سازمان اوقاف و امور خيريه جمهوری اسلامی ایران
سازمان اوقاف و امور خيريه، سازمانی است که در سطح کلان احياء، حفظ و اداره موقوفات کشور و ساير موارد اختصاص يافته به امور خيريه وعام المنفعه و همچنين اداره و نظارت بر اماکن مذهبی، مساجد و بقاع متبرکه، و نشر و گسترش معارف اسلامی و فرهنگ نيکوکاری وقف را برعهده دارد. اين سازمان در شهرستا نها و استا نهای کشور نيز از طريق اداره کل و ادارات شهرستان، اهداف فوق را پيگيری می کند. (اهم فعاليت های سازمان اوقاف و امور خيريه، تهران: معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خيريه،۱۳۸۶ ، ص ۲)
وظايف سازمان اوقاف و امور خيريه
مطابق ماده يک قانون تشکيلات و اختيارات سازمان اوقاف و امور خيريه مصوب 2/10/1363 به شرح زير است:
1.اداره امور موقوفات عام که فاقد متولی بوده يا مجهول التوليه است و موقوفات خاصه درصورتی که مصلحت وقف و بطون لاحقه و يا رفع اختلاف موقوف عليهم متوقف بر دخالت ولی فقيه باشد؛
2.اداره امور اماکن مذهبی اسلامی که ترتيب خاصی برای اداره آنها داده نشده است؛
3.اداره امور موسسات و انجمن های خيري های که از طرف دولت يا ساير مراجع ذیصلاح محول شده يا بشود؛
4.اداره موسسات و انجمن های خيري های که به تشخيص دادستان محل، فاقد مدير باشند(تا تعيين تکليف از طرف دادگاه) ضم امين در موسسات و انجمن های خيري های که به تشخيص دادستان محل، مدير آن فاقد صلاحيت باشد (تا تعيين تکليف از طرف دادگاه) و همچنين است در صورت نبودن ناظر يا عدم صلاحيت وی(در اموری که ناظر پيش بينی شده باشد)؛
5.انجام امور مربوط به گورستا نهای متروکه موقوف های که متولی معين ندارد و اتخاذ تصميم لازم در مورد آنها؛
6.تبليغ و نشر معارف اسلامی؛
7.صدقات و هر مال ديگری که غير از عنوان وقف برای امور عام المنفعه و خیریه اختصاص یافته است.( قانون مدنی ايران مصوب 18/2/1307 مجموعه اوقاف، زيرنظر عباسعلی رحيمی اصفهانی، صص۳۹-۳۸)
ساختار سازمانی سازمان اوقاف و امور خيريه
سازمان اوقاف و امور خيريه در نمودار تشكيلاتي، متشكل از حوزه سرپرستي و واحدهاي تابعه، چهار معاونت و نيز ادارات كل استانها و ادارات شهرستا نها می باشد؛ لذا به طورکلی سازمان اوقاف و امور خيريه را می توان به سه بخش عمده تقسيم کرد:
الف- سازمان مرکزی؛
ب- سازما نهای تابعه؛
ج- مراکز استانی.
اين سازمان به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وابسته است و سرپرست سازمان، گذشته از اينکه از سوی وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب می شود، می بايست برای تصدی اموری که مشروط به اذن ولی فقيه است، از سوی مقام معظم رهبری مأذون باشد. حوزه سرپرستی متشکل از دفتر رياست و روابط عمومی، مديريت حراست، گزينش، دبيرخانه دانشکده های علوم قرآنی و دفتر بازرسی و پاسخگويی به شکايات می باشد.
سازمان اوقاف براساس اهداف و وظايفی که قانون در جهت حفظ و احيای موقوفات کشور برعهده اش نهاده است، از ساختاری بهره می برد که در آن وظايف محوله از طريق چهار معاونت زير انجام می شود:
•معاونت امور اوقافی و خيريه؛
•معاونت اداری و مالی و امور مجلس؛
•معاونت امور فرهنگی؛
•معاونت بقاع و اماکن متبرکه. (آشنايی با تشکيلات، وظايف و عملکرد ، تهران: روابط عمومی سازمان اوقاف و امور خيريه، ۱۳۸۲ ص ۵)
اين سازمان به جز ستاد مرکزی، دارای ۴۷ اداره کل استانی و ستادی و همچنين ۲۵۶ اداره و نمايندگی و چند واحد تابعه می باشد. تعداد کل کارمندان سازمان نيز ۲۲۵۹ نفر است. ناگفته نماند که به جز کارمندان رسمی و قراردادی؛ متوليان موقوفات، اعضاي هيئت امناء، خدام و کارکنان بقاع متبرکه نيز به نوعی نيروهای سازمان اوقاف و امور خيريه محسوب می شوند.
واحدهای تابعه
واحدهای تابعه وابسته به حوزه سرپرستی هستند و ب هطورکلی م یتوان آنها را به دو دسته علمی- فرهنگی
و اقتصادی – توليدی تقسيم کرد.
از جمله مراکز علمی- فرهنگی وابسته به سازمان می توان به واحدهاي زير اشاره کرد:
بنياد فرهنگی البرز
بنياد فرهنگی البرز با هدف شکوفا نمودن استعدادهای نهفته نسل جوان و دان شپژوه کشور تأسيس شد.
فعاليتهای اين بنياد عبارتند از:
اعطای جوائز به دانش آموزان، دانشجويان، دانشمندان، پژوهندگان و مخترعين، اعطاي کمک هزينة تحصيلی به دانشجويان، کمک به چاپ و نشر کتب علمی و مذهبی، و احداث مدارس.
