جمع ماده 191 ق.م و معامله با خود
فراز دوم ماده 191 ق.م اراده باطنی و قصد انشا را در صورتی واجد اثر می داند که مقرون به اراده ظاهری بوده و به عبارتی اعلام گردد. اما این سوال مطرح است که بحث «معامله با خود» چطور با این قسمت ماده قابل جمع است و به عبارت دیگر چگونه باید قائل به صحت معامله با خود بود در حالی که ممکن است اراده معامله کننده هیچ جلوه بیرونی نداشته باشد؟ در ماده 191 اراده باطنی متعاقدین برای تحقق عقد در عالم ثبوت کافی است اما این قصد درونی تا زمانی که به منصه ظهور نرسد نمی توان از نظر حقوقی اثری بر آن بار کرد. به عبارت دیگر اعلام اراده اثر اثباتی دارد و کاشف از قصد درونی فرد است. در بحث معامله با خود هم می توان گفت زمانی که معامله گر قصد انجام معامله را می کند و آن را در درون خود به انجام می رساند در واقع امر و از لحاظ ثبوتی معامله واقع شده و ارکان قرارداد کامل شده است اما این معامله زمانی می تواند از جنبه اثباتی قابل استناد باشد که توافق اراده به صورتی اعلام شده باشد و صرف اینکه به عنوان مثال معامله کننده در ذهن خود قرارداد را واقع کند نمی تواند در مقام اثبات اثرگذار باشد.