مقاله ای در مورد تجارت الکترونیک

بسیاری از اقتصاد دانان و متخصصین بر این عقیده اند که انقلابی مشابه انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته که جهان را وارد عرصه اطلاعات ساخته و بسیاری از جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حیات بشر را دستخوش تحولی عظیم نموده است.
رشد روزافزون فن آوری بخصوص فن آوری اطلاعات (IT) در جهان، موانع و مشکلات زمانی و مکانی مربوط به امور تجاری را کاهش داده است و دسترسی عمومی مردم به اینترنت باعث شده امکان تجارت و کسب و کار از طریق اینترنت و یا به عبارتی تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی از جایگاه ویژه ای در کشورهای توسعه یافته برخوردار شود.
در سالهای اخیر کشورهای توسعه یافته با کنارگذاشتن تدریجی تجارت سنتی مبتنی بر کاغذ و مبادله فیزیکی اسناد، به شیوه تجارت الکترونیکی روی آورده اند.
روش تجارت الکترونیکی معروف به تجارت بدون کاغذ، صرفه جویی در زمان، هزینه ها و نیروی انسانی را به دنبال داشته و شاخص های بهره وری را افزایش داده است اما این شیوه هنوز در کشور ما جایگاه خود را به دست نیاورده است.
در این گزارش کوتاه ضمن تعریفی از مفهوم تجارت الکترونیکی، مزایای استفاده از آن در تجارت جهانی و فرآیند کاربرد آن در معاملات تجاری و بازرگانی توضیح داده خواهد شد و علل عدم گسترش این پدیده در کشورمان و راهکارهای توسعه و پیشرفت در این زمینه ارائه خواهد شد.


تعــریـف :
تجارت الکترونیکی (Electronic commerce) به مفهوم انجام معاملات و انتقال اطلاعات تجاری بدون تبادل کاغذ و بطور مستقیم به کمک رایانه ها و از طریق خطوط مخابراتی می باشد.
برای یکسان سازی و هماهنگی این ارتباطات رایانه ای در سطح جهانی استانداردهایی تدوین گردیده که به عنوان زبان مشترک در امر تجارت به کار گرفته شده است و به استاندارد ادیفاکت شهرت دارد. (1)
اجزای اصلی تجارت الکترونیکی عبارتند از :
الف) پیام های استاندارد
ب) نرم افزار مبادله الکترونیکی داده ها
ج) ارتباطات شبکه یا شبکه ارتباطات





(1) استاندارد ادیفاکت در سال 1987 بوسیله سازمان ملل متحد اعلام شده و برای کاربرد در تجارت الکترونیکی ترویج و توصیه گردیده است و شامل یکسری قواعد و دستورالعمل هایی هستند که به موجب آن می توان اطلاعات یک سند تجاری را توسط نرم افزار مترجم به پیام های الکترونیکی ادیفاکت تبدیل نمود و این پیام ها نیز از طریق شبکه مخابرات بین المللی به رایانه گیرنده منتقل می شود.


ویژگی های کلی تجارت الکترونیکی (EC)
: جهانی نمودن تجارت
: برداشتن محدودیتهای زمانی و مکانی
: کاهش قیمت منابع جهت خرید
: افزایش درصد فروش
: دسترسی آسان به اطلاعات
: کاهش هزینه های معاملاتی
: کاهش هزینه های زمانی

مزایای تجارت الکترونیکی :
: تاخیر ناشی از تهیه مدارک را از بین می برد.
: امکان بروز اشتباه را کاهش می دهد.
: صرفه جوئی در زمان، نیروی انسانی و هزینه های اداری را به دنبال دارد.
: هزینه های نیروی کار را کاهش می دهد.
: جریان گردش اطلاعات را روان می سازد.
: حجم زیاد استانداردهای تکراری را کاهش می دهد.



ابزارهای تجارت الکترونیکی :
ابزارهای اصلی تجارت الکترونیکی عبارتند از :
1- کد میله ای (بارکد) : با پذیرش عضویت در مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات به دست می آید که هر شرکت می تواند پیش شماره ای را به خود اختصاص دهد که این پیش شماره برای تعیین شماره محصولات شرکت مورد استفاده قرار می گیرد و شناسایی آن محصول را در سرتاسر جهان امکانپذیر می سازد.
2- پست الکترونیکی (E-mail) : ارسال نامه بصورت الکترونیکی می باشد که ویژگی هایی به شرح ذیل دارد :
* اول اینکه رسیدن نامه به مقصد موردنظر کاملاً تضمین می گردد.
* دوم اینکه زمان ارسال نامه کمتر از چند ثانیه طول می کشد.
* سوم اینکه با توجه به امکانات کامپیوتری ارسال نامه های متعدد ولی با یک مضمون به اشخاص و شرکتهای مختلف بسیار آسان می گردد.
از دو طریق می توان صندوق پست الکترونیکی دریافت نمود :
یکی از طریق سرویس دهندگان اینترنت در داخل کشور که با مراجعه به آنها می توان یک آدرس پست الکترونیکی دریافت نمود و دیگری از طریق استفاده از سرویس های ارائه دهنده پست الکترونیکی بین المللی (مثل HOTMAIL , YAHOO و ...) که بصورت رایگان می باشد.
3- بانکداری الکترونیکی (E-BANKING) : شامل انجام تمام فرآیندهای مالی بانکها از طریق مبادله الکترونیکی داده هاست که ارائه خدمات به مشتریان را سرعت بخشیده و انجام عملیات بانکی با دقت بیشتری انجام می پذیرد.

انواع تجارت الکترونیکی :
1- تجارت کالا و خدمات و اطلاعات بین بنگاهها (B2B)
2- تجارت کالا و خدمات و اطلاعات بین بنگاهها و مصرف کننده (B2C)
3- تجارت کالا و خدمات و اطلاعات بین مصرف کنندگان (C2C)
4- تجارت کالا و خدمات و اطلاعات بین بنگاهها و سازمانهای دولتی (B2A)
5- تجارت کالا و خدمات و اطلاعات بین مصرف کنندگان و سازمانهای دولتی (C2A)
تجارت الکترونیکی زیرمجموعه کسب و کار الکترونیکی است و فرمول کسب و کار الکترونیکی به شرح ذیل است :

برنامه ریزی منابع شرکت + مدیریت بر زنجیره تامین+ مدیریت روابط با مشتری + توانائی شرکتها+ تجارت الکترونیکی = کسب و کار الکترونیکی
EB = EC + BI + CRM + SCM + ERP



زیرساختهای تجارت الکترونیکی :
: ایجاد سیستم های استاندارد داخلی وجهانی
: ایجاد سیستم های پرداختی مناسب در معاملات
: ایجاد زیرساختهای مخابراتی لازم
: مسائل قانونی و حقوقی و ایمنی پیام رسانی برای حفظ حقوق افراد
: امنیت و حفظ حریم شخصی افراد با ایجاد مقررات لازم در این زمینه
: ارتباط تنگاتنگ و دوجانبه بخش تجارت با بخش های مختلف دولت از طریق الکترونیکی
: ایجاد دولت الکترونیکی یا دولت دیجیتالی و استقرار آن در کل جامعه