دانشکده های علوم قرآنی
دانشکد ههای علوم قرآنی از مراکز آموزشی وابسته به سازمان اوقاف می باشند که در تهران و يازده استان ديگر تاسيس شدند و اينک با ۲۰۸۰ دانشجوی شاغل به تحصيل در چهار رشته تفسير قرآن مجيد، علوم قرآن مجيد، تربيت معلم قرآن کريم، فنون قرائت، تلاوت و کتابت قرآن مجيد در مقطع کارشناسی به عنوان تنها مؤسسة آموزش عالی در سطح کشور در زمينه قرآن فعاليت مي کنند.
شرکت چاپ و انتشارات اسوه
شرکت چاپ و انتشارات اسوه در سال ۱۳۶۹ توسط سازمان اوقاف و امور خيريه تاسيس گرديد و تاکنون بيش از ۴۲۰ عنوان از کتاب های دينی به ويژه علوم قرآن و حديث را منتشر نموده است. اين شرکت در جهت چاپ و نشر قرآن کريم نيز گامهای بلندی برداشته است.
مرکز ترجمه قرآن کريم به زبا نهای خارجی
در سال ۱۳۷۳ به وسيله سازمان اوقاف و با همکاری وزارت ارشاد به منظور ارائه ترجم ههای گويا و به دور از تحريف قرآن مجيد به زبا نهای زنده دنيا با نام « مرکز ترجمه قرآن مجيد به زبا نهای خارجی » تاسيس گرديد که پس از تصويب اساسنامه در اواخر سال ۱۳۸۳ ، به« موسسه فرهنگی ترجمان وحی» تغييرنام يافت.
واحدهای اقتصادی- توليدی وابسته
سازمان اوقاف به منظور ارتقاء سطح موقوفات با درنظرگرفتن وجوه شرعی و قانونی، اقدام به تأسيس چندين شرکت توليدی وقفی از محل عوايد مازاد نموده است. ازجمله اين شرکت ها می توان به شرکت های زير اشاره کرد:
شرکت گواه
شرکت گواه در زمينه فروش کاميون، کاميونت، بنز خاور و توزيع قطعات و لوازم يدکی آنها و تعميرگاه در سطح استان فعاليت مي كند وكل سود آن به حساب بقعه متبرکه امامزاده سيد جعفرمحمدعليه السلام واريز و به مصرف هزينه های بقعه می رسد و اداره کل اوقاف و امور خيريه استان يزد بر امور شرکت نظارت دارد.
موسسه صندوق عمران موقوفات کشور
به منظور کمک به عمران و توسعه موقوفات کشور و تأمين نيازهای اماکن مذهبی و مؤسسات خيريه در سال ۱۳۶۴ ، مؤسسه ای با عنوان« صندوق عمران موقوفات کشور » تأسيس شد. اين موسسه با فعاليت در زمينه های اقتصادي و کسب درآمد از اين طريق، اهداف ذكرشده را تأمين می کند.
کاشی گوهرشاد
جايگاه رفيع هنر کاشی کاری، زمين های مناسب برای آغاز فعاليت شرکت کاشی سنتی گوهرشاد به عنوان نمونه ای از فعاليت اقتصادی موقوفات پديد آورد. اين شرکت وابسته به اداره کل اوقاف و امور خيريه استان خراسان بوده و در سال ۱۳۶۵ تاسيس شد.
مجتمع سوران
شرکت کشاورزی و دامپروری سوران به منظور توليد مواد پروتئينی و فرآورده های لبنی در سال ۱۳۶۶ در دو فاز ۲۵۰ راسی با سرمايه اوليه صدميليون ريال در شهر مقدس مشهد تاسيس گرديد.
شرکت اطهر آب
شرکت اطهر آب که سرمايه اوليه آن به مبلغ دوميلياد ريال از طريق موقوفات فراهم آمده بود به منظور توليد و بسته بندی آب معدنی، دوغ، شیر و مشتقات آن، عرقيات، نوشابه، آب و کنستانتره ميوه و امثال آن در تاريخ 26/11/1379 به ثبت رسید. (پايگاه اينترنتی سازمان اوقاف و امور خيريه www.awqaf.ir)
مزايای قانونی
به منظور کمک به موقوفات و تشويق افراد خيّر به امر وقف و امور خيريه در جمهور ی اسلامی ايران، قوانين مختلفی در جهت کمک به موقوفات به تصويب رسيده و مورد عمل است که استفاده از اين قوانين، چنا نکه در ذيل مي آيد، می تواند کمک زيادی به موقوفات نموده و نظر افراد علاقه مند و مومن را به موضوع وقف جلب نمايد که به برخی از اين موارد قانونی ب هطور مختصر اشاره مي شود:
1.به موجب بند ۳ ماده قانون ماليات های مستقيم مصوب سال ۱۳۷۱ هجری شمسی، موقوفات عام از پرداخت ماليات معاف شده اند. بند مزبور به اين شرح است: موقوفات عام که درآمد آنها طبق موازين شرعی به مصرف اموری از قبيل تبليغات اسلامی، تحقيقات فرهنگی، علمی، دينی، فنی، تحقيقاتی، اختراعات، اکتشافات، تعليم و تربيت، بهداشت، بناء و تعمير و نگهداری مساجد و مصلی ها و مدارس علوم اسلامی، مراسم تعزيه و اطعام، تعمير آثار باستانی، امور عمرانی و آبادانی، هزينه يا وام تحصيلی دانشجويان و دانش آموزان، کمک به مستضعفين و آسيب ديدگان حوادث ناشی از سيل، زلزله، آت شسوزی، جنگ و حوادث غيرمترقبه ديگر و... مشروط بر اينکه درآمد و هزينه اين قبيل موقوفات مورد گواهی سازمان اوقاف و امور خيريه باشند، از پرداخت ماليات ساليانه معاف می باشند. به موجب بند ۴ همين ماده، موسسات عام المنفعه که به ثبت رسيده و درآمد آنها به موجب اساسنامه به مصرف امور مذکور در بند ۳ فوق برسد نيز مشروط بر آنکه از طرف دولت بر درآمد و هزينه آنها نظارت شود، از پرداخت ماليات معاف می باشند.
