((بنام خدا ))

استاد دزفولي عزيز

باسلام

ارائه دهنده : علي صفري (كاردان روابط عمومي )

موضوع : نقد و بررسى نظريه ابراهام مزلو

ابراهام مزلو روان شناس مشهور امريكايى معتقد است, آدمى شش نوع نيازمندى دارد كه كاملاً در طول همديگر مترتب شده اند.

در اين سلسله مراتب ابتدا بايد نياز مرتبه پايين تأمين شود تا نياز مرتبه بالاتر بتواند ظاهر گردد; به عبارت ديگر تا وقتى كه نياز اول اشباع نشود نوبت به نياز دوم نمى رسد.

سلسله مراتب نيازهاى انسان از نظر او عبارت است از:

1-نياز فيزيولوژيك, مانند نياز به آب و غذا و هوا و نياز جنسى و نياز به

خواب و بازى و غيره.

2-نياز تأمينى, نياز به احساس امنيت در برابر خطرات محيط زندگى.

3-نياز اجتماعى, نياز به داشتن تعلّقات گروهى, فاميلى, اجتماعى.

4.نياز به احترام و محبت ديگران و تعظيم و تكريم.

5.نياز به خوديابى و داشتن احساس لياقت و كفايت.

6-نياز به خود شكوفايى كه عالى ترين نيازهاست, اين نوع نياز آدمى

را به درك حقايق عالم مى رساند و به ظهور استعدادها و ذوق و

شوق او ميدان مى دهد, اين نياز منشأ كشف مجهولات و ظهور

علوم و فنون مختلفه است.

چنان كه مشاهده مى شود از نظر مزلو طبقه بندى فوق كاملاً جنبه طولى داشـته و تا احـتياجات مادى فرد تأمين نـگردد, هـرگز تمايلات بعدى و بالاتر, امكان ظهور پيدا نمى كنند.

اين ادعا بـرخلاف واقعيـت اسـت(1), زيـرا اگرچه احتـياجات مادى بر

احتياجات روحى تقدم دارند, لكن چنان نيست كه اگر شكم انسان

سير نشود فرصت و امكان هر نوع تجليات روحى و معنوى او سلب

شود, در بسـيارى از مـواقع به مجرد آن كه مسير نيازهاى مادى

مسدود مى شود, روان بلافاصله با مكانيسم تعويض(1) آن را با

احتياج روحى جابه جا مى كند و گاهى نيز بسيارى نياز جسمانى

خود را براى وصول به اهداف عالى تر فداى احتياجات معنوى خويش

مى سازند و بسيارى نيز با آن كه آب و نان آن ها براى هميشه تأمين

مى باشد, لكن باز به نيازهاى بالاتر نمى انديشند و غرق در اشباع

نيازهاى پست و پايين مى گردند و همين طور در بسيارى از مواقع

نيازهاى فيزيولوژيك با نيازهاى روحى مقارنت پيدا مى كند, بدين معنا

كه انسان درعين حالى كه از احساس شديد گرسنگى و تشنگى در

رنج و تعب به سر مى برد به نياز علمى يا اجتماعى خويش متوجه

است و از آب و نان خويش كاملاً غافل مى شود, بدين صورت اگر

مقصود از نظريه مزلو اصالت نيازهاى فيزيولوژيك باشد نه تقدم آن,

دلايل فوق آن را مردود مى سازد و اگر مقصود او ضرورت تأمين

حداقل نيازهاى فيزيولوژيك براى زنده ماندن باشد, يعنى انسان تا

قوت لايموت او تامين نگردد به نيازهاى ديگر نمى انديشد, در اين
باشد.

نيازهاى فيزيولوژيك ممكن است بر ساير نيازها تقدم زمانى پيدا

كنند, چنان كه غالباً چنين است, لكن اصالت به حسب تحقيق علمى

و تاريخى و دينى از آنِ نيازهاى روانى و معنوى است, درغير اين

صورت از نظر مزلو ساير نيازهاى انسانى فرع بر نيازهاى حيوانى و

بيولوژيك او مى باشد.

آن جا كه پيامبر اسلام(ص) مى فرمايد: (كاد الفقر ان يكون كفراً) آن

حضرت مى خواهد اشاره كند كه فقر موجب كفر اخلاقى مى شود

نه كفر فلسفى, يعنى انسان هيچ گاه به خاطر فقر و نياز مادى خدا

را انكار نمى كند, لكن بر او اعتراض مى نمايد و عدالت او را به زير

سؤال مى برد و در عين حال مجبور است براى اشباع بطن خويش از

بام تا شام به تلاش مادى بپردازد به طورى كه مطالعه ظاهر زندگى او

چندان تفاوتى با ظاهر زندگى كسى كه از نظر فلسفى منكر

خداست ندارد, چون فرد فقير و نيازمند, فرصت و امكان تربيت

انسانى و كسب فضايل اخلاقى و تحصيلات ذهنى را پيدا نمى كند

به علاوه اغلب براى آن كه خود و عيال او در آينده گرسنه نمانند

مجبور مى شود از تزوير و نيرنگ و راه هاى نامشروع ديگرى براى

تأمين معاش خود استفاده نمايد, لذا از نظر ظاهر مسكين و فقير به

مانند يك كافر زندگى مى كند و همواره در انديشه آب و نان خويش

بوده و از آتيه خود و عيال بيمناك است, در نتيجه از همه تلاش

مضاعف شبانه روزى خود براى تأمين معاش استفاده مى كند و

امكانات رشد فكرى و معنوى او تحت تأثير شدت و وسعت مشكلات

مادى از دست مى رود.

((با تشكر ازصبر وحوصله ))


علي صفري كاردان ((روابط عمومي ))