فرآیند کاربرد تجارت الکترونیکی در یک بنگاه :
*مرحله اول : ایجاد طرح تجارت الکترونیکی (یک سیستم بررسی شیوه)
*مرحله دوم : انتخاب یک راه توسعه از میان راههای توسعه ای زیر :
: بکاربردن ASP برای انجام کلی کار
: خرید یک بسته نرم افزار کاربردی و نصب آن
: ایجاد سیستم داخلی در بنگاه
: پیوستن به یک بخش و یا مکان خرید الکترونیکی مثل سایت حراج
: ایجاد یک سایت مشخص برای بنگاه
: بکاربردن ترکیبی از راههای فوق
* مرحله سوم : نصب کردن ، ارتباط و غیره
مرحله چهارم : مهیا سازی
مرحله پنجم : عملکرد
مرحله ششم : حفاظت

پرداختهای الکترونیکی در تجارت الکترونیکی :
در پرداختهای الکترونیکی علاوه بر کارتهای اعتباری، وجوه دیگری از قبیل کارتهای هوشمند (Smart cards) و چکها و حواله های الکترونیکی را می توان نام برد.
نقظه مشترک همه این روشها آن است که همگی، توانائی انتقال یک پرداخت از شخص به شخص دیگر را در داخل شبکه و بدون آن که نیاز به دیدار آن دو شخص باشد، دارند.
در هریک از این روشها معمولاً چهار گروه درگیر هستند :
1- موسسه گشایشگر : بانک یا یک موسسه غیربانکی که وسیله پرداخت الکترونیکی را به منظور انجام خرید ایجاد می کند.
2- مشتری/ پرداخت کننده/ خریدار : گروهی که پرداختهای الکترونیکی را به منظور خرید کالا و خدمات انجام می دهند.
3- بازرگان/ دریافت کننده/ فروشنده : گروهی که پرداختهای الکترونیکی را طی مبادله کالا و خدمات دریافت می کنند.
4- قانونگذار : یک ارگان دولتی است که طبق مقررات خاصی فرآیند پرداختهای الکترونیکی را کنترل می کند.
نقش کلیدی را در این میان موسسات گشایشگر د ارند چرا که مشتریان ، حسابهای پرداخت الکترونیکی خود را ابتدا از آنها می گیرند.


تجارت الکترونیکی چیست ؟

تجارت الکترونیکی خریدوفروشی است که به طور مستقیم از طریق اینترنت صورت می پذیرد .
هیچ تعریف پذیرفته شده ای برای تجارت الکترونیکی وجود ندارد .با این حال تجارت الکترونیکی به هر گونه معامله ای گفته می شود که که در آن خرید وفروش کالا ویا خدمات از طریق اینترنت صورت پذیرد وبه واردات ویا صادرات کالا ویا خدما ت منتهی می شود.
تجارت الکترونیکی معمولا کاربرد وسیع تری دارد ،یعنی نه تنها شامل خریدو فروش از طریق اینترنت است بلکه سایر جنبه های فعالیت تجاری ،مانند خریداری ،صورت بردار ی از کالاها ،مدیریت تولید وتهیه وتوزیع وجابه جایی کالاهاوهمچنین خدمات پس از فروش را در بر می گیرد.
این واژه تعاریف مختلفی دارد كه به شرح زیر می‌باشد:
-1 تجارت الكترونیك را می‌توان، انجام هرگونه امور تجاری و بازرگانی بصورت وصل-خط2 و از طریق شبكه جهانی اینترنت بیان كرد. این امور می‌تواند شامل عمده‌فروشی و خرده‌فروشی در كالاهای فیزیكی و غیرفیزیكی، ارائه سرویس‌های مختلف به مشتریان و دیگر موارد تجاری می‌باشد.
-2 تجارت الكترونیك نامی عمومی برای گستره‌ای از نرم‌افزارها و سیستم‌هاست كه خدماتی نظیر جستجوی اطلاعات، مدیریت تبادلات، بررسی وضعیت اعتبار، اعطای اعتبار، پرداخت بصورت برخط، گزارش‌گیری، مدیریت حسابها را در اینترنت بعهده می‌گیرند. این سیستمها زیربنای اساسی فعالیتهای مبتنی بر اینترنت را فراهم می‌آورند.
-3 تجارت الكترونیك عبارت از مبادلهء تجاری بدون استفاده از كاغذ است كه در آن نوآوریهایی مانند مبادلهء الكترونیكی داده‌ها، پست الكترونیك، تابلو اعلانات الكترونیك، انتقال الكترونیك وجه و سایر فن‌آوریهای مبتنی بر شبكه بكار برده می‌شود. تجارت الكترونیك نه تنها عملیاتی را كه در انجام معاملات بطور دستی و با استفاده از كاغذ صورت می‌گیرد. به حالت خودكار درمی‌آورد بلكه سازمانها را یاری می‌كند كه به یك محیط كاملاً الكترونیك قدم بگذارند و شیوه‌های كاری خود را تغییر دهند.
پست الكترونیكی: ارسال نامه بصورت الكترونیكی در چند سال اخیر بسیار پررونق و جذاب شده است و نه تنها مشكلات ارسال نامه بصورت سنتی را ندارد بلكه ویژگیهای قابل توجهی بدین شرح دارد: اول اینكه رسیدن نامه به مقصد موردنظر با توجه به شرایط موجود كاملاً تضمین شده و شما نیز هیچگونه نگرانی از این بابت نخواهید داشت. دوم زمان ارسال نامه كمتر از چند ثانیه طول می‌كشد و در واقع زمان دریافت واقعی، بستگی به زمان مراجعه طرف مقابل به صندوق پستی خود دارد. سوم اینكه با توجه به امكانات بالقوه كامپیوتری، ارسال نامه‌های متعدد ولی با یك مضمون به اشخاص و شركتهای مختلف بسیار آسان می‌باشد. سرویس دهنده‌های پست الكترونیك به دو دسته تقسیم می‌شوند. اول گروهی كه سرویس‌دهندهء اینترنت در داخل كشور هستند و ما با مراجعه به آنها علاوه بر اینكه اجازه دسترسی به اینترنت را خواهیم داشت می‌توانیم یك آدرس پست الكترونیكی نیز دریافت كنیم. اشكال این روش در این است كه اگر سرویس‌دهنده بنا به دلایلی وجود خارجی خود را از دست بدهد، آدرس پست الكترونیكی، از بین خواهد رفت. روش دوم، استفاده از سرویسهای ارائه دهنده پست الكترونیكی بین‌المللی بصورت رایگان می‌باشد. یكی از مزایای این روش این است كه تا وقتی اینترنت وجود دارد. این سایتها نیز حضور خواهند داشت و دوم اینكه بابت سرویسی كه آنها در اختیار شما قرار می‌دهند، پولی را دریافت نخواهند نمود.
بانكداری‌الكترونیكی: بانكداری الكترونیكی شامل انجام تمام فرآیند مالی بانكها از طریق مبادلهء الكترونیكی داده‌هاست كه ارائه خدمات به مشتریان را سرعت بخشیده و انجام عملیات بانكی با دقت بیشتری انجام می‌پذیرد.