2.به موجب تبصرة ذيل مادة ۹ قانون تشکيلات و اختيارات سازمان اوقاف و امور خيريه مصوب ۱۳۶۳ هجری شمسی موقوفات عام، بقاع متبرکه، اماکن مذهبی اسلامی، مدارس علوم دينی و موسسات و بنيادهای خيريه از پرداخت مخارج و هزينه های داوری در محاکم قضايی و هزين ههای مربوط به ثبت تفکيک و افراز املاک موقوفه و هزينه های مربوط به اجرای احکام معاف شده اند.
3.به موجب تبصرة ۳ مادة ۲۶ قانون نوسازی و عمران شهری، موقوفات عام از پرداخت عوارض نوسازی شهردار یها نيز معاف شده اند. اعطای اين امتيازات به املاک وقفی مسلماً در جهت تشويق افراد نيکوکار اين قبيل امتيازات برای موقوفات در نظر گرفته می شود.( « محمد علی، نظام زاده » بحثی کوتاه پيرامون برخی از: تجربيات جمهوری اسلامی ايران در زمينه وقف.)
تاريخچه تشکيل سازمان اوقاف و امور خيريه
امروزه اطلاعات ما در زمينه تشكيلات وقف کامل نيست؛ مثلا از تشكيلات اداري اوقاف در دورة صفاريان)290-۲۴۵) كه اولين سلسله حكومت ايرانيان پس از اسلام بوده است، اطلاع دقيقي در دست نداریم،(گزارشی اجمالی از تحولات وقف و امور خيريه در بيست سال گذشته،تهران: روابط عمومی سازمان اوقاف و امور خيريه، ۱۳۸۱ )، ص ۱۴) ولی در تشکیلات اداری دوره سامانیان (389-261 هجری) از دیوان موقوفات یا اوقاف نام برده شده که به کار مساجد و اراضی موقوفه رسیدگی می کرده است. قبل از ایجاد دیوان اوقاف، وظیفه اداره اوقاف به عهده ی قضاوت بوده است.( گزارشی اجمالی از تحولات وقف و امور خيريه در بيست سال گذشته،تهران: روابط عمومی سازمان اوقاف و امور خيريه، ۱۳۸۱ )، ص ۱۴)
با توجه به آنچه در دست ماست، قدیمی ترین مورد دخالت حکومت در امور وقف مربوط به عضدالدوله بویی که مفتشان و ممیزاتی بر اوقاف سواد گماشت و حقوقی برایشان مقرر کرد. (نادر، رياحی سامانی، بررسی سير تحولات در تشکيلات و مديريت اوقاف در ايران پس از اسلام، ص ۲۳)
در دوران سلجوقی گسترش موقوفات، حکومت مرکزی را واداشت که بر موقوفات نظارت کند و متولیان اوقاف را تحت سیطره حکومتی در آورد. (احمد، صادقی گلدر، مقدمه ای بر فرهنگ وقف، ص ۷۴)
با روی کارآمدن صفويه در قرن دهم، سنت وقف رونق چشمگيری يافت و شاهان صفوی نيز بسياری از اموال خود را وقف نمودند و اداره اوقاف به روحانیان مورد نظر حکومت واگذار گردید. متصدي اين مقام صدرالصدور، وزیر اوقاف و مستوفی موقوفات خوانده می شد. (نادر، رياحی سامانی، تحول ساختاری وقف و امور خيريه از دوره صفويه تا عصر حاضر، ص ۷۱-۷۲)
رشدی که در سازمان اوقاف در این دوره پدید آمده بود ،چندان دوام نیاورد چراکه نادر شاه افشار موقوفات را از حالت وقف خارج و جزو اموال خالصه دولتی قرار داد تا عایدی موقوفات را صرف هزینه لشکریان کند. (سعيد، معراجی، وقف سنت ماندگار، ص ۱۳۴)
به رغم تلاشهای نافرجام نادرشاه در تصرف موقوفات، کريم خان زند به احيای دوباره موقوفات پرداخت و به اين منظور وزيری منفرد و مستقل برای رسيدگی به امور اوقاف برگزيد.
کیفیت اداره موقوفات در دوره قاجاریه آشفته و نامشخص است ولی در دوره سپهسالار یک سلسله اقدامات اصلاحی در جهت بهبود اوقاف انجام شده است. (محمد سعيد، شفيعی، سيمای وقف در اخبار و اعصار، ص ۶۴)
انقلاب مشروطيت و استقرار حكومت مشروطه، نقطة عطفی است که گرايش به قانون سبب شد اوقاف کشور با نظم و نسق خاص ناشی از وضع قوانين اداره شوند. با تأسيس ((وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه))در سال ۱۲۸۹ ه. ش، علاوه بر آموزش و پرورش کشور، امور موقوفات نيز زيرنظر وزارت مزبور اداره ميشد. (احمد، صادقی گلدر، مقدمه ای بر فرهنگ وقف، ص ۹۹)
در ۱۵ آذرماه ۱۳۴۳ ه ش، با تصويب قانون تفكيك اوقاف از وزارت فرهنگ، اداره کل اوقاف به سازمان اوقاف بدل گرديد و به اين ترتيب، سازمان اوقاف از وزارت فرهنگ منفک و به نخست وزيري ملحق وسرپرستي آن به يكي از معاونين نخس توزير سپرده شد. ضمناً در همين قانون، شوراي عالي اوقاف نيزپیش بيني شده بود که در سال ۱۳۴۵ ه ش آيين نامه آن تصويب شد.
