نقش ارتباطات در توسعه دانش و آگهی

در پنجاه‌سال‌گذشته بروز تحولات‌گسترده در زمينةکامپيوتر و ارتباطات، تغييرات عمده‌ای را در عرصه‌های متفاوت حيات بشری به دنبال داشته است . انسان همواره از فناوری استفاده نموده و کارنامه حيات بشريت مملو از ابداع فناوری های متعددی است که جملگی در جهت تسهيل زندگی انسان مطرح شده اند. در ساليان اخير ، فناوری های اطلاعات و ارتباطات که از آنان به عنوان فناوری های جديد و يا عالی ، ياد می شود ، بيشترين تأثير را در حيات بشريت داشته اند . دنيای ارتباطات و توليد اطلاعات به سرعت در حال تغيير بوده و ما امروزه شاهد همگرايی آنان بيش ازگذشته‌با يکديگر بوده ،به‌گونه ای که داده ها و اطلاعات به سرعت و در زمانی غيرقابل تصور به اقصی نقاط جهان منتقل و در دسترس استفاده کنندگان قرار می گيرد.
بدون شک مهمترين و در عين حال بزرگترين پيشرفت در زمينة فناوری اطلاعات و ارتباطات به ابداع « وب » توسط « تيم . برنرزلی » در اواخر سال 1980 ، برمی گردد . به منظور آشنايی با جايگاه واقعی « وب » کافی است به ضريب نفوذ آن پس از ابداع توجه گردد. پس از ابداع هر فناوری ، مدت زمانی به طول می انجامد تا فناوری موردنظر در مقياس عمومی مورد استفاده قرار گيرد( ضريب نفوذ) . مثلاً تلفن پس از 74 سال ، راديو پس از 38 سال ، کامپيوترهای شخصی پس از 16 سال ، تلويزيون پس از 13 سال و « وب » پس از 4 سال ، موفق به جذب پنجاه ميليون استفاده کننده شده اند .
فناوری اطلاعات و ارتباطات ، بدون شک تحولات گسترده ای را در تمامی عرصه های اجتماعی و اقتصادی بشريت به دنبال داشته و تأثير آن بر جوامع بشری به گونه ای است که جهان امروز به سرعت در حال تبديل به يک جامعة اطلاعاتی است . جامعه ای که در آن دانائی و ميزان دسترسی و استفاده مفيد از دانش ، دارای نقشی محوری و تعيين کننده است .
ما در اين مقاله قصد داريم به بررسی فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در پيشبرد دانش و توسعه بپردازيم .

اطلاعات و دانش :
براي اطلاعات تعاريف متفاوتي ارائه شده است كه به برخي از تعاريف اطلاعات از زوايای مختلف مي پردازيم :
1- تعريف اطلاعات از لحاظ نظری : اطلاعات به هر نوع دادة جمع آوری شده با استفاده از روش های مختلفی نظير : مطالعه ، مشاهده ، شايعه و ساير موارد ديگر اطلاق می گردد. در واژة « اطلاعات » ، بار معنايی از قبل تعريف شده ای در رابطه با کيفيت ، معتبر بودن و يا صحت داده وجود نداشته و امکان برخورد با اطلاعات معتبر ، غيرمعتبر ، واقعی ، نادرست ، صحيح و گمراه کننده ، وجود خواهد داشت .
2- تعريف اطلاعات از منظر تئوری اطلاعات : اطلاعات دربردارندة يک معنی خاص خصوصاً در ارتباط با پيشگويی احتمالی از داده است .در تعريف فوق ، ميزان معنی و محتوای ارائه شده توسط اطلاعات مورد توجه قرار می گيرد.مثلاً پيامی که به ما اعلام می نمايد:فردا خورشيد طلوع می نمايد. دارای حجم اندکی محتوای اطلاعاتی است در حالي که يک پيام در رابطه با روز قيامت ، شامل حجم بالايی از اطلاعات است . در تعريف ارائه شده از منظر تئوری اطلاعات ، همانند تعريف ارائه شده قبلی ، توجه خاصی به کيفيت و يا ارزش اطلاعات نمی گردد .