لینکهای مفید ومتعددی وجود دارد که از طریق آن می توان تعاریفی در خصوص انواع موضوعات مربوط به تجارت الکترونیک را از حروف a تا z یافت :



برای اداره کردن تجارت الکترونیک عوامل زیر مورد نیاز است:

-1داشتن یک محصول برای عرضه کردن
-2مکانی برای فروش-در تجارت الکترونیک محصولات بر روی وب سایت عرضه می گردند ووب سایت حکم مکان رادارد که در آن اجناس وخدمات ارائه میگردد .
-3روشی برای جلب مشتری به وب سایت خود
-4روشی برای دریافت سفارشات online form
-5روشی برای دریافت پول
معمولا عمل پرداخت حسابهای شرکتها وبازرگانان از طریق کارت اعتباری صورت می گیرد ودر این حالت باید بر روی وب سایت از ضمانت مطمئنی جهت انتقال این اطلاعات به بانک بر خوردار باشیم ویا اینکه اصلا مایل باشید دریافت پول را از همان روشهای معمول ومتداول سنتی یعنی پرداخت مستقیم ونقدی ویا از طریق چک وپست صورت دهید.
-6اجرای سهل وآسان عملیات ارسال کالا به مشتری
-7روشی برای دریافت کالای مرجوعی
-8 در صورت نیاز روشی برای انجام ادعا هایی که در خصوص تضمین کالا صورت گر فته است .
-9 روشی برای فراهم آوردن سرویس دهی به مشتری :اغلب از طریق پست الکترونیک وفرمهای online انجام می شود.



جاذبه های تجارت الکترونیک

فهرست زیر خلاصه ای از جاذبه های تجارت الکترونیکی را بیان می کند:
بهای پایین معاملات
حجم بالای خرید در یک معامله
یکی شدن با چرخه های تجارت
در مورد اول توضیح آنکه ،چنانچه سایت تجارت الکترونیک بخوبی عمل کند بدلیل خود کار بودن فرآیند تجارت بر روی وب می توان هزینه های مربوط به گرفتن سفارشات وخدمات پس از فروش را بطور قابل ملاحظه ای کاهش داد.
در مورد دوم: سایت آمازون دارای مشخصه ای است که هیچ فروشگاه دیگری آن راندارد .هنگامیکه شما توضیحات مربوط به کتابی را می خوانید ،مطلع می شوید که چه کتابهای دیگری را سایر افراد در زمان سفارش دادن کتاب مورد نظرتان خریدار ی کرده اند.این بدین معنی است که شما می توانید کتابهایی را بیابید که مطالبش در رابطه با کتاب مورد نظر شماست وسایر افراد نیز آنها را خریداری کرده اند.بدلیل مشخصه هایی اینچنین افراد می توانند کتابهای بیشتری را از این سایت خریداری نمایند تا از یک کتابفروشی معمولی.
د رمورد سوم : وب سایتی که به نحوی با چرخه های تجارت در ارتبا ط می باشد می تواند اطلاعات بیشتری نسبت به گذشته در دسترس مشتریان خود قرار دهد .بعنوان مثال اگر شرکت Dell مراحل تولید وساخت تا ارسال هر یک از دستگاههای کامپیوتر خود را نشان می دا د ،خریدار وسفارش دهنده دستگاه می توانست دقیقا بداند که سفارش وی تا چه مرحله ای پیش رفته است واین همان کاری است که شرکت Fedex آنرا انجام داده است ، تمامی این مراحل بصورت زنده نشان داده می شود !(on-line) وبدینوسیله اطلاعات بیشتری را در اختیار خریدار خود می گذارد.
افراد می توانند خریدهای خود را بطرق مختلف انجام دهند.شرکتهایی که فروش خود را از طریق سفارشات پستی انجام می دهند امکان خرید از منزل رانیز مهیا ساخته اند وتجارت الکترونیکی نیز شما را از این نعمت بر خوردار ساخته است .اما وب مشخصه های دیگری نیز دارد.
این مشخصه ها عبارتند از:

-1توانایی به انجام رساندن یک سفارش در عرض چند روز
-2توانایی در به سهولت انجام دادن سفارشات پیچیده
-3امکان مقایسه کردن قیمتها بین چندین فروشنده به اسانی
-4امکان دسترسی ومطالعه کاتالوگهای مهم وبزرگ به راحتی