در حکومت پهلوی به خصوص در جریان اصلاحات اراضی با تصویب قوانین ناصواب در خصوص وقف، موقوفات کشور دچار آسیب های فراوانی شد.( احمد، صادقی گلدر، مقدمه ای بر فرهنگ وقف، صص ۱۰۰)
پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي ايران، تشكيلات و اختيارات سازمان اوقاف مورد تجديدنظر قرار گرفت و در تاريخ2/10/1363به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد. براساس آن قانون، سازمان اوقاف از نخست وزيري منتزع و با عنوان» سازمان حج و اوقاف و امور خيريه« به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي وابسته گرديد. به موجب اين قانون، سرپرست سازمان بايد از طرف ولي فقيه، در تصدي اموري كه متوقف بر اذن ولي فقيه است، مجاز باشد. نمايند هاي از سوي ولي فقيه در نظر گرفته شده است تا تصميمات لازم را در انطباق با موازين فقهي و شرعي اتخاذ نمايد. همچنين در اين قانون، وظايف و اختيارات سازمان مشخص شده است.
سرانجام شورای اداری کشور در جلسه مورخ ۱۵/8/1370 با تصويب دستو رالعملی، کليه امور مربوط به حج وزیارت را از سازمان حج و اوقاف و امور خیریه جدا و بر عهده سازمان حج و زیارت نهاد و نام این سازمان را به »سازمان اوقاف و امور خیریه «تغییر داد. (احمد، صادقی گلدر، مقدمه ای بر فرهنگ وقف، ص ۱۰6)
سازمان اوقاف و امور خيريه با توجه به اهداف و وظايف خود، چشم انداز و سياست های کلی خويش جهت نيل به آرمان هايش را چنين ترسيم کرده است:
سند چشم انداز سازمان اوقاف و امور خيريه در افق ۱۴۰۴ هجري شمسي
با استعانت از درگاه ايزد متعال و با اتّکال به قدرت لايزال الهي، با نگاه آرماني به حکومت حضرت مهدي(عج)در مسير تحقق آرمانهاي حضرت اما م(ره) و رهنمودهاي مقام معظم رهبري(مدظله العالي) و ارزشهاي نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران و در چارچوب چشم انداز کشور، سازمان اوقاف و امور خيريه در پرتو عزم مسئولين و تلاش جمعي کارکنان، در افق بيست ساله، سازماني است:
»ارز شمدار، امانتدار، مردمي، عدالت محور، کارآمد و پاسخگو، حافظ و تعا لي بخش سنت حسنه وقف و »امور خيريه و توسعه دهنده نقش آن در زيرساختهاي جامعه، اعتلابخش و تعميق دهنده نقش محوري بقاع متبرکه، مساجد و ساير اماکن مذهبي، دست يافته به جايگاه واقعي و ممتاز در بين سازما نها و نهادهاي متولي در امور فرهنگي و اجتماعي جامعه»
اين سازمان در افق چش مانداز، چنين ويژگي هايي خواهد داشت:
•برخوردارا ز قابليت جمع آوري، طبقه بندي، مستند سازي،ا جرايي کردن ونهادينه سازي تدابير و رهنمودهاي خاص مقام معظم رهبري )مدظله العالی( در سازمان؛
•داراي سامانه توانمند و اثربخش در شناسايي، احياء و اداره موقوفات و نظاير آن؛
•برخوردار از قابليت ترويج فرهنگ وقف، تأثيرگذاري بر نيّات واقفين و متناسب سازي کارکرد وقف با نيا زمند يهاي جامعه؛
•گسترش دهنده ظرفيت ها و کارکردهاي فرهنگي، علمي و اجتماعي بقاع متبرکه، مساجد و ساير اماکن مذهبي در جامعه؛
•تروج فرهنگ قرآني، معارف اسلامي، سيره و سنت نبوي)ص( و ائمه اطهار(عليهم السلام)؛
•مشوق و توسعه دهنده مشارکت هاي مردمي در امور خيريه، بقاع متبرکه، مساجد و ساير اماکن مذهبی؛
•برخوردار از سامانه هدايت و نظارت بر موقوفات، بقاع متبرکه، مساجد و اماکن مذهبی، مؤسسات وبنيادهاي خيريه کشور؛
•داراي قابليت مديريت اقتصادي بر منابع موقوفات، بقاع متبرکه، مساجد و ساير اماکن مذهبي و مؤسسات و بنيادهاي خيريه کشور؛
•داراي نيروي انساني دين باور، ولايت مدار، متعهد، امين، بصير، کارآمد و متخصص؛
•برخوردار از مديريت علمي، آينده نگر، کارآمد، مسئوليت پذير، تحول آفرين، دارای سامان ههاي پيشرفته مديريتي و اشراف اطلاعاتی؛
•داراي بانک جامع و گنجينه غني اسناد و مدارک موقوفات، بقاع متبرکه، مساجد و ساير اماکن مذهبي وزمينه ساز بهره گيري مطالعاتي پژوهشي از آن؛
•برخوردار از تعامل مؤثر و سازنده با سازما نهاي داخلي وخارجي؛
•اثرگذار در تحقق جامعة عدالت محور به عنوان حامي محرومان و نيازمندان جامعه.