3- تعريف اطلاعات از منظر علم اطلاعات و فناوری اطلاعات :علم اطلاعات و فناوری اطلاعات با اطلاعات به عنوان داده جمع آوری شده ، ذخيره شده ، بازيابی شده ، پردازش شده و ارائه شده سروکار دارد . در تعريف فوق نيز به مواردی همچون اعتبار ، کيفيت و ارزش اطلاعات به صورت جانبی ، توجه می گردد.
در تعاريف فوق ، توجه خاصی به کيفيت و يا ارزش اطلاعات نشده است . در مقابل اطلاعات از واژه ای ديگر با نام « دانش » استفاده می شود .
دانش ، بر خلاف اطلاعات ، دارای بار معنايی مختص به خود بوده که توسط فرد و يا افرادی کارشناس و بر اساس بررسی و مطالعه انجام شده بر روی اطلاعات معتبر ، حاصل می شود. اطلاعات معتبر ، به خودی خود مفيد و قابل استفاده می باشند ولی قادر به پيشگويی نتايج نمی باشند. برخی اطلاعات معتبر نظير قيمت يک کالا و يا خدمات و يا برنامه‌زمانبندی پروازهای هوايی ، مستقيماً قابل استفاده می باشد، ولی برخی اطلاعات ديگر نظير دادة هواشناسی و يا دادة مربوط به آنتی بيوتيک ها صرفاً زمانی مفيد و معتبر می باشند که در ابتدا توسط کارشناسان متخصص ( دارای دانش لازم ) استفاده وپس از بررسی و آناليز داده های اوليه ، نتايج استخراج و در اختيار عموم علاقه مندان جهت استفاده قرار گيرد.در بطن دانش همواره آناليز و نتيجه گيری نهفته است در حالی که ، اطلاعات در بهترين وضعيت استنتاج استقرايی را به دنبال خواهد داشت . بنابر اين حداقل از لحاظ فلسفی ، شايسته و منطقی است که ظهور « جوامع مبتنی بر دانش » را در مقابل « جوامع اطلاعاتی » ، ترويج نمود . در جوامع مبتنی بر دانش ، آموزش و فراگيری به عنوان فرآيند کسب دانش مطرح بوده تا در مرحله بعد ، امکان ايجاد دانش فراهم می گردد .
از لحاظ تاريخی ، دستيابی به اطلاعات از طريق رسانه های چاپی ( کتاب ، روزنامه ، مجله ) حاصل می گرديد در حالی که فراگيری دانش از طريق مدارس و دانشگاه ها به دست می آمد .
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات افق جديدي در رابطه با توليد و عرضة اطلاعات را ارائه نموده است ومی‌بايست به طور همزمان امکانات موجود را در جهت فراگيری و ايجاد دانش و سازماندهی به خدمت گرفت . ما می‌بايست در مرحلة اول با بهره گيری از امکانات موجود موفق به فراگيری دانش بوده تا در ادامه امکان توليد ، ميسر گردد. بديهی است با استفادة مناسب از دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، می توان به سرعت اقدام به فراگيری دانش و درنهايت توليدعلم نمود . شايد از زاوية فوق ، بتوان مهمترين رسالت فناوری اطلاعات و ارتباطات را ايجاد زيرساخت و بستر مناسب برای فراگيری و توليد علم درنظر گرفت . در جوامعی که توانسته اند زيرساخت مناسبی (صرفاً زيرساخت ارتباطی موردنظر نمی باشد) در رابطه با فناوری اطلاعات و ارتباطات ايجاد نمايند ، شرايط مناسب برای استفاده از « دانش » فراهم و ميزان توليد دانش در اينگونه جوامع ارتباط مستقيمی با زيرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات آنان دارد.
استفادة مناسب از دانش و به کارگيری آن در تمامی عرصه های زندگی و در نهايت توليد دانش ، ارتباط مستقيمی با توسعه دارد .