مشکلات تجارت الکترونیک

سخن از تجارت الکترونیک است و موانع و مشکلات پیاده سازی آن در ایران. به نظر می رسد خواننده می بایست با یک سری دلایل و بهانه هائی که حکایت از عدم امکان وجود تجارت الکترونیک در ایران است مواجه شود. نبود ساختار بانکی مناسب، نبود زیر ساخت های حفاظتی و امنیتی، نبود امکانات ارتباطی سریع با شبکه اینترنت و صدها دلیل و برهان دیگر که ثابت می کند ما نمی توانیم تجارت الکترونیکی داشته باشیم.
هرچند خیلی از این ها درست است و ما هم واقعا نمی توانیم تجارت الکترونیک داشته باشیم ولی سوال این جاست که اگر همین امروز تمام این موانع حل شوند، سیستم بانکی اصلاح شود و همین فردا همه مردم یک کارت اعتباری، مثلا "خرید کارت" داشته باشند، آیا ما صاحب تجارت الکترونیک می شویم؟ اگر در جواب این سوال شک دارید به شما کمک می کنم.
قبل از پرداختن به یک مثال ساده از یک فرایند ساده تجارت الکترونیک، باید این توضیح را اضافه کنم که موضوع تجارت الکترونیک، بسیار گسترده است و وقتی که از این اصطلاح استفاده می کنیم باید حتما مشخص کنیم در کدام حوزه می خواهیم صحبت کنیم. مثلا ممکن است بگوئید حتی یک سایت ساده وب نیز می تواند شروع تجارت الکترونیک محسوب شود و یا فروش کالا و محصولات را نشانه تجارت الکترونیک بدانیم. حتی ارتباط های تجاری پیچیده بین شرکتها نیز تجارت الکترونیک است. خرید و فروش سهام، شرکت در مناقصه ها، تبلیغات کالا و محصولات نیز از دیگر حوزه های تجارت الکترونیک هستند. ممکن است منظور ما همه اینها و یا برخی از اینها باشد. آنچه در این مقاله مورد نظر من است، فرایندی ساده است که سالها در کشورهای اروپائی و آمریکائی در حال استفاده است و تمام زیر و بم آن شناخته شده می باشد و آن، خرید کالا و خدمات از طریق شبکه اینترنت می باشد.بر می گردیم به ادامه بحث. شما که این مدت با اینترنت کار کرده اید و بسیاری سایتها را دیده اید. امروز تصمیم می گیرید برای تولد پسرتان یک Xbox خریداری کنید. مثال Xbox را به این خاطر انتخاب کردم چون خیلی شناخته شده است و خیلی از مردم در مدت زمان شروع سال نو میلادی، در روزنامه های مختلف خبرهای زیادی در مورد افزایش فروش این نوع بازیها توسط اینترنت را خوانده اند. این یک نوع کامپیوتر است که مخصوص بازی کردن ساخته شده. به تلویزیون متصل می شود و انواع بازیها با کیفیت بسیار بالا را ارائه می دهد. شما برای خرید، پول دارید، کارت اعتباری هم دارید، ارتباط مناسب اینترنت هم دارید، به امنیت اطلاعات هم اعتماد دارید و می دانید که شماره کارت اعتباری شما لو نخواهد رفت، خوب، آیا سایت ایرانی را می شناسید که همین الان بتوان آخرین قیمت روز Xbox را در آن یافت، اطلاعات فنی این دستگاه را مطالعه کرد، با سایر دستگاههای مشابه مقایسه کرد، آنرا انتخاب کرد و در سبد خرید قرار داد، سفارش داد و خریداری کرد و شب ساعت ۸ درب منزل آنرا دریافت کرد؟ نیازی نیست زیاد فکر کنید، جواب این سوال منفی است یعنی در حالیکه نمونه چنین سایتی در کشورهای آمریکایی و اروپایی به هزاران عدد می رسد (کافی است در گوگل جستجو کنید، حدود یک میلیون سایت در زمینه خرید Xbox پیدا می کنید)، در ایران چنین سایتی وجود ندارد.
البته سایتهائی هستند که در زمینه های خاصی به ارائه قیمت کالاها می پردازند و شما می توانید سفارش دهید ولی یک فرایند کامل خرید online، قیمتهای کاملا به روز و شامل تنوع بالای محصولات، امکان بررسی مشخصه های فنی و امکان مقایسه قیمتها وجود ندارد. حالا فرض می کنیم چنین سایت یا سایتهائی در ایران وجود داشته باشند. یعنی صدها سایت فارسی که اطلاعات آنها به روز است و شما می توانید از طریق کارت اعتباری خود خرید کنید و در زمان مناسب کالا را تحویل بگیرید، ولی شما از وجود چنین سایتی خبر ندارید. حال راه حل چیست؟ به شب نزدیک می شوید و باید هدیه تولد پسرتان را زودتر خریداری کنید. اولین راه برای پیدا کردن سایتهای فروشگاهی مراجعه به کتاب های زرد است که بصورت online، ارائه می شوند. به کدام سایت ایرانی مراجعه می کنید که لیست کامل و قابل جستجوئی از فروشگاههای الکترونیکی ایرانی را در اختیار شما بگذارد؟ کار سختی است چون چنین سایتهائی یا وجود ندارند و یا اینکه خیلی ضعیف هستند. اکثرا به لینکستان هایی بر می خورید که باید روی همه لینکها کلیک کنید تا به هدف برسید. نه، این راه مناسبی نیست، شما برای هر دقیقه ارتباط و هر کیلو بایت اطلاعات دارید هزینه می کنید و اصلا هم حوصله ندارید سایتهای شخصی مختلفی که هر کدام صدها کیلو بایت هستند و زمان زیادی طول می کشد تا ظاهر شوند را بازدید کنید. شما می خواهید فقط روی نام فروشگاهی که Xbox می فروشد کلیک کنید چون شما کاربر حرفه ای اینترنت هستید. خوب، پس چه باید کرد؟ راه دیگر مراجعه به موتورهای جستجوی اینترنت است تا از طریق آنها بتوانید سایت فروشگاه مورد نظرتان را پیدا کنید.اولین سایتی که به آن مراجعه می کنید Yahoo یا Google است. در قسمت search، کلمه مورد نظرتان را تایپ می کنید. بگذارید کلمه "Xbox online shop" را انتخاب کنیم، کلیک می کنیم و منتظر می مانیم. لیست سایتهائی که چنین کلمه ای در آن یافت شده ظاهر می شود حدود ۳۰۰۰۰۰ سایت پیدا شده است. اولین آن TopShop است، بعدی Adicor است، سومی GameWaveHouse است. به شما قول می دهم نه در صفحه اول و نه حتی در صفحه دهم این لیست، سایت ایرانی پیدا نخواهید کرد. پس بهتر است دنبال کلمه دیگری جستجو کنیم مثلا “Iran Xbox online shop” . در این حالت، چند سایت در لیست موتور جستجو پیدا می شود ولی زیاد خوش بین نباشید چون حتی یک مورد از اطلاعاتی که پیدا شده است در مورد موضوع مورد جستجوی شما نیست. همگی فقط شامل کلمات مورد نظر شما هستند ولی در مورد موضوع مورد جستجو نیستند.دیگر اوضاع پیچیده شده است. چگونه است که با وجود آماده بودن تمام مسائل زیر بنائی، حتی بحث فرهنگی که در این مثال، فرد مورد نظر فرهنگ استفاده و خرید از طریق اینترنت را نیز دارا است، پس چرا در یک فرایند ساده تجارت الکترونیک، شاید هم بتوان گفت ساده ترین فرایند، ناموفق است؟ آیا جواب این نیست که علاوه بر زیر ساختها، مسائل روبنائی که خیلی هم ساده بنظر می رسند نیز نقش بسیار مهمی در این زمینه دارند و باید به آنها توجه کرد؟ یعنی هیچگاه فکر کرده بودید که یک موضوع ساده مثل حضور سایت در موتورهای جستجو می تواند اینقدر مهم باشد؟ فکر می کردید این مسئله از یک سری توصیه های فنی برای بهینه سازی سایت ها برای موتورهای جستجو فراتر است و حتی در موفقیت یا عدم موفقیت مدل تجارت الکترونیک موثر است؟آنچه مورد نظر من است که دوست دارم خواننده به آن توجه کند این است که برای برقراری کامل خدمات تجارت الکترونیک، باید این موضوع را در نظر بگیریم که برای بستر سازی این موضوع، نیاز به صرف وقت، سرمایه، دانش و نیروی زیادی است. این چنین نیست که یک شبه صاحب تجارت الکترونیک شویم.توجه داشته باشیم که حتی در سایر کشورها، این موضوع که مردم به راحتی از طریق اینترنت خرید کنند خیلی به زمان های قبل از ۳ سال بر نمی گردد ولی زمانی که این موج به راه افتاد، بسیاری از مسائل کمکی آماده بوده است در غیر این صورت، موفقیت تجارت الکترونیک حتی در آن کشورها هم غیر ممکن می بوده است. مسائل کمکی که مورد نظر من است، نه خیلی پیچیده و یا غیر ممکن و نه خیلی فنی است که به عقل ما نرسیده باشد. یک سری استانداردها، تعاریف، فرهنگ سازی ها و مستنداتی است که در طی سالها وجود اینترنت در جهان، تهیه و تنظیم شده اند.