عملکرد سازمان
با توجه به ساختار سازمان وقف و وظايفی که قانون برعهده سازمان نهاده است، اين سازمان فعاليت های گسترد ه ای در عرصه فرهنگی، اجتماعی و عمرانی دارد.
يکی از فعاليت های فرهنگی سازمان، فعاليت های قرآنی است.برگزاری مسابقات سراسری قرآن کريم که تاکنون سی دوره آن برگزار شده است، برگزاری بيست وچهارمين دوره مسابقات بین المللی قرآن کريم، تربيت افراد تحصيل کرده در زمينه علوم قرآنی در دانشکده های علوم قرآنی، اقدام به ترجمه قران کريم به نودوسه زبان خارجی، چاپ و انتشارگسترده کلا م الله مجيد، آموزش قرآن در سطوح مختلف و حمايت از مراکز قرآنی، ازجملة اين فعاليت ها ميباشد. چاپ و نشر کتب دينی، مجلات و نشريه های متعدد فرهنگی، اعزام مبلغ دينی به مناطق محروم در ما ههای رمضان، محرم،صفر و ايام فاطميه و برگزاری مراسم مذهبی و همايش های مختلف از ديگر کارهای فرهنگی سازمان است.
گزارش عملکرد سازمان و جداول مربوطه آخرين آماری است که با استفاده از گزارش ها و کتب زير به دست آمده است:
گزارشی اجمالی از تحولات وقف و امور خيريه در بيست سال گذشته، (تهران: روابط عمومی سازمان اوقاف و امور خيريه، ۱۳۸۱ ) و آشنايی با تشکيلات، وظايف و عملکرد ، (تهران: روابط عمومی سازمان اوقاف و امور خيريه، ۱۳۸۲ ) و اهم فعاليت های سازمان اوقاف و امور خيريه، (تهران: معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خيريه، ۱۳۸۶ ) و ربع قرن تلاش فرهنگی- اجتماعی و عمرانی سازمان اوقاف و امور خيريه ۱۳۵۸ ( الی ۱۳۸۳ تهران: روابط عمومی سازمان اوقاف و امور خيريه، ۱۳۸۳
در حوزه امور اوقافی، سازمان ضمن سازماندهي و رتق و فتق امور مربوط به موقوفات و هزينه کردن درآمدموقوفات طبق نيّات واقفين، از سال ۱۳۷۲ ه.ش اقدام به شناسايی و ثبت موقوفات جديد نموده است.
دفتر اسناد و شناسايی موقوفات سازمان، برمبنای برنامه ريزیهای به عمل آمده از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۰با صرف هزين های بالغ بر ۱۳۲۷ ميليون ريال توانست ۲۶۶۱۴ رقبه وقفی در سطح کشور را شناسايی نمايد. اين تعداد رقبه شناسايی شده، مساحتی حدود 2/133کيلومترمربع را شامل ميشود و تقريباً ارزشی معادل ۱۹8 ميليارد ريال و ۵۶۹ ميليون ريال درآمد سالانه دارد.
تعداد موقوفات تا پايان سال ۱۳۸۵ ه.ش، ۱۰۸۴۱۷ فقره مي باشد که ۲۲۸ فقره آن در سال ۸۵ وقف و ۱۷۸فقره آن در همان سال شناسايی شده است، مساحت تقريبی موقوفات شناسايی شده در اين سال، ۲۱۵۶۷۶۴مترمربع مي باشد. در ده ماهه اول سال ۸۶ نيز ۱۱۱ فقره موقوفة جديد وقف شده است.
مصارف موقوفات بسيار متنوع است که در جداول مربوطه، ميزان هزين هها صرفاً با درنظرگرفتن عناوين کلی، ذکر شده است. با مشاهده درآمدها و مصارف وقف به تفکيک سال، به خوبی می توان روند رشد موقوفات را مشاهده كرد.
درحوزه بقاع و اماکن متبرکه، آمارها نشان مي دهد که در سال ۱۳۶۰ ه.ش، عوايد بقاع متبرکه در حدود ۱۱۹۵ميليون ريال بوده است
ميزان درآمد موقوفات متصرفی کشورکه در سال ۱۳۸۲ به مبلغ ۲۲۲ ميليارد ريال رسيده و تقريباً ۲۰۰ برابر شده است. براين اساس، کل هزينه های صورت گرفته در سال ۱۳۶۰ از محل عوايد، بالغ بر ۱۰۷۱ ميليون ريال بوده که درسال ۱۳۸۲ به مبلغ ۲۱۶ ميليارد ريال(تقريبا ۲۰۰ برابر) رسيده است.
يکی از مباحث مهم در رابطه با بقاع متبرکه که بسياری از آنها از آثار تاريخی و ميراث فرهنگی ايران اسلامي می باشند، بحث عمرانی آنها است. به جز حرم مطهر امام رضا)عليه السلام( در مشهد و بارگاه حضرت معصومه(سلام ا لله عليها) در قم و آستانه مبارکة حضرت عبدالعظيم(عليه السلام( در شهر ری که مستقلاً اداره می شوند، بالغ بر ۵۸۰۰ بقعه متبرکه در سراسر کشور وجود دارد که سازمان، برنامه هايی را در جهت مرمت و نوسازی آنها پيگيری مي کند که در شهرهای مختلف نتايج مطلوبي از اين اقدامات مشاهده مي شود. اکنون سازمان در اين زمينه با سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری نيز همکاری مي کند.
