ، تصوير آئينه واري از واقعيت ايجاد نميكند و پيام رسانه اي ، ما به ازاي يك به يك ، با جهان واقعي ندارد . در سي ديگر ، مخاطب قرار گرفته است . مخاطبي كه تنها بخشي از جهان واقعي به تور فهم او در مي آيد و هر كدام از مخاطبان ، واقعيتي از جهان واقعي را تجربه ميكنند . به همين دليل ، هرچند جهان واقعي ، جهاني يكپارچه است ، واقعيت پيوند خورده با جهان واقعي ،‌ چند گانه است . بر اين مبنا ، « خود – گزارش دهي » ( Self-report ) انسانها از جهان واقعي برابر نيست و نكته جالب تر آنست كه رسانه ها ، واقعيت جهان واقعي را براي انسان پيچيده تر ميكنند ؛ به اين ترتيب كه در نقش ميانجيگري (mediation)، در نسبت بين واقعيت و جهان واقعي ابهام بيشتري ايجاد ميكنند .

منبع شخصي

اين عامل اهداف و سايق انگيزشي ( goals and drivers ) مخاطبان از رسانه ها را توضيح پذير ميكند چنانكه برخورداري مخاطبان از رسانه ها پيوستاري از كنش فعالانه تا منفعل ( active and passive ) را در بر ميگيرد ؛ به اين ترتيب كه جايگاه قوي و ضعيف مخاطبان در برابر رسانه مطرح ميشود ؛ جايگاه ضعيف يعني مخاطبان از اهداف رسانه اي خود آگاه نيستند و كنترل كمي بر روش استفاده از آن دارند . بنابراين استفاده هدفمند مخاطبان از رسانه هاي گوناگون و تجزيه و تحليل پيام رسانه اي ، به قوي شدن جايگاه آنان منجر ميشود .

شايستگي و مهارت هاي استفاده از رسانه

فرايند سواد رسانه اي ، حامل طرح ( Plan ) و نيروي عملكردي ( Energy ) مخاطب است ؛ طرح عمل ، مهارت هاي مخاطبان در فرايند استفاده و به كارگيري مخاطبان است و نيروي عملكردي مخاطبان،به معناي شايستگي هاي آنان دراستفاده از رسانه ها،به ويژه رسانه هاي جديد.

بر اساس الگوي پاتر،مخاطب براي مواجهه با رسانه ها،از ابزارهاي دوگانه «مهارت و شايستگي ها » استفاده ميكند. منظور از شايستگي،ويژگي اي از مخاطب است كه به او امكان ميدهد در تماس با رسانه قرار بگيرد. براي مثال،فردي كه شايستگي يا توانايي خواندن ندارد،نميتواند از رسانه هاي چاپي استفاده كند. شايستگي،ويژگي اي است كه به طور معمول،مخاطب در سالهاي نخستين زندگي،كسب ميكند. شاييستگي استفاده از رسانه جنبه اي دوقطبي دارد چنان كه فرد ميتواند يا به سوي استفاده از رسانه برود و يا از به كاربردن ان رويگردان شود. از انجا كه ويژگي شايستگي مخاطب،در نخستين سالهاي زندگي شكل مي يابد،امكان ارتقا بخشي آن اندك استدر حالي كه مهارتهاي استفاده از رسانه،امكان ارتقا بخشي بيشتري دارد . از نظر پاتر،برخورداري مخاطبان از مهارتهاي رسانه اي،صورتي پيوستاري دارد،به نظر وي ميزان اهميت مهارتهاي رسانه اي به يك اندازه نيست. فهرستي از مهارتهاي كنشي در سواد رسانه اي عبارتند از:

- تحليل(analysis ):شكستن پيام به عناصر معنا دار (meaningful )

- ارزشيابي ((evaluation:داوري درباره ارزش پيام يا امكان مقايسه عناصر پيام

- گروه بندي (grouping) :تعيين اجزاي مشابه و متفاوت پيام

- استقرا (reduction): نتيجه گيري از برخي اجزاي پيام و تعميم ان به بقيه اجزا

- قياس (deduction): استفاده از اصولي فراگير براي تبيين موارد خاص

- تركيب (synthesis):‌ جمع بندي پيام هاي مختلف در ساختاري جديد

- خلاصه سازي (abstracting): ارائه توصيفي روشن،درست و فشرده از پيام



وظايف پردازش پيام اطلاعات (message-processing tasks)

از منظر پاتر، در عالي ترين شكل، سواد رسانه اي مخاطب به وظيفه «‌پردازش كنندگي » اطلاعات مي پردازد كه در سه نظام مندي « گزينشگري » ( message filtering ) «‌همتا سازي معنايي » ( mining matching ) و « سازه هاي معنايي » ( meaning construction ) متبلور مي شود .

در گزينشگري ، مخاظب تصميم ميگيرد كه با پيام مواجه شود يا آن را ناديده بگيرد ، اين تصميم گيري ، جنبه اي كاملا ارادي دارد و در صورتي كه مخاطب تصميم به برخورداري از پيام بگيرد ، پيام براي او حامل معنا ميشود . به عبارت ديگر ، مخاطب معناي هر پيام را با منظور معنايي خود همتا مي سازد و در نتيجه در اين سطح ، نمادهاي مستتر و آشكار اطلاعات را كشف و شناسايي ميكند .

از سوي ديگر ،‌در مراحل گزينشگري تمركز مخاطب بر بررسي پيام هاي دريافتي از رسانه ها در محيط است . در ديدگاه پاتر منظور از محيط همه جهان واقعي و منابع رسانه هاي ديگر است به عبارتي پذيرفتن و يا حتي نپذيرفتن پيام از سوي مخاطب به ميزان انطباق آن با منابع رسانه اي ديگر و جهان واقعي بستگي دارد . در مارحل دوم مخاطب بر منظومه انسجام يافته نمادها در پيام متمركز مي شود يعني به پيام هايي ميپردازد كه با معناهاي آموخته او در گذشته هماهنگ باشد . در مرحله سوم ، مخاطب بار ديگر به اولين بخش مدل پاتر يعني ساختارهاي دانش برميگردد و سعي ميكند ساختار دانش خود را گسترش دهد .