دانش و توسعه
بين استفاده و توليد دانش با توسعه ارتباطی مستقيم وجود دارد . قطعاً درجوامع توسعه يافته برآيند استفاده از دانش مثبت بوده و در ادامه با توجه به زيرساخت‌ها و سياست های تدوين شده ، امکان توليد دانش فراهم می گردد .
درآمد سرانه ، يکی از شاخص های مهم به منظور سنجش ميزان موفقيت برنامه های توسعه است که همواره در آمار اعلام شده توسط سازمان ها و نهادهای دولتی به آن استناد مي‌گردد تا ميزان موفقيت برنامه‌های توسعه ، نشان داده شود. به منظور آشنايی با تأثير دانش بر توسعه و در نهايت افزايش درآمد سرانه شهروندان يک جامعه ، دو کشور غنا و کره جنوبی را بررسی می نماييم . بر اساس مستندات بانک جهانی ، چهل سال قبل ، ميزان درآمد سرانه دو کشور کره جنوبی و غنا معادل يکديگر بوده است . در حالی که امروزه درآمد سرانة کره‌ای ها ، شش مرتبه بيشتر شده است . به عبارت ديگر شهروندان کره جنوبی شش برابر نسبت به شهروندان غنا، ثروتمندتر شده و يا مردم غنا نسبت به مردم کره جنوبی شش برابر فقيرتر شده اند . بر اساس بررسی انجام شده ، بيش از پنجاه درصد نابرابری فوق ، به استفادة موفقيت‌آميز کره‌ای ها در رابطه با فراگيری و استفاده از دانش برمی گردد. استفادة مؤثر و موفقيت آميز از دانش ، عامل اصلی شکوفايی و موفقيت اقتصادی در برخی کشورهای آسيايی بوده که از آن به عنوان «معجزه اقتصادی» ،نام برده می شود. استفاده از ساير امکانات نظير جاده ها ، ساختمان ها ، ماشين‌آلات کمتر از سی درصد سهم داشته است . از ديگر نمونه‌های موجود در اين رابطه و نقش دانش و توسعه می توان به «‌ انقلاب سبز » در آسيا اشاره نمود. در اين رابطه با استفاده از روش های پيشرفته اقدام به ارتقاء سطح دانش و آگاهی افراد گرديد و استفاده کنندگان با به کارگيری اندوخته‌های خود توانستند حرکتی‌عظيم و‌تحولی‌گسترده را در‌جامعة خود باعث گردند .در گذشته دانش (برای توسعه) از طريق کارشناسان و ارتباط مستقيم با فراگيران به آنان منتقل می گرديد . بديهی است در چنين مواردی ميزان سرمايه گذاری، محدود به قيمت و تعداد کارشناسان موردنظری بود که می بايست رسالت انتقال دانش به مخاطبان خودرا انجام دهند. هندوستان ، يکی از کشورهای موفق در اين زمينه بوده که از رسانه های ارتباط جمعی نظير راديو و تلويزيون برای نشر دانش استفاده نموده است .
راديو ،تلويزيون و تلفن های ثابت و همراه از جمله عناصر موجود در زيرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشند . انقلاب سبز ، اولين تجربه موفقيت آميز در زمينة استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آسيا می باشد .
افزايش و ارتقاء سطح دانش و آگاهی شهروندان يک جامعه دارای دستاوردهای بسيار مثبتی می باشد و شايد برخی از دستاوردهای به دست آمده در مرحله اول محسوس و يا ملموس نباشند . ارتقاء سطح دانش تأثير مستقيم و مثبتی بر کيفيت زندگی شهروندان يک جامعه را به دنبال داشته و شرايط مناسبی را برای توسعة همه جانبه فراهم می نمايد.
مهمترين رسالت فناوری اطلاعات و ارتباطات ، ارائه امکانات و زير ساخت لازم برای توليد و توزيع دانش می باشد . بديهی است از زاوية فوق و با توجه به ارتباط مستقيم استفاده و توليد دانش در يک جامعه با توسعه ، می توان به اهميت و جايگاه واقعی فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارتباط با توسعه همه جانبه بيشتر واقف گرديد .

با تقدیم احترام
حمیدرضا حسین زاده