تبليغ يا ضد تبليغ
امروزه‌ نقش تعيين كننده تبليغات در فرهنگ سازي و فراگيري فرايند اطلاع‌رساني در لايه‌ها و سطوح مختلف جامعه بسيار روشن و مبرهن است. به همين دليل متوليان و مجريان اين حوزه فعاليت‌هاي خويش را در محيط‌هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي به ويژه در بخش‌هاي خدماتي و توليدي بسط و گسترش داده‌اند. اهميت و جايگاه مهم تبليغات در دنياي معاصر و در عصر ارتباطات و فن‌آوري اطلاعات زماني بيشتر مشخص خواهد شد كه اين عنصر بسيار تأثيرگذار توانسته است نقشي ارزنده در امر نهادينه سازي فرهنگ مصرف كالاهاي مادي و معنوي و رواج و گسترش اقبال و توجه عامه مردم به اين نوع توليدات تبليغ شده ايفاء نمايد.


نقش تبليغات صادقانه و عوام فريبانه بر نگاه مردم

امروزه‌ نقش تعيين كننده تبليغات در فرهنگ سازي و فراگيري فرايند اطلاع‌رساني در لايه‌ها و سطوح مختلف جامعه بسيار روشن و مبرهن است. به همين دليل متوليان و مجريان اين حوزه فعاليت‌هاي خويش را در محيط‌هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي به ويژه در بخش‌هاي خدماتي و توليدي بسط و گسترش داده‌اند. اهميت و جايگاه مهم تبليغات در دنياي معاصر و در عصر ارتباطات و فن‌آوري اطلاعات زماني بيشتر مشخص خواهد شد كه اين عنصر بسيار تأثيرگذار توانسته است نقشي ارزنده در امر نهادينه سازي فرهنگ مصرف كالاهاي مادي و معنوي و رواج و گسترش اقبال و توجه عامه مردم به اين نوع توليدات تبليغ شده ايفاء نمايد. نتايج اين مهم زماني بيش‌تر هويدا و نمايان مي‌گردد كه با يك كار تبليغاتي ولو به ميزان محدود مي‌توان انتظار مصرف بيش‌تر و افزون‌تر از لحاظ كمّي نسبت به دوره زماني قبل از تبليغ را داشت. رونق بازار كسب و كار و نيز ديگر فعاليت‌هاي مرتبط با ذوق و سليقه و نگرش مخاطبان در سطوح مختلف در گرو كار تبليغاتي هدفمند و جهت‌دار و توأم با مدّ نظر قرار دادن نظرات و افكار و نگره‌هاي جامعه هدف مي‌باشد.
امروزه بهره‌مندي از ابزار وفنون و تكنيك‌هاي تبليغي آن‌چنان گسترده و بسط يافته است كه حتي در حوزه‌هاي نظامي نيز به ايفاي نقش پرداخته و توانسته است در اين خصوص كاركرد خويش را به اثبات برساند. بهترين شاهد مثال در اين ارتباط را مي‌توان در قضيه حمله كشورهاي غربي به عراق بيان داشت. كشورهاي مهاجم قبل از حمله به عراق، كار تبليغات رواني دقيقي را از مدت‌ها پيش از حمله آغاز نمودند و سپس حمله موفق زميني و نظامي را عملياتي نموده و به اجرا در آوردند. در واقع هجمه تبليغاتي و اطلاع رساني نادرست، مقدمه و پيش نياز حمله نظامي شد و در همين خصوص بايسته است يادآوري شود كه هزينه‌اي كه غرب براي كار تبليغاتي و آماده سازي رواني جوامع و ملل در هماهنگي و تأئيد حمله به عراق صرف كردند بيش از دوبرابر هزينه نظامي به اين كشور بوده است.
به همين دليل است كه از اين عنصر اثرگذار در بسياري از برنامه‌ها در محيط‌هاي مختلف و در متدها و اشكالي متنوع و متعدد بهره گرفته مي‌شود. و اين كار به صورت جرياني ثابت و روندي فراگير در دنياي امروزه متداول و مرسوم شده است.
ناگفته پيداست كه كار تبليغاتي زماني موفق و كارآمد است كه در درجه اول برگرفته از ذهن كارشناسان توانمند و متخصص باشد . در درجه دوم از ابزار و فن‌آوري و تكنيك‌هاي مدرن تبليغاتي روز استفاده شود و در درجه آخر نيز بهره‌مند از نتايج حاصل از تحقيقات هدفمند، پژوهش‌هاي كاربردي در حوزه‌هاي روانشناسي و شناخت درست هنجارها و ارزش‌هاي حاكم بر جامعه و نيز آگاهي از فنون مخاطب شناسي باشد. در غير اين صورت اگر كار تبليغي فله‌اي و بدون پشتوانه ‌فكري قوي ، خرد جمعي وعدم بهره‌گيري از نتايج علمي و پژوهشي باشد نه تنها نمي‌توان نتايج مثبت و موفقيت‌آميز را از آن انتظار داشت بلكه بر عكس قضيه دچار پيآمدهاي منفي و ضرر و زيان و تبديل شدن به نوعي برنامه ضد تبليغي نيز خواهد شد. از جمله نتايج و آثار سوء آن نيز اين است كه هزينه هنگفت و بسيار زيادي را بون آنكه هيچ سود و بازده حداقلي داشته باشد مصروف خواهد نمود. در اين ميان نه تنها سرمايه‌هاي مالي و امكاناتي به هدر خواهد رفت بلكه زمينه‌هاي بروز بحران و مشكل نيز نمايان خواهد شد. و نيز سرمايه‌هاي انساني و وقت و زمان و فرصت طلايي مجريان و طراحان نيز به صورت غير صحيح و غير منطقي صرف شده و حتي ممكن است نتايج معكوس و زيانباري را به همراه داشته باشد.
