هنر کاشیکاری در ایران
کاشی در میان انبوهی از مصالح معماری چون، گل، گچ، خشت، سنگ، چوب و غیره نقش عمده را ایفا می‌کند در حقیقت کاشی مکمل کار در معماری است. و هنرمندان ما به خوبی تشخیص دادند که در یک کشور اسلامی و یا در مجموع جهان اسلام یگانه عنصری که می‌تواند اهداف هنر اسلامی را متحقق کند کاشی است. آثار گرانبهایی از این عنصر معماری و تزئیناتی را در اکثر مراکز متبرکه کشورهای اسلامی مشاهده می‌نمایم که همه آنها حاصل دسترنج توانای هنرمندانی است که زندگی خود را وقف هنر کردند و رسالت خود را در قبال جامعه اسلامی و اهداف هنر اسلامی از طریق هنر کاشی کاری انجام دادند.
کاشی‌های که برای تزئین عمارات به کار می‌رود عموما سه نوع بوده که ذیلا توضیح می‌گردد.
1: کاشی معرق: با تلفیق تکه‌های کوچک گوناگون ساخته می‌شود که به اساس طرح اصل یکایک تراشیده می‌شود ودر جای معین آن نصب می‌گردد. مانند سطح زیرین گنبد آرامگاه حافظ.
2: کاشی معقلی: دارای طرح‌های هندسی است واز تلفیق اشکال هندسی ساخته می‌شود.
3: کاشی خشتی (هفت رنگ): سبکی از کاشیکاری است که در آن از کاشی‌هایی با شکل و ابعاد منتظم صورت خشت با رنگ زمینه غالباً سفید تهیه شده، در کنار هم چیده و طرح یا خط مورد نظر بر روی کاغذ به وسیله سمبه سوراخ شده، سپس طرح اولیه به کمک گرده ذغال برروی کاشی کپی می‌شود و پس از آن به وسیله اکسید منگنز، قلم‌گیری شده و بعد با رنگ‌های مختلف امّا پایه حرارتی پایین‌تر از رنگ اول کاشی رنگ آمیزی می‌گردد و دوباره به کوره رفته وآماده نصب می‌شود.
هفت رنگ اصلی و متداول جهت رنگ آمیزی این آثار عبارتند از سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد و حنایی که امروزه از سایر رنگها مثل طلائی، سبز و … نیز استفاده می‌شود.
رنگهایی که در کاشیکاری قدیم به کار برده شده به دلیل اینکه ترکیبی از سرب و قلع هستند از مقاومت زیادی برخوردارند به گونه ای که با گذشت قرنها از عمر این رنگها، همچنان زیبایی خاص خود را حفظ کرده اند، این درحالی است که در رنگهای جدید وارداتی، خیلی زود تغییر رنگ می دهد و دوام و پایداری رنگهای قدیم را ندارد.
هنر زیبای کاشیکاری از هنرهای دستی و قدیمی ایران است که زیباترین و قدیمی ترین آنها کاشی های فیروزه ای اصفهان است و کتیبه های تاریخی مناره های دوران سلجوقی با آنها تزیین شده است.
درحال حاضر کاشیکاری و کاشی سازی از هنرهای دستی اصفهان است و اساتید این هنر در کارگاههای متعدد کاشی سازی به تولید این فرآورده هنری مشغول هستند.

مساجد اصفهان؛ تجلی هنر کاشی‌کاری در معماری ایرانی اسلامی
گنبدهای فیروزه‌ای مساجد میدان امام اصفهان به عنوان نمادی از آسمان، گویی روح معنویت را در چشمان گردشگران به ودیعه می‌گذارد و نور الهی را در کالبد انسان‌ها می‌دمد.

* مسجد شیخ لطف اله آمیزه ای بی نظیر از نقش و اسلیمی
مسجد شیخ‌ لطف‌‌الله که آمیزه‌ای بی‌نظیر از نقش و اسلیمی است یکی دیگر از بناهای باشکوه شرق‌ میدان‌ امام‌ خمینى‌ (ره‌) است که در مقابل‌ قصر شاه‌ عباس‌ صفوى‌(عالى‌ قاپو) واقع‌ شده‌ است. این مسجد به‌ دستور شاه‌ عباس‌ صفوى‌ بنا شده و به‌ نام‌ عالم‌ بزرگ‌ «لطف‌‌الله عبدالکریم‌ میسى‌» یکى‌ از فقهاى‌ امامیه‌ نامیده‌ شده است‌ که‌ اصلیت‌ او از جبل‌ عامل‌ لبنان‌ است‌ و دوران‌ صفوى‌ به‌ ایران‌ آمده بود.
این مسجد به دلیل نداشتن مناره و شبستان ورودی (حیاط) و به دلیل اینکه ورودی آن پله می خورد غیر طبیعی است. گنبد کم ارتفاع مسجد حاوی خطوی اسلیمی است که به طرز باشکوهی بر زمینه خاکی رنگ گنبد گسترده شد، هماهنگی بی نظیری را در نقش و طرح و رنگ به نمایش می گذارد.
کتیبه خارجی گنبد به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی حاوی سوره های قرآن کریم است در ساختمان و اژدری های سردر و جلوخان و همچنین سکوهای طرفین سردر، مرمرهای بسیار خوب بکار رفته و بقیه قسمتهای جلوخان و سردر با کاشیهای خشتی الوان و معرق زینت یافته اند.
نقوش و رنگهای بکار رفته در کاشیکاری استادانه گنبد مسجد از زیباترین کاشیکاری های موجود در معماری ایران است. نور درون مسجد از پنجره های مشبکی که درجوانب گوناگون ساقه گنبد ساخته شده اند تامین می شود. پرتوی که از این پنجره ها به درون مسجد می تابد، علاوه بر ایجاد روشنایی کافی، خود به خود نمایشگر فضای روحانی بناست. ساقه گنبد باکاشیهایی آبی رنگ و نقوش گل و بوته و کتیبه ای از کاشی های معرق شامل چند سوره کوتاه از قرآن دارد، تزئین شده است.

*‌ مسجد امام
اوج هزار سال معماری در ایران مسجد امام که شاهکار جاویدان معماری، کاشی‌کاری و نجاری است در جنوب میدان نقش قرار دارد و از بناهای مهم معماری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود و تزیینات عمده این مسجد از کاشی‌های خشت هفت رنگ است .
گنبد بزرگ مسجد تزئینات جالبی از کاشیکاری دارد و نیز داری کتیبه‌ای به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی است. این مسجد دارای دو شبستان قرینه در اضلاع شرقی و غربی صحن است که یکی از این شبستان‌ها (شبستان شرقی) بزرگ‌تر اما ساده و بی‌تزیین است و دیگری (شبستان غربی) کوچک‌تر است اما تزییناتی با کاشی‌های خشت هفت رنگ دارد و محراب آن نیز از زیباترین محراب‌های مساجد اصفهان است.
نمای حیاط به دالان‌ها، طاقچه‌ها، توده‌های مقرنس‌های روشن و نوارهای درازی از کتیبه‌های سفید درخشان آراسته است و سراسر آن از کاشی‌های هفت رنگ الوان پوشیده شده که مایه‌های آبی بر بالای پوشش زیرین مرمر با مایه‌های طلایی مستولی است. دوقابی که در دو طرف مدخل واقع شده طرح سجاده را دارد که نمازگزار بر آن نماز می خواند.