برمی گردیم به مثال خودمان. بیائید موضوع مورد بحث را کمی پیچیده تر کنیم، مثلا اگر کاربر ما به زبان انگلیسی آشنایی کامل نداشته باشد، که در واقع این فرض چندان دور از ذهنی نیست چون اصولا تسلط به زبان دوم و مشخصا زبان انگلیسی، چندان در میان ما ایرانیان اهمیت ندارد، آنگاه در زمان جستجو دنبال مثلا "خرید ایکس باکس آنلاین" می گشت که مطمئن باشید احتمال پیدا شدن حتی یک مورد از آن در گوگل، صفر است. یا اگر مثلا موضوع مورد جستجوی ما، عرق بیدمشک می بود، نه تنها در جستجوی فارسی نمی توانستیم سایت مورد نظر را پیدا کنیم حتی معادل انگلیسی آن کلمه هم یا وجود ندارد یا کسی که آنرا بداند قابل دسترس نیست.
می خواهید موضوع را کمی بیشتر پیچیده کنم تا کاملا از امکان تجارت الکترونیک نا امید شوید؟ این کار خیلی راحت است، کافی است به این نکته توجه کنید که هیچ شرکت ISP در ایران وجود ندارد که به شما در مورد محرمانه بودن اطلاعات شما که از طریق آن شرکت ارسال می شود ضمانت دهد، مثلا پای قرارداد شناسه دسترسی اینترنت که شامل این تضمین است را امضاء کند، این مورد به این معنی است که از همان ابتدای راه، اطلاعات کارت اعتباری شما در معرض خطر است. جلوتر می رویم و می بینیم تمام سایتهای ایرانی در سرورهائی در کشورهای کانادا یا آمریکا میزبانی می شوند که دسترسی مستقیم و فیزیکی به آنها برای مدیران سایتها غیر ممکن و برای تیم های فنی شرکت های آن طرف آب، مثل آب خوردن است. یعنی تمام اطلاعات بانکهای اطلاعاتی سایتها، نه در دست صاحبان آنها که در دست کسانی که حتی یک بار هم آنها را ندیده ایم است، می پرسید مثلا کدام اطلاعات؟ می گویم مثلا گزارش سود و زیان سالانه شرکت شما که محرمانه است و برای استفاده در سفر تجاری شما به خارج از کشور، در سایت شما کپی شده است و نباید در اختیار دیگران باشد.
موضوع جالب شد. گوئی که مسائل زیر بنائی و روبنائی دارند جای خود را عوض می کنند یا حداقل اینکه برخی مسائل روبنائی دارند می روند زیر تر !
ولی اصولا چرا بحث را از یک مثال ساده به این جا کشاندم. خوب امکان خرید اینترنتی نداریم، مگر دنیا به پایان می رسد ؟ اصلا چه ایرادی دارد که نتوانیم Xbox را از طریق اینترنت خریداری کنیم ؟ البته حق با شما است، شاید واقعا امروز به این مسئله به صورت یک امکان لوکس نگاه کنیم ولی بیائید سرمان را از زیر برف در آوریم و روزی را ببینیم که دربهای تجارت جهانی به روی ما باز شود و خود را در دنیای الکترونیک آنطرف مرزها بیابیم. اقیانوسی از اطلاعات و امکانات که حتی کودک ۱۰ ساله آنها خیلی راحت تر و معمولی تر از برخی متخصصین ما از آنها استفاده می کند. روزی را تصور کنید که قرار است در یک مناقصه الکترونیک که در کشوری دیگر به راه افتاده شرکت کنید. روزی که اگر از طریق وب سایت خود فروش انجام ندهید، ورشکست خواهید شد.روزی که جلسات شما با طرف های تجاری شما از طریق شبکه اینترنت خواهد بود. نگوئید حالا تا آن روز خیلی وقت داریم، موضوع مربوط به همین یکی دو سال آینده است.
خوب حالا چه نتیجه ای می خواهم بگیرم. راستش را بخواهید معمولا ما در مشکلات و معضلات قبل از رسیدگی به اصل موضوع و پیدا کردن راه حل مناسب آن، دنبال مقصر می گردیم. اول باید مقصر را محاکمه کنیم و بعد ببینیم چه کار برای حل موضوع می توان انجام داد. معمولا هم خیلی دلمان می خواهد که خودمان را کاملا مبری نشان دهیم.ولی در این موضوع خاص مورد بحث ما، راه گریزی نداریم.
واقعا چرا هنوز مسائل پایه ای و خیلی ساده که برای پیشبرد تجارت الکترونیک ضروری هستند در کشور ما مورد توجه مناسب قرار نگرفته اند ؟ معمولا این طرز فکر حاکم است که کارهای اساسی و بنیادی باید توسط متولی اصلی آن یعنی دولت ها، انجام شوند و پس از بستر سازی و آماده بودن زیر ساختها، نوبت بقیه است که از این امکان فراهم شده، استفاده کنند. یعنی این محدودیت که تا دولت ها فلان کار را انجام ندهند و فلان سرمایه گذاری را انجام ندهند، نمی توان کاری از پیش برد، ما برای خودمان خلق می کنیم و دست و پای حرکت خودمان را می بندیم.
در مثال مورد بحث این مقاله، اگر یادتان باشد در شروع، فرض کردیم تمام مشکلات ارتباطی، امنیتی، بانکی و غیره حل شده است یعنی در واقع فرض کردیم که دولت وظیفه خود را کامل انجام داده است و در آخر به این نتیجه رسیدیم که حتی همه آنها که حل شوند، هنوز قادر به انجام تجارت الکترونیک نخواهیم بود. دولتها وظیفه برقرای ارتباط، یا تسهیل این کار را دارند، بانکها هم، فعلا که اکثرا دولتی هستند و باید دولت به مشکل پرداخت اینترنتی سر و سامان دهد ولی باور کنید طراحی سایتهای قوی، پرمحتوی، به روز، ایمن، سریع و با امکانات فارسی به عهده دولتها نیست، در لیست مسائل زیر بنائی هم نیست. البته زیر بنائی به مفهوم اهمیت بیشتر یک موضوع نیست. ممکن است خیلی از مسائل هرچند کوچک تاثیر بسیار مهمی در سرعت پیشبرد یک پروژه داشته باشند ولی در لیست کارهای زیر بنائی هم نباشد. وظیفه سرو سامان دادن به این گونه مسائل، در لیست وظایف شرکتها، افراد، صاحبان سایت، طراحان سایت، آموزشگاهها، اساتید دانشگاهها و مدیران صنایع است. این وظیفه متخصصین شبکه و خدمات اینترنت است که به این مسائل بپردازند و موازی با اقدامات دولتها در تسهیل روند استقرار امکانات تجارت الکترونیک، به مسائل تخصصی سروسامان دهند.
هرگز نباید تجارب دیگران در این زمینه ها را نادیده گرفت و یا چنین انگاشت که ما راه جدید و خارق العاده ای را می توانیم پی ریزی کنیم. با خلاقیت و ابداع مخالف نیستم ولی برخی امور را باید دنباله روی کرد، برخی سوال ها فقط یک جواب دارند. باید آنچه در جهت زمینه سازی استقرار تجارت الکترونیک در سایر نقاط جهان انجام شده است را مد نظر داشت و تحقیقات و برنامه ریزی اجرای آنها را سریع تر فراهم ساخت.
این وظیفه به گردن تمام کسانی است که دستی در دنیای الکترونیک و اینترنت دارند. یکی از آنها هم شما هستید که باید از همین امروز، تمام سایت خود را بررسی مجدد کنید، با دید اینکه آینده تجارت الکترونیک در گرو سایت شما است.البته زیاد هم نا امید نباشید، با تمام این مشکلات، سایتهای قوی و مفید در میان سایتهای ایرانی یافت می شوند. حتی برای شما کالا را درب منزل هم می آورند کلی هم به شما جایزه می دهند و تخفیف می دهند. آخرین قیمتهای بازار را هم برایتان از طریق پست الکترونیک می فرستند. خلاصه اینکه زیاد هم بی انصافی نکنیم. ولی این را به خاطر داشته باشیم که هنوز خیلی کار داریم که باید انجام دهیم.این را هم توجه داشته باشیم که کشور ما در میان بسیاری از کشورهای جهان، رتبه خوبی از نظر میزان استفاده از شبکه اینترنت و سرعت رشد آن در جامعه دارد و همچنین مطالب این مقاله فقط برای کشور ایران صادق نیست و می توان آنها را بصورت عام نیز مورد بررسی قرار داد.