هدف از طرح اين بحث و بيان مقدمه نسبتاً طولاني، شرح توأم با تأمل بيشتر نسبت به رويداد تبليغي است كه در جريان سفر يكي از شخصيت‌ها به يكي از استان‌هاي كشور اتفاق افتاده است كه در واقع يك كار تبليغاتي غير هدفمند و ناشيانه (در واقع ضد تبليغ) محسوب مي‌شود. با اين حال، به نظر نمي‌رسد با اين هزينه بالاي تبليغي صورت گرفته شده حداقل اهداف تبليغي مجريان آن حاصل شده باشد و حتي اين نوع تبليغ نيز نتايج معكوسي نيز به همراه دارد. (به عنوان نمونه مي‌توان به نصب شش بيل‌بورد بزرگ در ابعاد 2X3 و 3X4 در يك فضاي 100 متري اشاره نمود). آنچه در اين ميان و در اهداف كار تبليغي بيش از همه به ذهن متبادر مي‌گردد، معرفي خود دستگاه‌ها توسط بيل‌بوردهايي است كه مثلاً به نام شخصيت مورد نظر به چاپ رسيده بود و نه انجام يك كار فرهنگي. بهتر بود كه تمامي دستگاه‌ها و نهادها در قالب يك كميته‌اي واحد در امر اطلاع‌رساني و كار تبليغي فعاليت مي نمودند تا شاهد اين نوع تبليغات غير موثر نباشيم، تبليغاتي كه دستگاهها در مكاني كه بيشترين بازديد كننده از مسئولين (نه مردم) را دارد اصرار نمايند كه در همان محدوده با وجود اينكه نيازي به نصب اقلام تبليغي و اطلاع رساني نباشد ( به خاطر تعداد زياد بنر تبليغي نصب شده) بنر يا پوستر و .. نصب نمايند. و از طرفي ديگر بسياري از نقاط ديگر شهر به خصوص مناطق محروم و حاشيه‌ شهرها كه از نظر تراكم سكونتگاهي و ميزان كمي جمعيت و حضور مخاطبان فراوان ( البته از نظر حضور مسئولين و مديران در اين مناطق بسيار اندك و شايد هم هيچ) نياز بيشتري به كسب اطلاع دارند. حتي يك اثر تبليغي هم نباشد.
امروزه فهم، شناخت و تشخيص فعاليت‌ها و برنامه‌هاي اجرايي سره از ناسره كه توسط سازمان‌ها، ادارات و نهادها صورت مي‌گيرد توسط عامه مردم (حتي اقشار كم‌سواد) آن چنان بالاست كه فعاليت‌هاي تبليغاتي دستگاه‌ها و نهادها و نيز ميزان صداقت در امر اطلاع‌رساني از چشم كسي پنهان نمانده و در بعضي مواقع نيز شاهد عكس‌العمل‌هاي اعتراض گونه و انتقادي نيز از آن‌ها بوده‌ايم.
با عنايت به اين‌كه امسال، به نام سال جهاد اقصادي نامگذاري شده و آغاز برنامه پنجم اقتصادي كشور و ادامه روند اجراي طرح هدفمندي يارانه‌ها و جراحي بزرگ بر روي اقتصاد كشور نيز مي‌باشد. از اين حيث بخشي از جامعه ما با مشكلات اقتصادي مواجه هستند. در اين سال نگاه و توجه عامه مردم بيش از گذشته به عملكرد دستگاه‌ها و نهادهايي است كه نسبت به امر مهم صرفه‌جويي اقتصادي و استفاده بهينه و درست از امكانات و ظرفيت‌ها معطوف شده است .به همين دليل اين مهم مي‌طلبد كه كليه دستگاه‌ها و سازمان‌ها و نهادها در سطح ملي و نمايندگان آنها در مناطق استانها و شهرستان‌ها و ... بيش از پيش در گفتار و رفتارهايي كه جنبه تبليغاتي و اطلاع‌رساني نيز دارند هوشمندانه‌تر عمل نموده و از انجام رفتار و فعاليتي كه كه بازتابي نامطلوب و منفي در جامعه بوجود مي‌آورد پرهيز نمايند.