در بین بناهای عبادی قبل از اسلام میتوان به زیگورات چغازنبیل اشاره کرد. در سراسر خاور نزدیک باستان گرایشی به ستایش و پرستش شکل کوه وجود داشت . زیگوراتهای عظیم که به همواری یکنواخت جلگه ی بین النهرین جلوه میبخشید. زیگورات چغازنبیل بنایی ایلامی است . ایلامیان ساکنان اولیه ی ناحیه ای از ایران بودند، که امروزه خوزستان نامیده میشود. کاوشها نشان میدهد که ایلامیان با همسایگان سومریشان در غرب مراوده داشته اند. این بنا را (اونتاش گال) شاه ایلام در حوالی سال 1250 ق.م در یکی از شهر های شوش به نام (دوراونتشال) ساخته و به خدای بزرگ ایلام تقدیم کرده است. زیگورات چغازنبیل قدیمی ترین بنای تاریخی شناخته شده در ایران است که دارای ابعاد چشمگیر بوده و پهلو بر احرام مصر میزند. زیگورات چغازنبیل 50 متر بلندی و مساحتی برابر 105*105 متر مربع داشته است . این بنا که با کاربرد معبد و مقبره به کار میرفته از 5 برج متحدالمرکز با ارتفاعهای مختلف تشکیل شده است .هر طبقه از روی سطح محوطه جداگانه ساخته شده و بالا رفته است. به طوری که از طبقه ی اول به صورت چند قوطی توی هم به نظر میرسیده است. چهار دروازه بنا دقیقا در چهار جهت اصلی است . معبد بر بام بنا قرار داشته ،و در وسط هر یک از چهار طرف زیگورات که بیشتر از خشت خام بوده ،با ملات ساروج و قیر ساخته و در بسیاری از جاها پوشیده از آجر لعابدار کوره پزی با رنگهای آبی و سبز و درخشش فلزی بوده است . این بنا دو ویژگی مهم دارد. اول آنکه بر روی آجرهای نما خطوطی به شکل خط میخی که همان خط ایلامی میباشد ،حک شده است . دوم آنکه قدیمی ترین تاق قوسی شکل ایران در این بناست . سقف پله های این بنا تاقی دایره ای شکل و بدون تیزه دارد. آبرساني به چغازنبيل يكي از شگفتيهاي اين معبد است.رود دز از نزديكي چغازنبيل ميگذرد ولي به دليل اينكه اين رود سطح دشت را فرسايش داده و بستر رودخانه در سطح پايينتري از سطح دشت است - در برخي مكانها 60 متر پايين تر - امكان استفاده از آب اين رود براي اهالي منطقه نبوده است .بنابراين شاه ايلامي اونتاش ناپيريشا دستور به ساخت كانالي به طول 45 كيلومتر ميدهد تا آب رود كرخه را كه هم سطح زمين چغازنبيل بوده‌، به چغازنبيل برسانند. اين آب پس از اينكه از هفت تپه عبور ميكند به چغازنبيل ميرسد ولي به دليل اينكه آب كرخه پس از گذر از دشت خوزستان گل آلود است آب را در حوضچه هاي ته نشيني بزرگ و كوچكي ميريخته اند وتصفيه میکردند و گل آنرا جدا ميكردند! شايد اين يكي از قديمي ترين تصفيه خانه هاي آب جهان باشد منبع = کتاب آشنایی با بناهای تاریخی فنی حرفه ای (رشته ی نقشه کشی معماری )

تشکر