حقوق مالکیت معنوی چیست؟

حقوق مالکیت معنوی نتیجه تفکر و نو آوری ذهنی واندیشه های متعالی انسانی ایجاد و به وسیله تولیدات هنری صنعتی نمایشی و ادبی در عالم خارج متجلی میشوند و عمدتا دارای ارزش مادی هستند. به عبارت ساده می توان گفت که انسانهای واجد استعدادهای فکری یا هنری حق دارند از استفاده غیر مجاز و فروش آثارشان ممانعت بعمل آورند.
حقوق مالكيت معنوي حقوقي است كه به صاحب آن اجازه مي دهد از منافع و شكل خاصي از فعاليت يا فكر انسان منحصراً استفاده نمايد. جامعه وجود آن را اعتبار نموده و قانون هم آن را شناخته است مانند:

حق تاليف،

حق تصنيف و

حق اختراع.

مالكيت هاي معنوي مالكيت هاي عيني و ملموس نيستند و يكي از آثار اين ويژگي اين است كه نقض اين مالكيت ها نيز مي تواند سهل تر از نقض حقوق مالكيت هاي عيني صورت پذيرد. نتيجه ديگر بر اين امر اين است كه نمي توان قاعده حاكم بر اموال در حقوق بين الملل خصوصي و تعارض قوانين را در مورد آنان اعمال نمود و بايد به دنبال قاعده ديگري بود كه استثناء بر قاعده اموال باشد. به موجب قاعده اموال در تعارض قوانين ايران اموال تابع قانون محل وقوع خود هستند.این حقوق حوزه اي است كه پيچيدگي بسياري در خود دارد و در برگيرنده عناصري از اقتصاد، حقوق، روابط بين الملل، سياست و اخلاقيات است.

حقوق معنوی، مزایایی است قانونی، غیر مادی و مربوط به شخصیت پدیدآورنده یک اثر فکری که به موجب آن، وی برای همیشه از یک دسته حقوق خاص برخوردار است.به سبب وجود این حق، مطالعه محتوای حق مؤلّف شروع می شود. این حق از نظر حقوقی، بیان کننده رابطه ای است که اثر را به آفریننده آن مربوط می سازد. به سبب وجود همین حق، شخص پدیدآورنده از امتیازهای ویژه ای برخوردار می گردد که حتی با مرگ وی نیز آن امتیازها از بین نمی رود. این حق، ترکیب اثر را به ورثه یا قائم مقام های مؤلّف متوفا ـ با حفظ نام وی ـ منتقل می سازد.

حقوق مالکیت معنوی در ایران

بر اساس قوانین جمهوی اسلامی ایران، به کسی که اثری را از طریق دانش یا هنر و یا ابتکار ایجاد کرده است «پدیدآورنده» و به آن چیزی که به واسطه فعالیت و ابتکار و خلاقیت شخص پدیدآورنده به وجود آمده است، اثر اطلاق می شود. اثری که با همکاری دو یا چند پدیدآورنده به وجود آمده باشد و کار یکایک آنان جدا و متمایز از یکدیگر نباشد «اثر مشترک» نامیده می شود. مطابق مقرّرات ایران، حقوق شخص پدیدآورنده که به هر شکلی در ایجاد و خلق یک اثر دخالت داشته باشد، بدون در نظر گرفتن سلیقه و روشی که وی در ابداع و ایجاد آن اثر پیش گرفته، مورد حمایت قانون خواهد بود. اما آنچه شایان ذکر است این نکته می باشد که قانون به طور مطلق از تمام اثرهای ایجاد شده حمایت نمی کند، بلکه اثری مورد حمایت قانون خواهد بود که اولا، برای نخستین بار در ایران چاپ یا پخش یا اجرا شده باشد و نیز پیش تر هیچ یک از این موارد در کشورهای دیگری انجام نشده باشد. ثانیاً، نوع آن اثر صریحاً در قانون ذکر شده باشد.

حقوق مصرف کننده

فعالیت‌ها و محصولات فکری در زمینه‌های تجاری، علمی، ادبی و هنری حمایت می کند وشامل دو بخش مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری است. مثلاً در بخش مالکیت صنعتی عمدتاّ حق اختراع، علائم صنعتی و تجارتی، طرح‌های صنعتی و نشانه‌های جغرافیایی مطرح می شود؛ و در بخش مالکیت ادبی و هنری، حقوق مولفان، مصنفان، هنرمندان و پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه‌ای و حقوق جانبی مربوط به کپی رایت که شامل آثار دیداری و شنیداری می باشد، مورد بررسی قرار می گیرد.

اما قصه روزگار ما داستانی متفاوت است؛ نیازهای مادی و سطح زندگی‌ها به شدت گسترش و ارتقا یافته است، پیشرفت علم و فن آوری، تقسیم کار در اجتماع را ناگزیر ساخته است و تقریباً کسی نمی‌تواند همزمان با پرداختن اصولی و عمیق به خلاقیت‌های فکری، به اشتغال و کسب درآمد از مشاغل معمول نیز بیندیشد. حقوق انحصاری عموما به تعداد محدود و به صورت استثنائی ارائه می شود و به دنبال ایجاد تعادل ظریفی است که باید میان منافع مشروع دارندگان و استفاده کنندگان حقوق برقرار شود.

ابزار حقوقی که برای حمایت از تراوشات فکری بشر در حوزه های صنعت به معنای عامه کلمه و علم و ادب و هنر نقش تعیین کننده و مهم دارد، حقوق مالکیت معنوی است.
اهداف بنیانگذاران این حقوق به منظور شکوفایی خلاقیتهای فردی و ارتقای معیارهای زیستی بشر با تحولات و تغییرات تدریجی در کیفیت علوم و فنون، منوط به وجود مقرراتی جامع و اجرای تعهدات بین المللی دولتهای عضو به شرح مذکور و مقرر در آن پیمانهای بین المللی ضمن توجه به اصل بنیادین «حاکمیت دولتها» است. مقرراتی که از یک طرف به دلیل حمایت دولتها از افراد مخترع و آفریننده در قلمرو صلاحیتهای سرزمینی دارای خصیصه حقوق داخلی و از طرف دیگر با توجه به تعهدات دولتها برای ایجاد معیارهای خاص حمایتی و انجام اقدامات محافظتی با ماهیت فرا سرزمینی دارای جنبه بین المللی است و این ویژگیها در کل حقوق مالکیت معنوی را از خصیصه ای منحصر به فرد برخوردار ساخته است.

خاتمه اينكه انسان ها در طول تاريخ و درهمه فرهنگها به ابداعاتي دست يافته اند كه براي زندگي و جامعه ارزشمند بوده است. بنابراين گسترش خلاقيت ها مفاهيم جديدي نيست كه درزندگي امروزي نمود يافته باشد. به عبارت ديگر ويژگي نوآوري ها و خلاقيت ها در عصر حاضر قانونمند ساختن بهره گيري و رعايت حقوق مالكان آن هاست. با افزايش تعاملات و پيچيده تر شدن زندگي، شايد بتوان گفت كه سده حاضر، قرن دانش و تفكر خواهد بود و نوآوري كليدي است براي توليد و تبديل دانش جوامع به كالايي اقتصادي- اجتماعي.

.