نقاشی انسانهای غارنشین

یکی از نقاشی های بسیار زیبا و با شکوه غار آلتامیرای اسپانیا . روی آن کلیک کنید تا بزرگتر دیده شود

نوشتهء عبداللطیف عبادی

تاکنون دربارهء نقاشی هایی که انسانهای پیش از تاریخ روی دیواره های غارها کشیده اند مطالبی را بطور پراکنده شنیده ایم . اما در اینجا حقایقی را پیرامون این نقاشی ها بطور مفید و مختصر می نویسم و ضمنا” تصور می کنم که دست کم برخی از این نکات برای نخستین بار به زبان فارسی در عالم اینترنت منتشر میشوند.
در زمان پیش از تاریخ و حتی در دورانی که به دوران انسانهای غارنشین معروف شده است ، الزاما” همهء انسانها در غارها زندگی نمی کردند . دیگر آنکه همان انسانهای اندک غارنشین نیز همواره در غار زندگی نمی کردند بلکه صرفا” در فصولی مانند زمستان و یا برای گریز از برخی جانوران وحشی ، و بطور موقت ، به غارها پناه می بردند . بنابراین انسان همواره بوته زار نشین – و نه جنگل نشین! – بوده است و نخستین خانه های خود را هم در همان بوته زارها ساخت و نه در غارها.

غارهایی که انسانهای ماقبل تاریخ در آنها نقاشی کشیده اند محل زندگی هیچ انسانی و حتی خود نقاشان آن نقاشی ها نبوده اند . آن انسانها صرفا” برای نقاشی کشیدن به غارهای مذکور می رفته اند . ضمنا” بسیاری از این نقاشی ها در واقع صرفا” رنگ آمیزی هستند . یعنی اینکه همهء آنچه که گفته میشود نقاشی های انسانهای نخستین در غارها هستند در واقع نقاشی نیستند و به نوعی رنگ پاشی و رنگی کردن دیوار توسط کودکان امروزی شبیه هستند تا نقاشی.

معروفترین نقاشی های انسانهای نخستین در غارها – یا غارنگاره های پیش از تاریخ – در غار لاسکائوکس ( لاسکوئه) فرانسه و آلتامیرا در اسپانیا قرار دارند . جالب اینجاست که هر دو غار و نقاشی هایشان بطور اتفاقی و توسط کودکان کشف شدند . استفاده از کربن چهارده ( که برای تشخیص قدمت اشیاء بکار می رود) در تعیین قدمت نقاشی های این دو غار نشان می دهد که نگاره های دیوارهء غار لاسکائوکس هفده تا بیست هزار سال و نقاشی های غار آلتامیرا دو برابر آن قدمت دارند . نقاشی دیگری که در غار گوگنای فرانسه یافت شده نیز بیش از ده هزار سال عمر دارد.

بیشتر نقاشی هایی که انسانهای نخستین روی دیواره های غارها کشیده اند صحنه های شکار و حیوانات مورد علاقهء آنها را برای نشان میدهند . این حیوانات جملگی بزرگ هستند ، از جمله : گاو ، گوزن ، اسب و ماموت . در نقاشی های انسانهای نخستین که درون غارها کشیده اند هیچ اثری از آسمان ، خورشید و ستارگان وجود ندارد . این نشان می دهد که انسانهای نخستین بجز شکار و حیواناتی که برای خوردن لازم داشتند ، به موضوع دیگری توجه نمی کردند و به کشف علت پدیده هایی مانند شب و روز علاقه ای نداشتند . علیرغم اینکه تصور میشود مهمترین غذای آن انسانها میوه جات درختی بوده ، در غارنگاره ها هیچ اثری از درخت ها و میوه ها نیز دیده نمیشود.

انسان شناسان و کارشناسان علوم مربوط به زندگی انسانهای ماقبل تاریخ تصور می کنند که نقاشی های یافت شده در غارهای مذکور به نوعی علت مذهبی داشته اند و ممکن است انسانهای نخستین به شکلی معتقد به ادیانی ابتدایی بوده اند و این نقاشی ها با باورهای آنها در ارتباط بوده است . به این ترتیب غارهایی که روی دیواره هایشان نقاشی یاقت شده است را به نوعی پرستشگاه می دانند . اما در مقابل ، برخی دیگر از دانشمندان این نظریه را رد می کنند و معتقدند که دین و اتقاد به قدرت های موهوم یا ماوراء الطبیعه هزاران سال بعد در میان انسانها پدیدار شد.

در غار پرگوست – واقع در فرانسه – برای رسیدن به دیوارهایی که انسانهای نخستین روی آن نقاشی کرده اند ، باید بطور خمیده و بروی چهار دست و پا و حتی سینه خیز ، از یکصد و پنجاه سوراخ و معبر مختلف در دالانهای تو در توی یک غار عجیب و تاریک گذر کرد تا به نقطه ای که انسانهای ماقبل تاریخی در آن نقاشی می کرده اند رسید . نقاشی های غار پرگوست چهارده هزار سال قدمت دارند و معلوم نیست که انسانهای نخستین در آن دوران چگونه و با چه نیتی خودشان را به چنان نقطه ای می رسانده اند؟

در غار نرجا واقع در اسپانیا که نقاشی های انسانهای نخستین بروی دیواره هایش کشف شده اند ، دانشمندان متوجه شدند که در گوشه ای از آن غار و روی بخشی از دیوارها و سنگچین ها جای ضربات سنگ باقی مانده است اما کسی نمی دانست که چرا انسانهای اولیه به آن قسمتهای خاص از دیوار سنگ می کوبیده اند . وقتی دانشمندان سنگی را برداشتند و جای همان کوبش ها زدند ، صدایی که برخاست شبیه به صدای ساز زیلوفون بود . زیلوفون همان سازی است که به سنتور شباهت دارد و کودکان با وسیله ای روی ردیفی از چوبها یا نوارهای باریک فلزی آن می زنند . خلاصه اینکه مشخص شد انسانهای ماقبل تاریخ اروپا که در غارها نقاشی می کشیده اند ، اهل موسیقی هم بوده اند و از شنیدن صدای خوش لذت می برده اند.

جدای از غار نگاره های اروپا ، در یکی از غارهای منطقهء آرندلمند استرالیا نیز نقاشی و در واقع نوعی رنگ پاشی روی دیوارهء غاری پیدا شده است که بیش از پنجاه هزار سال قدمت دارد . جالب اینجاست که بومیان استرالیا – معروف به آبورجین ها – هنوز هم عاشق رنگ پاشیدن بروی صخره ها و نقاشی کردن بروی سنگهای کوهها هستند.

نقاشی غار آلتامیرا - اسپانیا

غار آلتامیرای اسپانیا - پادشاه و شهبانوی آن کشور در حال بازدید از نقاشی های انسانهای نخستین هستند .

نقاشی غار لاسکائوکس فرانسه

نقاشی های باشکوه انسانهای نخستین در دست کم بیست هزار سال پیش ، درون غار لاسکائوکس فرانسه . هنوز کسی نمی داند انسانهای ماقبل تاریخ چگونه و با چه ابزار و وسایلی توانسته بودند در تاریکی این غارهای تو در تو ، با این دقت و زیبایی و ظرافت یک چنین آثاری را خلق کنند