1- مقدمه
تجارت الكترونيكى (E-Commerce) مفهوم و جريان قدرتمندى است كه زندگى بشر كنونى را دستخوش تغييرات اساسى كرده است. تجارت الكترونيكى از نمودهاى عينى انقلاب فناورى اطلاعات و ارتباطات در عرصه اقتصاد است. اين سبك از تجارت به دليل مزايا و منافع سرشارى كه براى انسان داشته، به سرعت در حال گسترش است. مى توان به قطعيت ادعا كرد كه تجارت الكترونيكى بسيارى از محدوديت هاى تجارت سنتى را از پيش روبرداشته است و نه تنها فرم و شكل ظاهرى تجارت سنتى را بلكه محتواى امر تجارت را نيز دستخوش تغييرات خود كرده است، تغييرى كه مبناى هرگونه اقدام و نظر در عرصه اقتصاد واقع شده است.
وجود بازارها، پاساژها و مغازه هاى مجازى كه هيچ مكان فيزيكى را اشغال نكرده اند و در عين حال امكان بازديد و گردش در اين بازارها به صورت لحظه اى و در هر نقطه از جهان بدون ترك منزل ميسر است و نيز انتخاب و سفارش خريد كالاهايى كه در نقاط نامعلومى از جهان در ويترين هاى مغازه هاى مجازى قرار دارند و بر روى شبكه مجازى نيز تبليغ مى شوند از طريق پرداخت هاى الكترونيكى فراهم شده است. همه اين گزينه ها سبب شده اند كه تجارت الكترونيكى (E-Commerce) معجزه قرن تلقى شود.
2- تعریف تجارت الکترونیک
تجارت الكترونيك عبارت است از خريد (buy) و فروش (sell) و مبادله (Exchange) كالا (product)، خدمات (services) و اطلاعات (Information) از طريق شبكه هاى رايانه اى از جمله اينترنت. اين نوع از تجارت بر پردازش و انتقال الكترونيكى داده ها شامل متن، صدا و تصوير مبتنى است. تجارت الكترونيك فعاليت هاى مختلفى از جمله مبادله، تحويل فورى مطالب ديجيتال، انتقال الكترونيكى وجوه، مبادله الكترونيكى سهام، بارنامه الكترونيكى، طرح هاى تجارى و مهندسى و خدمات پس از فروش را نيز در برمى گيرد.
ويژگى اصلى اين نوع از تجارت تسهيل فرآيندهاى تجارى، حذف فرآيندهاى غيرضرورى و زائد در انجام امور بازرگانى و كاهش هزينه ها از طريق بهبود و افزايش هماهنگى، كاهش هزينه هاى ادارى خصوصاً هزينه مكاتبات و نيز بهبود دسترسى به بازار و افزايش تنوع براى مشتريان است. در اين ميان، فناورى هاى نوين ارتباطى مانند اينترنت، اكسترانت، پست الكترونيك و تلفن هاى همراه در گسترش و توسعه تجارت الكترونيك نقش بسزايى دارند.
مايكل دل، مؤسس شركت Dell كه روش فروش مستقيم را براى فروش رايانه هاى خود انتخاب كرده است، در مورد تجارت الكترونيك مى گويد: بسيارى از فروشگاه ها تبديل به نمايشگاه خواهند شد. فروشگاه هاى اخير سونى و اپل براى اين منظور طراحى شده اند كه محصولات اين شركت ها را به نمايش بگذارند تا بسيارى از مردم جهان اين محصولات را به صورت online بخرند. احتمال دارد جهان آن لاين و آف لاين در هم ادغام شوند. فروش هاى چند كاناله مى تواند تركيبى از فروشگاه هاى سنتى ـ كاتالوگ چاپ نشده ـ خط تلفن و يا شايد هم يك وب سايتى براى تجارت الكترونيكى باشد، اما سرانجام همان وب سايت مكانى است كه سفارش خريد را از مشترى دريافت خواهد كرد.
3- تاريخچه اينترنت
اينترنت كنونى در اواخر دهه ۱۹۶۰ در وزارت دفاع آمريكا پديد آمد. در آن زمان وزارت دفاع آمريكا آژانس پروژه هاى پژوهشى پيشرفته را پايه گذارى كرد كه نهادى براى گسترش فناورى هاى اطلاعاتى بود و شبكه اى كه بدين ترتيب پايه گذارى شد آرپانت (ARPANET) نام گرفت. آرپانت اوليه تنها شامل مراكز پژوهشى و نظامى بود كه رايانه هاى آن ها به هم متصل بود و اين اتصال از طريق خطوط تلفن انجام مى گرفت.
هدف اصلى از راه اندازى اين مركز ايجاد سيستمى غيرمتمركز براى ارتباطات پژوهشى ميان مراكز بود، به گونه اى كه در شرايط اضطرارى با از كار افتادن هر بخش از شبكه ساير اجزاى شبكه به فعاليت خود ادامه دهند. در سال ۱۹۸۴ تعداد رايانه ها متصل به آرپانت به ۱۰۰ عدد رسيد. پژوهشگرانى كه براى انجام امور پژوهشى از آرپانت كمك مى گرفتند، به سوى شبكه هاى رايانه اى با سرعت بالاتر روى آوردند.
در سال ،۱۹۸۶ مؤسسه ملى علوم آمريكا شبكه NSFNET را براى ارائه ارتباطات شبكه اى به مراكز تحقيقاتى بيشتر و گسترش شبكه هاى بين المللى تأسيس كرد. تعداد رايانه هاى فعال در اين شبكه تا سال ۱۹۸۹ به ۱۰۰ هزار رايانه رسيد. در سال، ۱۹۹۰ آرپانت به پايان عمر خود رسيد اما اينترنت رشد كرد و در سال ۱۹۹۲ تعداد رايانه هاى فعال به ۱ ميليون و در سال ۱۹۹۳ به ۲ ميليون رسيد و دوران رشد اينترنت از اين سال به بعد آغاز شد.
4- تاريخچه تجارت الكترونيكى
در سال هاى ابتدايى دهه ،۱۹۷۰ واژه تجارت الكترونيكى به معاوضه داده هاى الكترونيكى براى ارسال سندهاى تجارى مانند سفارش هاى خريد يا صورت حساب هاى الكترونيكى اطلاق مى شد و بعدها با گسترش اين صنعت واژه تجارت الكترونيكى به تجارت از طريق شبكه وب براى خريد كالا و خدمات گفته مى شد.
زمانى كه نخستين شبكه جهانى وب به صورت فراگير و شناخته شده در ۱۹۹۴ رواج يافت، بسيارى از پژوهشگران پيش بينى كردند كه اين شيوه از تجارت يعنى تجارت مبتنى بر وب به زودى به بخش مهمى در اقتصاد دنيا تبديل خواهد شد اما ۴ سال طول كشيد تا پروتكل هاى مبتنى بر http به طور گسترده در اختيار كاربران قرار بگيرد.