گذشته از بقاع متبرکه، رسيدگی به مساجد کشور نيز در دستورکار معاونت بقاع و اماکن متبرکه قرار دارد که نتايج آن در جدول مربوطه ديده مي شود.
میزان درآمد موقوفات متصرفی کشور
طی سا لهای ۱۳۶۲ الی ۱۳۸۵
سال میزان وصولی درآمد موقوفات متصرفی به ریال
1362 ۲۴۰۶۴۵۸۵۱۱
1363 ۳۰۷۷۱۷۱۳۴۷
1364 ۳۶۱۵۹۲۵۰۷۷
1365 ۳۸۴۴۹۳۱۷۹۰
1366 ۴۸۶۱۹۹۲۶۸۶
1367 ۵۸۶۴۲۳۹۰۲۶
1368 ۸۴۰۳۸۱۷۷۷۴
1369 ۱۰۹۵۶۷۶۶۸۹۵
1370 ۱۳۳۳۹۶۸۰۹۷۸
1371 ۱۵۴۶۶۴۳۹۱۰۳
1372 ۱۹۲۸۴۴۷۱۷۹۹
1373 ۲۹۷۴۱۸۶۶۴۱۷
1374 ۴۳۹۵۹۱۴۱۸۳۳
1375 ۶۵۰۵۰۸۳۹۳۲۰
1376 ۶۴۸۵۰۱۵۳۳۳۷
1377 ۷۷۴۸۳۷۳۶۳۷۸
1378 ۱۰۸۲۹۶۸۶۵۱۸۸
1379 ۱۲۶۸۶۴۱۵۲۳۸۰
1380 ۱۵۴۴۹۱۵۶۰۰۱۳
1381 ۲۳۲۳۰۵۸۷۲۷۱۵
1382 ۳۱۴۹۰۵۰۵۸۸۶۲
1383 ۳۶۱۵۳۸۷۱۹۸۳۳
1384 ۴۵۲۳۷۸۷۴۸۸۶۴
1385 ۵۸۸۷۳۲۷۱۶۸۵۵
ميزان مصارف درآمد موقوفات متصرفی کشور
طبق نيات واقفين طی سالهای ۱۳۶۲ الی ۱۳۸۵
سال مصارف موقوفات متصرفی به ريال
1362 ۱۹۵۲۴۵۸۸۹۸
1363 ۲۲۳۴۵۰۱۶۶۴
1364 ۳۰۳۵۹۵۷۹۶۱
1365 ۲۸۹۹۲۴۶۶۶۸
۱۳۶۶ ۳۵۸۶۳۶۵۴۸7
۱۳۶۷ ۴۴۰۷۸۳۴۹۴۸
۱۳۶۸ ۶۶۲۳۰۶۳۳۱۵
۱۳۶۹ ۸۶۱۰۲۹۷۴۰۶
۱۳۷۰ ۹۹۲۴۴۰۰۹۵۱
۱۳۷۱ ۱۴۲۳۳۲۰۹۵۵۴
۱۳۷۲ ۱۴۹۱۸۱۰۶۹۰۲
۱۳۷۳ ۲۰۷۱۵۴۵۱۶۷۶
۱۳۷۴ ۳۰۶۱۷۹۹۶۳۷۸
۱۳۷۵ ۴۴۶۰۸۴۸۲۳۸۷
۱۳۷۶ ۵۲۸۸۶۹۳۸۳۸۵
۱۳۷۷ ۵۹۵۱۳۵۰۴۷۱۹
۱۳۷۸ ۷۸۱۲۲۰۴۲۰۳۸
۱۳۷۹ ۱۰۳۸۵۱۷۱۶۰۰۱
۱۳۸۰ ۱۳۳۱۴۱۷۰۶۲۲۵
۱۳۸۱ ۱۷۳۶۸۲۸۰۶۵۵۲
۱۳۸۲ ۲۳۶۹۶۰۹۳۷۹۱۹
۱۳۸۳ ۲۹۸۶۲۲۱۰۱۸۴۹
۱۳۸۴ ۳۴۹۲۲۵۷۱۹۸۴۹
۱۳۸۵ ۴۱۰۲۵۳۲۳۸۱۳۵
ميزان درآمد بقاع متبرکه و اماکن مذهبی کشور برحسب نوع
طی سا لهای ۱۳۶۰ الی ۱۳۸۲
سال املاک نذور و هدايا ساير درآمدکل
۱۳۶۰ 143885518 943426019 107966804 1195278341
1361 209248523 1328355057 106852521 1644456101
1362 224072140 1377438067 121899464 1723409671
1363 326920474 1839127092 242957399 2409004965
1364 292805912 1524113869 442307243 2259101703
1365 253087080 1603356879 227472754 2083916713
1366 414047068 2599451985 326578008 3340077061
1367 579685714 3430795519 661574314 4672055547
1368 838563477 4213406908 5340995235 5586965620
1369 1669301993 5260713864 1071259341 8001275198
1370 1653664140 6248820141 1888311715 9790795996
1371 2068876343 7757546265 1337029105 11163451713
1372 3044206625 9982922433 2143349967 15170479025
۱۳۷۳ 3780868428 10527912954 2262481310 16571262692
1374 4263453139 17547501257 3878451658 25689406054
1375 9325865888 30886764576 2014634522 42159364986
1376 11052245266 42913411859 4078744060 58044401185
1377 14144711404 52174231535 6373017654 72691960593
1378 18226730303 72503253881 5159890955 95889875139
1379 24045407840 78601936875 5579881048 108227225763
1380 34428999442 100566276231 5962593353 140957869026
1381 39550752762 126117058876 7988721652 173656533290
1382 50478298576 162309421157 9196973479 221984693212
جمع کل 221015572734 742257243299 61740043561 1025012859594
سازمان اوقاف و امور خيريه به دنبال ارتقاي جايگاه اقتصادي وقف است تا موقوفات با جايگزين کردن وظايف اقتصادی نوين به جای نقش سنتی وقف از تحرک و پويايی بيشتري، که شرط لازم دوام و گسترش وقف در جامعه است، برخوردار شوند.اين مهم جز در سايه برنامه ريزی های نوين برای سازماندهی مجدد موقوفات حاصل نمي شود. به همین خاطر، سازمان اوقاف با درپي شگرفتن چنين بينشی، گا مهای نخست خود را در جهت اصلاح نگرش سنتی، گشودن ظرفيت های جديد و بالقوه وقف، گستردش فرهنگ وقف بين عموم مردم، بهره وری بهينه از موقوفات، استفاده از ظرفيت های بین المللی و... برداشته است.
