سومر (یا شومر) یکی از تمدن های نخستین خاورمیانه باستان است که از زمان نخستین اسناد ضبط شده در میانه هزاره چهارم ق.م، تا برخاستن بابل در اواخر هزاره سوم ق.م، در قسمت جنوبی میان دو رود (جنوب شرقی عراق کنونی) قرار گرفته است.
سومریان

سومر (یا شومر) یکی از تمدن های نخستین خاورمیانه باستان است که از زمان نخستین اسناد ضبط شده در میانه هزاره چهارم ق.م، تا برخاستن بابل در اواخر هزاره سوم ق.م، در قسمت جنوبی میان دو رود (جنوب شرقی عراق کنونی) قرار گرفته است. به نظر می رسد که سومر، به همراه مصر باستان، نخستین جوامعی باشند که در سکونت گاه های دائمی زندگی می کردند.

نژاد و خاستگاه سومریان

درباره خاستگاه سومریان پیش از آمدن ایشان به میان دو رود هیچ سند و گواه و راهنمای تاریخی وجود ندارد برخی از دانشمندان خاستگاه ایشان را از فلات ایران و از سوی شرق (شرق) دانسته اند. علی پاشا صالح سومریان را از تبار قفقازی (همنژاد با چچن ها و گرجی ها) دانسته و خط سیر مهاجرت ایشان را از شمال غربی ایران نوشته است ولی برای اثبات این نظریه مدرکی تاریخی وجود ندارد. سومریان مردمانی غیر سامی بودند.

عبارت شومر، که سومر نیز از آن ناشی می شود، احتمالا از عبارت (ki en gi(r گرفته شده است که یک کلمه سومری است برای سومر. احتمالا به معنی «سرزمین سومری زبانان». چنانچه کلمه شومر از (ki en gi(r گرفته شده باشد، پس شینهر Shinar بابلی، سنگر Sngr مصری و شنهر (Šanhar(a هیتیایی، شکل و تلفظ غربی شومر است، اما این احتمال هم وجود دارد که کلمه شومر، یک عبارت اکّدی، برای جنوب بابل بوده باشد.
ورود سومریان

تاریخ ورود سومریان به این سرزمین دقیقا معلوم نیست، ولی بر اساس کاوشهای باستان شناسان سومریان حدودا ۴.۵۰۰ سال ق.م اولین تمدن درخشان بشری را پایه گذاری کردند و دولت شهرهای باشکوهی چون اور، اوروک، نیپور، کیش، لاگاش، اریدو و غیره بنا نهادند، لازمه ایجادچنین تمدنی اینست که سومریان حداقل ۵۰۰ سال قبل از بوجودآوردن دولت شهرها، در منطقه حضورداشته باشند یعنی می توان گفت سومریان ۵.۰۰۰ ۴.۰۰۰ ق.م سال ق.م در منطقه میان دو رود بوده اند.این باور که چرا سومریان را اولین قوم تشکل یافته میخوانند چند علت دارد. ابتدایی ترین و برترین آثار کشاورزی که نشانهٔ زندگی اجتماعی آنان است،ابزار سازی ودانش استفاده از فلزات،خط و نوشته که مهم ترین اختراع بشری است (خط سومریان میخی بوده و حدود ۴.۵۰۰ تا ۵.۰۰۰ سال قدمت دارد) و وجود شهرهای مستقل.]