اولين كسب و كارهاى الكترونيكى را مى توان در ۱۹۹۸ و در ميان تعدادى از كسب و كارهاى معتبر در كشور آمريكا و اروپاى غربى شاهد بود. كسب و كارهايى كه با راه اندازى وب سايت هايى ابتدايى شكل گرفت و سپس توسعه يافت. در سال ۲۰۰۵، تجارت الكترونيكى در اكثر شهرهاى آمريكا، اروپا و آسياى شرقى به سرعت توسعه و رواج يافت. عده اى معتقدند كه قدمت تجارت الكترونيكى (E-Commerce) به پيش از پيدايش اينترنت كنونى بازمى گردد اما به دليل هزينه هاى سنگين اين سبك از تجارت، امكان استفاده از آن تا چند سال گذشته مختصراً در اختيار شركت ها، بنگاه هاى تجارى و مؤسسات اقتصادى بود اما با فراگيرشدن اينترنت و امكان استفاده همه مردم اين فرصت به دست آمد كه ساختار تجارت الكترونيكى تغيير كرده و از حالت اختصاصى بودن براى طبقه خاصى خارج شده و به صنعتى در دسترس تبديل شود.
5- چارچوب تجارت الكترونيك
چارچوب هاى تجارت الكترونيك از ۳ سطح تشكيل يافته است كه براى داشتن تجارت الكترونيك موفق وجود اين چارچوب ها لازم است:
1. زير ساختار: بخش اول از چارچوب هاى مورد نياز تجارت الكترونيك شامل سخت افزار، نرم افزار، پايگاه هاى داده اى و ارتباطى است كه براى انجام وظيفه در قالب خدمات worldwide web بر روى اينترنت و يا ساير روش هاى پيام گذارى و پيام گيرى بر روى اينترنت و يا ساير شبكه ها به كار مى رود.
2. خدمات: بخش دوم از چارچوب ها شامل دامنه گسترده اى از خدمات كه توانايى پيدا كردن و ارائه اطلاعات را فراهم مى آورند و شامل جست وجو براى شركاى تجارى و همچنين مذاكره و توافق درمورد مبادلات تجارى هستند.
3. محصولات و ساختارهاى تجارت الكترونيك: اين بخش از چارچوب هاى (E-Commerce) مشتمل بر پيش بينى و تدارك مستقيم كالاها و خدمات تجارى وابسته به اطلاعات براى مشتريان و شركاى تجارى، همكارى و سهيم شدن در اطلاعات داخل و خارج سازمان و سازمان دهى محيط بازار الكترونيكى و زنجيره تهيه و پشتيبانى است.
6- مراحل تجارت الكترونيك
مراحل رشد و گسترش تجارت الكترونيكى را مى توان به ۵ بخش تقسيم كرد كه هر چه به گام هاى پايانى تر نزديك مى شويم در حقيقت به تجارت الكترونيكى واقعى نزديك تر شده ايم و شركت ها و سازمان هايى كه در جست وجوى بازار الكترونيكى براى كالاها و خدمات خود هستند، سعى در رسيدن به مراحل پايانى اين چرخه دارند.
1. در مرحله اول از مجموعه مراحل پنج گانه، شركت يا سازمان متقاضى تجارت الكترونيك سعى در ايجاد يك سايت ساده شامل اطلاعات محصولات و خدمات توليدى خود را دارد تا اين اطلاعات از طريق اينترنت در اختيار مشتريان قرار بگيرد. در حقيقت، مرحله اول به معناى به وجود آمدن ويترينى بر روى شبكه جهانى وب براى بازديدكنندگان است تا اطلاعات مورد نظر خود را از طريق اين صفحات دريافت كنند.
2. اين مرحله شامل توسعه و گسترش مرحله اول است. در اين مرحله سايت شركت تبديل به يك پايگاه داده اى (DataBase) قوى شده، براى نگهدارى اطلاعات مورد استفاده قرار مى گيرد، در اين مرحله، اطلاعات همه محصولات و خدمات و شرح كامل آنها در بانك اطلاعات قرار مى گيرد و كاربران امكان ارسال سفارش خريد از طريق اين وب سايت را خواهند داشت، اما هنوز زيرساخت هاى لازم براى پرداخت اينترنتى فراهم نشده است و پرداخت پول به همان روش سنتى انجام خواهد گرفت.
3. برقرارى امكان تعامل از مهمترين نكات مرحله سوم است. در اين مرحله، كاربران امكان تعامل با مدير سايت را خواهند داشت كه اين تعامل از طريق e-mail، chat و voice خواهد بود و كاربران در بازه زمانى بسيار كوتاه مدت پاسخ خود را از مدير سايت دريافت خواهند كرد و امكان پرسش و پاسخ online ميان فروشنده و خريدار و نيز رد و بدل شدن اطلاعات در مورد كالا و يا خدمات خواسته شده وجود دارد.
4. در اين مرحله، امكان پرداخت اينترنتى براى كاربران فراهم خواهد شد و مشتريان پس از ارسال فرم هاى سفارش خريد و دريافت كالا، وجه موردنظر و توافق شده را از طريق پايانه هاى فروش بانك ها و مؤسسات مالى طرف قرارداد براى فروشنده ارسال خواهند كرد كه اين حمل و نقل پول به صورت بسيار امن از طريق اينترنت براى مشتريان فراهم خواهد شد.
5. مرحله آخر كه آخرين مرحله از مراحل پنج گانه است، به مرحله يكپارچگى معروف است. در اين مرحله، سيستم هاى واسطه اى ميان فروشنده و خريدار با سيستم هاى موجود در سازمان و يا شركت به حالت يكپارچگى كامل درخواهند آمد. بدين معنا كه اگر كالايى فروش رود، موجودى كالاى فروش رفته به ميزان خريدارى شده از موجودى انبار كسر شده و همزمان دستور خريد جديدى براى جايگزين كردن كالاى فروش رفته به انبار ارسال خواهد شد و در خريدهاى بعدى موجودى انبار بلافاصله به نمايش درخواهد آمد. اين مرحله از مجموعه مراحل تجارت الكترونيك كامل ترين مرحله در تجارت الكترونيكى است كه در آن نتيجه همه عمليات مربوط به داد و ستد در همه سيستم هاى سازمان منعكس مى شود.
7- تجارت الكترونيكى پاره اى
