اصلی‌ترین مؤلفه جهانی شدن که مورد توافق نظریه‌پردازان و تحلیل‌گران معطوف به چیستی جهانی شدن است، فرو ریختن مرزها، تمرکز سیاره‌ای انسانها است. این مسأله نیز مورد چالش است که آیا جهانی شدن فرایند قابل کنترل و تأثیر است یا پروسه‌ای تدبیر شده و یا حادث‌ای رخ داده است؟ البته جهانی شدن را هرچه بدانیم موضع بازیگری را نسبت به تماشاگری باید ترجیح داد.

محققان از گستره‌های مختلف چون جامعه‌شناسی، اقتصاد، سیاست و فلسفه عمل‌گرا در تهدید یا فرصت بودن جهانی شدن زیاد سخن گفته‌اند. بررسی تجربی و تحلیل آماری از آنچه در پی ـ و یا مقارن ـ جهانی شدن رخ داده است، اسف‌بار می‌نماید. مراجعه به گزارشهای بانک جهانی وضعیت ناگواری از فقر، تبعیض و جهل در جهان را ترسیم می‌کند.



آیا می‌توان جهانی شدن را بدون تهدید داشت بلکه فراتر از آن، آیا می‌توان تهدید جهانی شدن را به فرصت تبدیل کرد؟ پاسخ این مسأله آسان و در عین حال دشوار است. آسان از آن جهت که اگر یافت شود. اکسیری است که به مدد آن می‌توان به فامیل صمیمی جهانی دست یافت. دشوار بودن پاسخ به این دلیل است که تحقق چنین امری رویایی می‌نماید، هم به دلایل نظری و هم به عوامل عینی.

دلایل نظری رخنه بلکه چالش معرفت‌شناختی است که اخلاق واحد جهانی را ناممکن می‌شمارد. نگارنده در دو مقاله به گشودن این گره معرفتی اشاره کرده است. بر مبنای نگارنده به حفظ مبانی پست‌ مدرنیستی و با قبول نظریه‌هایی چون زمینه‌مندی و کثرت‌گرایی فرهنگی می‌توان از معرفت و اخلاق جهان‌شمول سخن گفت.



رقابت جهانی به کسب جایگاه انحصاری در بازار معطوف است. سازمانهایی از شانس بقا برخوردارند که مزیت رقابتی داشته باشند. عملکرد اخلاقی نه تنها مزیت رقابتی بلکه مزیت راهبردی نیز می‌آورد. عملکرد امروز بازار فردا است. مبنای عملکرد اخلاقی نه صرفاً پای‌بند به هنجارهای گروه وابسته است و نه جلب رضایت مشتری بلکه فراتر از آنها به معنای پای‌بندی به حقوق همه ذی‌نفعان در کسب و کار است. حقوق انسانها به نحو جهان‌شمول مورد توافق است. حقوقی چون حفظ حریم شخصی، امانت‌داری، احترام به شأن و منزلت انسانی، اطلاع‌یابی، مواجهه صادقانه، رازداری،‌ برخوداری از کیفیت مطلوب، پای‌بندی به تعهدات خاص قوم یا فرهنگ معینی نیست و به نحو جهان‌شمول مورد تأکید همه انسانهای طرف قرارداد است.

سازمانهای کسب و کار برای رعایت اخلاق در تجارت جهانی چندین گام را پیش روی خود دارند:

1- تدوین سند اخلاقی شرکت مطابق با استانداردهای بین‌المللی اخلاق مانند استاندارد AA8000.

2- تشکیل مدیریت اخلاق (برای شرکت‌های مادر) و یا شورای نظارت بر اخلاق سازمان با ریاست مدیر عامل.

دلیل این پیشنهاد راهبردی بودن نقش اخلاقی در شرکت است.

3- ممیزی اخلاقی تصمیم‌سازی‌ها، آیین‌نامه‌ها، شرکت در ترازوی سند اخلاقی.

4- افزایش خودانگیختگی سازمانی نسبت به اخلاق و آموزشی مستمر و ترویج اخلاق حرفه‌ای در فرهنگ سازمانی.

5- پای‌بندی اسثتناناپذیر به خط‌مشی‌های اخلاقی ذکر شده در سند اخلاقی

6- ارزیابی عملکرد اخلاقی سالانه شرکت و تحلیل تطبیقی آن با شرکتهای رقیب در محیط جهانی کسب و کار.

این توقع که دولت به ترویج اخلاق در شرکت‌ها به طور مستقیم مبادرت کند، اساساً بر تلقی نادرست از

اخلاق‌ورزی سازمان استوار است. اخلاق باید در درون سازمان و با دانایی مدیران راهبردی و همت و همیاری

همه منابع انسانی تولد یابد. اما دولت در اخلاق سازمانهای کسب و کار به ویِژه در عرصه جهانی بی‌نقش

نیست. شرکتهایی که به دلیل رقابتی نبودن محیط ملی کسب و کار و یا به دلیل عدم حمایت قانونی ـ

کیفری از اخلاق نتوانسته‌اند رقابت اخلاقی را تمرین کنند در رقابت جهانی ناتوان می‌گردند. دولت باید با

رقابتی کردن محیط ملی کسب و کار و منع هر گونه رانت دولتی و جلوگیری از برخورداری از جایگاه انحصاری

در کسب و کار ملی و رفع بازارهای حمایتی دولتی،‌ به بلوغ شرکت‌ها در محیط جهانی کسب و کار یاری

رساند.

تنبیه قانونی بنگاههای غیر اخلاقی، تشویق سازمانهای اخلاقی کسب و کار و تقویت و حمایت از شرکتها در

رقابت جهانی مهمترین نقش حاکمیت در ترویج اخلاق تجارت جهانی است. دولت باید محیطی را ایجاد کند

که شرکتها به اخلاق‌ورزی سوق یابند. این نکته اهمیت دارد و توجه به معضله نایبر که بیان شد، نشان

می‌دهد.

جهانی شدن چالشهای نظری و عملی فراوانی پیش‌روی سازمانهای کسب و کار در محیط جهانی تجارت

قرار داده است. سازمانها را در رقابت جهانی از اخلاق‌ورزی گریزی نیست و دولتها تنها نقش تشویقی و

حمایتی دارند و سازمانها خود باید به شکوفایی اخلاقی خود بپردازند.

تدوین سند اخلاقی شرکت مطابق با استانداردهای بین‌المللی، تشکیل مدیریت اخلاق یا شورای اخلاق به

ریاست مدیرعامل شرکت، پای‌بندی استثناناپذیر به سند اخلاقی، افزایش خودانگیختگی منابع انسانی

نسبت به وفاداری به سند اخلاقیث، ممیزی هر گونه تصمیم‌سازی و آیین‌نامه‌ها در ترازوی سند اخلاقی

شرکت، آموزش مستمر اخلاق برای منابع انسانی و ارزیابی عملکرد اخلاقی سالانه شرکت از مهمترین

گامهای لازم برای آمادگی جهت رقابت اخلاقی در محیط جهانی کسب و کار است

منابع

- فرامرز قراملکی، احد، تأملی در اخلاق جهانی با تأکید بر بیانیه هانس کونگ و سویدلر، حکمت، ش 1،
.