اصلاح نگرش سنتی
اصلاح نگرشهای سنتی بايد در حوزه های تحول مفهومی، نگاه های جديد فقهی و قانونی، مصارف کارآمدوقف و انواع متنوع وقف، پديدار شود.
ايجاد ظرفيتهای جديد
موقوفات از ظرفيت های فراوانی برخوردارند که امکان تحولات زيادی را در جهت رفع تبعيض و تحقق عدالت در جامعه فراهم می آورند؛ به عنوان مثال، طرح ايجاد مسکن برای زوج های جوان يکی از اين ظرفيت هاست که اقدامی پيشتازانه از سوی سازمان اوقاف بوده و ناظر بر توانمندی وقف در جهت گسترش عدالت اجتماعی است. بايد توجه کرد که گشودن ظرفيتهای جديد در برخی موارد، نيازمند تغيير اساسی در قوانين يا نگرشهای سنتی است ولی بسياری از اين ظرفيت های دست نخورده، تنها به اندکی تيزبينی و درايت محتاج است. به عنوان مثال، هدايت واقفين به سوی وقف های کارآمد و مورد نياز می تواند از بسياری از اين ظرفيت ها را فرارو قراردهد. همچنين ارايه راهكارها و شيوه های نوين سرمايه گذاری در آينده، گام مهمی در جهت اعتلای فرهنگ و جايگاه وقف است که بايد از سوی واقفين مدنظر قرار گيرد. بر اين اساس، يکی ديگر از مسئوليت های سازمان اوقاف در ترويج و نشر فرهنگ وقف، ايجاد، تبيين و تبليغ نگرشهای نوين برای واقفين بالقوه می باشد که بايد به عنوان وظيفة ترويجی و فرهنگ سازی از سوی سازمان اوقاف پيگيری شود.
اشاره به اين نكته خالی از فايده نيست كه نيازهای عمومی و خصوصی مردم نسبت به زمانها و مكانهای مختلف متفاوت است، مثلاً در يك زمان، مردم به كاروانسرا، آب انبار و... نياز مبرم داشتند اما در روزگار ما، تاسيس فضاهای آموزشی، درمانی، مسكن، جاده ها و... از اولويت بيشتری برخوردارند. از اين رو، آگاهی دادن به مردم و كسانی كه درصدد وقف اموال خود هستند، می تواند به سمت وسو دادن وقفهای جديد در جهت اولويتهای جامعه، كمك شايان و درخور توجهی نمايد. از آنجا که وقف، كار ويژه هاي مختلفي دارد، خيرين با پهنه گسترده ای روبه رو هستند که دست آنها را در درمان آسيب ها و رفع نيازها بازمی گذارد.
از جمله موقوفاتی که احداث آنها در اين روزگار حرکتی لازم و نو محسوب می شود، اختصاص مصارف وقف به حل معضلاتی مانند مشکل ترافيک، وقف جايزه های بزرگ برای پيشرفت های علمی، هنری و...، وقف بورسيه برای رشد استعدادهای درخشان و ساير مواردی است که خيرين و مسئولين اوقاف بايد با رصدکردن نيازهای جامعه به آن بپردازند. همچنين با توجه به تحولات منطقه و موقعيت تاريخی مسلمين، استفاده از امکان وقف برای اهداف فرامرزي نيز از مصارف نو و مورد نياز محسوب می شود. به عنوان مثال، وقف املاک و رقبات برای کمک به مردم مظلوم مسلمان در اقصي نقاط عالم مثل فلسطين، عراق، افغانستان و... می تواند با مشارکت چند کشور انجام شود و علاوه بر عوايد مادی، برکات سياسی نيز داشته باشد.