در اين سبك از تجارت الكترونيكى، تنها بخشى از فرايندهاى داد و ستدى به صورت غيرالكترونيكى و سنتى انجام مى شود و سازمان تنها از اينترنت به عنوان يك پل ارتباطى با مشتريان خود بهره مى گيرد و پس از دريافت سفارش كالا اجناس را تحويل مشترى مى دهد و پول كالا و خدمات را به صورت نقدى دريافت مى كند. اين مدل از تجارت الكترونيكى نمونه اى بسيار كارا و اثربخش براى كشورهايى است كه از زيرساخت هاى مناسبى براى تجارت الكترونيكى بهره نمى برند.
8- مدل هاى تجارت الكترونيك
استفاده از اينترنت به عنوان اصلى ترين بستر ارتباطى در تجارت الكترونيكى باعث به وجود آمدن مدل هاى گوناگونى در اين سبك از تجارت شده است. اين مدل ها كه حاصل تعامل ۳ گروه اصلى تجارت الكترونيكى یعنی دولت، مشترى و بنگاه هاى اقتصادى است، باعث توسعه و گسترش مدل هاى مختلف تجارت الكترونيك شده است:
• مدل Business to Business یا B2B: اين مدل از تجارت الكترونيك مهمترين نوع تجارت الكترونيكى است كه در حدود نصف درآمدهاى تجارتى الكترونيكى را به خود اختصاص خواهد داد. اين مدل سبب پيدايش ارتباطى گسترده ميان تأمين كنندگان، توليدكنندگان، توزيع كنندگان و فروشندگان خواهد بود.
در اين مدل، ارتباط ميان دو يا چند سازمان ، توسعه اقتصادى، توليدكنندگان مواد اوليه و ارائه كنندگان انواع گوناگون خدمات موردنظر است. در حقيقت، اين مدل را به نوعى مى توان توسعه يافته مدل قديمى (Electronic Data Interchange) EDI دانست، اما در اين مدل واسطه ها كاهش يافته، همين خود سبب كاهش قيمت ها خواهد شد.
• مدل Business to Consumer یا B2C و Consumer to Business یا C2B: مدل هاى B2C و C2B بيان كننده ارتباط متقابل توليدكننده و خريداران نهايى محصولات و خدمات است. مدل هاى دوگانه B2C و C2B داراى مزايايى مانند خريد ارزان تر كالا نسبت به دنياى واقعى، امكان ارسال خريدارى شده به مكان درخواستى مشترى و غيره است. اين مدل از تجارت الكترونيك به عنوان ساده ترين نوع تجارت الكترونيكى شناخته مى شود كه منجر به ارتباط نزديكى ميان مشترى و فروشنده خواهد بود و در اين ميان به دليل كاهش قيمت ها به دليل از بين رفتن واسطه ها خريدار منفعت بيشترى خواهد داشت.
• مدل Consumer to Consumer یا C2C: اين مدل از تجارت الكترونيك بيشتر به خرده فروشى هاى كالاى دسته دوم خانگى اختصاص دارد. جايى كه خريداران و فروشندگان هر دو از گروه نهايى هستند و در اين ميان ردپاى توليدكننده و يا واسطه اى ديده نمى شود. نمونه رايج اين شيوه از تجارت را مى توان در جمعه بازارها و يا حراج هاى محلى و منطقه اى ديد كه هر كس كالاى توليدى خود را به صورت تك فروشى در معرض فروش خريداران قرار مى دهد. از مشهورترين نمونه هاى اين مدل از تجارت الكترونيك مى توان به سايت ebay اشاره كرد.
• مدل Government to Business یا G2B و Business to Government یا B2G: در اين مدل ها، سازمان ها و مراكز دولتى و خصوصى در ارتباط با مراكز اقتصادى و بنگاه هاى تجارى دولتى هستند. در اين ساختار، دو طرف با مراجعه به وب سايت هاى طرف قرارداد و تعامل با يكديگر از طريق شبكه هاى رايانه اى امور بازرگانى مورد نياز خود را انجام مى دهند. اين امور شامل مواردى چون ارسال درخواست هاى بانكى براى مؤسسات دولتى، گرفتن مجوزهاى لازم براى انجام امور ادارى، پرداخت وجه مورد درخواست سازمان ها و بانك ها و غيره است. مزيت اصلى اين دو مدل صرفه جويى در انجام امور براى شركت هاى دولتى و سازمان هاى خصوصى و نيز كاهش زمان انجام كارها است و نيز سبب تحصيل فرايندهاى ادارى توسط دولت شده است.
• مدل Government to Customer یا G2C و Customer to Government یا C2G: در اين مدل ها، ارتباط ميان مردم و دولت مطرح است و اين رابطه بيش از آن كه ماهيتى تجارى داشته باشد، ماهيتى خدماتى دارد و شامل خدماتى است كه دولت مى تواند به مردم ارائه دهد و يا زمينه اى براى تسهيل ارتباطات مالى مردم و دولت در امور مالياتى است و يا درخواست خدماتى كه از سوى شهروندان به دولت ارائه مى شود كه مى تواند شامل درخواست هاى مختلف در زمينه اقتصادى و يا بازرگانى باشد.
• مدل Government to Government یا G2G: در اين مدل، ارتباط متقابل ميان دو يا چند سازمان دولتى و يا وزارتخانه مطرح است و مواردى چون ارتباط شهردارى با پليس، ادارات برق و آب با شهردارى ها، نهادهاى نظامى و انتظامى با وزارتخانه ها و غيره را شامل مى شود. در اين مدل، امكان تبادل اطلاعات ميان مؤسسات دولتى و يا دادوستد بازرگانى ميان شركت هاى دولتى فراهم شده است. به علاوه، بخش نامه ها و دستورالعمل هاى دولتى را مى توان از طريق اين مدل كسب و كار الكترونيكى براى سازمان ها ارسال كرد.
9- اهميت وب سايت در تجارت الكترونيكى
وب سايت ها تأثير فراوانى بر فعاليت تجارى شركت ها دارند. شركتى كه به دروازه ورود الكترونيكى خود بى اعتناست، سبب ورشكستگى تجارت و كسب و كار خود خواهدشد. وب سايت دروازه ورود به يك مارك تجارى - محصولات و خدمات شركت سازنده محصول است.
وب سايت بى استفاده و رنگ و رو رفته همانند ويترين قديمى و رنگ و رو رفته در كسب و كار سنتى است و سبب خواهدشد ك

بنام خدا
باسلام و تشکر.