کارکردهای اصلی رسانه‏ ها



جامعه امروز بدون وسایل ارتباط جمعی غیر قابل تصور است. وسایل ارتباط جمعی برای جوامع مهم بوده و بسته به نوع نظامی که رسانه تابع آن است و علایق و نیازهای افراد خاص و میزان توسعه یافتگی آن جامعه کارکردهای متنوعی دارند.


در تعریف رسانه‏های جمعی گفته می‏شود: رسانه جمعی رسانه‏ای است که در زمان واحد, پیام‏های یکسان را برای تعداد زیادی از افراد ارسال می‏کند.


با توجه به تعریف فوق از رسانه‏های جمعی, این پرسش در اینجا مطرح می‏شود:" آیا کارکرد رسانه‏ های جمعی صرفاً خبری و اطلاع‏رسانی است؟"


از آنجایی‏که مهمترین ویژگی رسانه‏های جمعی " نهادی بودن" آنها است. به این معنا که پیام درون یک نظام منسجم ارتباطی و با هدف اثر گذاری بر آگاهی‏های مخاطب تهیه و ارسال می‏شود؛ بایستی به این نکته توجه کرد که پیام مورد نظر یک وسیله ارتباط جمعی با چه هدفی و با توجه به چه نوع رسالت و مأموریتی مطرح شده است.


در هر یک از رسانه‏ها مجموعه‏ای از کارکردهای قابل تصور است که هارولد لاسول در تحقیقات خود در سال 1967 سه کارکرد عمده برای رسانه‏ها برشمرد:


1) نظارت بر محیط به معنی جمع‏آوری و توزیع اطلاعات در مورد رویدادهای محیط اطراف, هم در داخل و هم در خارج یک جامعه خاص و این امر تا اندازه‏ای, نظیر آن چیزی است که عموماً به مثابه اداره و هدایت اخبار مورد نظر قرار می‏گیرد.


2) همبستگی بخشی از جامعه در واکنش به محیط: همبستگی در اینجا شامل تفسیر اطلاعات مربوط به محیط و توصیه در مورد نحوه رفتار در واکنش به این رویدادها است. این فعالیت تا حدودی به عنوان ویرایش یا تبلیغ سیاسی شناخته می‏شود.


3) انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر: لاسول می‏گوید که انتقال فرهنگ معطوف منتقل کردن اطلاعات, ارزشها و هنجارهای اجتماعی از نسلی به نسل دیگر یا از اعضای یک گروه به تازه واردهای آن گروه است. این امر عموماً به مثابه فعالیت آموزشی شناخته می‏شود.


رایت به این سه کارکرد مقوله تفریح و سرگرمی را اضافه کرده که به اعمال ارتباطی اشاره دارد که جهت سرگرمی و تفریح صورت می‏گیرند.


با توجه به موارد مطرح شده پیرامون کارکردهای رسانه‏ها می‏توان گفت که کارکرد رسانه‏ها در این دنیای شبکه‏ای شده فراتر از کارکردهای مطرح شده از سوی این صاحبنظران ارتباطی است. زیرا با توسعه و گسترش فن‏آوری و ایجاد یک جامعه اطلاعاتی نقش رسانه‏ها پر رنگتر و سنگین تر شده است به این مفهوم که رسانه‏ها بتوانند با رسانه‏های دیگر به رقابت برخیزند و به وظیفه خود عمل کنند. رسالت هر رسانه‏ای با رسانه دیگر متفاوت است به عنوان مثال اگر از رسانه به عنوان یک service provider نام ببریم یعنی تامین کننده/ فراهم کننده سرویس برای یک جامعه؛ کاملاً تفاوت آن رسانه با رسانه دیگر از لحاظ کارکرد و وظیفه مشخص خواهد شد و در واقع این سرویس می‏تواند اجتماعی, اقتصادی, آموزشی, فرهنگی, فن‏آوری, اطلاع‏رسانی, تفریحی و ... باشد.

به طور خلاصه, کارکردهای رسانه‏ها با توجه به رسالت و مأموریت آن رسانه تعریف می‏شود و آن به این مفهوم نیست که به طور کامل کارکردهای رسانه‏ها متفاوت از هم است و با توجه به تعریف رسانه مورد نظر در یک جامعه می‏توان کارکرد و وظیفه اصلی آن را مشخص نمود و این امر مستلزم اتخاذ راهبردهای مناسب در جهت رسیدن به اهداف عملیاتی و کارکردی مورد نظر رسانه می‏باشد