از نمونه های خوبی که در سالهای اخير در اين صحنه محقق شد می توان به وقف زمین های کشاورزی به منظور پيشرفت فعاليت های صلح آميز هسته ای اشاره کرد. هم اکنون سازمان اوقاف و امور خيريه تلاش دارد با استفاده از را ههاي زير، به هدايت وقف های جديد به سمت اهداف کارآمد و مورد نياز اقدام نمايد:
1.نيازسنجی و بررسی اولويت های وقف در جامعه؛
2.توليد کتابچه، بروشور و ساير منشورات و محصولات آموزشی برای فرهنگ سازی در جهت وقف های مورد نياز؛
3.آگاهی دادن در مورد نيازهای روز و فراخوان برای موقوفات مورد نياز؛
4.آموزش خيرين برای پرهيز از وقف های ناکارآمد؛
5.تهيه نمونه قراردادهای وقف که در آن مصارف مورد نياز درج شده و واقفين مي توانند در چارچوب آن مصارف اقدام به وقف نمايند؛
6.معرفی و تشويق واقفين خوشفکر و وقف های کارآمدشان؛
7.شناخت و احیای صورت های منسوخ وقف که امروزه هنوز هم کارایی دارد.
8.افزایش تعاملات اجرایی و علمی با کشورهای اسلامی با هدف تسهیم دانش اجرایی و نظری. (گزارش نهايی قرارداد سند همکاری سازمان اوقاف و امور خيريه و دانشگاه امام صادق علیه السلام - تهران: پائيز و زمستان ۱۳۸۶ صص ۱۳۹-142)
تمهيدات قانونی و فقهی
از اقداماتِ پيشينی که در مسير توسعه وقف بايد انجام شود، بسترسازیهای قانونی و تمهيدات فقهی است؛ مديريت پيشرفته و امروزي نيازمند دو چيز است يكي بازنگري در احكام مربوط به وقف براساس فقه اسلامي و ديگري يك سلسله گره گشايي قانوني در امور مربوط به وقف با در نظر گرفتن دگرگونی های گسترده ای که در انواع مناسبات کنونی به وجود آمده است.
در مسير توسعه ظرفيت های وقف و گسترش و بهره وری بهينه وقف، پاره ای مسائل مستحدثه رخ می نمايد که با قالب های کنونی چندان قابل حل نيست ولی می توان با حفظ اصول کلی وقف، راه حلهای فقهی حقوقی جديدی برای آن انديشيد.
تغييرات قانونی وقف هيچ گاه نبايد از چارچوب فقه اماميه عدول نمايد و بايد صرفاً مطابق مصالح روز، بازخواني شود. اين مهم نه با نظريه پردازی در اين حيطه، که تنها با ترتيب دادن بحثی تماماً فقهی با حضور مجتهدين ذیصلاح ممکن است. برای اين منظور، بايد شورايی تحت عنوان شورای اصلاح با صلاحيت افتاء، برای حل تمامی چالش های فقهی در سازمان اوقاف تشکيل شود.
پاره ای از چالش هايی که اين شورا می تواند با نظر دادن در مورد آن راه را برای فعاليت های توسعه سازمان باز کند عبارت اند از:
تعيين حدود و ثغور تبديل به احسن، تعيين تکليف در مورد امکان وقف نقود، سهام، مالکيت های معنوی و همچنين امکان وقف از سوی شخصيت های حقوقی و بسياری از مسايل ديگر از اين دست که در صورت عملی شدن، توسعه و پيشرفت های شگرفی در حوزه وقف ايجاد می کند. گذشته از فرايند قانون گذاری،سازمان می تواند با حمايت قانونی از اوقاف و وضع برخی معافيت ها و تسهيلات، به رواج اين سنت نيک کمک کند.
تحول مفهومی وقف
مراد از تحول مفهوم وقف، تلاشی برای نزديك ساختن مفهوم وقف به بنيادهای خيريه با حفظ موازين فقهی است.
گاه خنثی کنندة آرمان واقف و »تبديل به احسن« محا ل بودن فروش مال موقوف و استثنايی بودن موارد حكمت تشريع وقف است و ضرورت بازنگری در مفهوم وقف را با حفظ موازين شرعی آشكار مي سازد.
امروزه بنيادها و مؤسسه های خيريه جهان، بابهره مند شدن از دو مفهوم »شخصیت حقوقی«و» مفهوم کلی دارایی مستقل از اجزا «سبب شده اند سرمايه در درون دارايی بنياد، گردش طبيعی خود را داشته باشد.از آنجا که هر دو مفهوم دارايی, و شخصیت حقوقی در حقوق كنونی ما وجود دارد؛ لذا ذهن كنجكاو در برابر اين پرسش قرار می گيرد، كه چرا ما با استفاده از ابزارهای نو به بازنگری قواعد سنتی و ازجمله»حبس عین« نپردازيم و بر کارآمدی اين نهاد مفيد همچون بنيادهای خيريه در جهان نيفزاييم؟
حفظ و بهره وری
وقف كردن، آسان است اما نگهداري از وقف كار دشواري است؛ لذا فرداي وقف در گرو رفتار امروز ما با موقوفه هاي ديروز است. نگهداری از موقوفات با انجام عمليات عمرانی و جلوگيری از تخريب و خروج از حيز انتفاع و همچنين جلوگيری از تبديل آنها به املاک شخصی، بهره برداری بهينه از موقوفات با سرمايه گذاری از محل عوايد موقوفات و بيمه نمودن موقوفات مي تواند در بازدهی حداکثری موقوفات نقش موثري داشته باشد.
از مهم ترين مسايل توسعه وقف، مسئله بهره وری است؛ با اين شيوه می توان توان حداکثری نهاد وقف و گستره ظرفيت های آن را باز نمود؛ لذا بيشترين تحولات بايد در اين بخش صورت گيرد.
برخی از فعاليت های اين حوزه عبارت اند از:
1.تاسيس موسسه مالی اعتباری در اوقاف برای جمع آوری عايدات وقفی و مديريت گردش مالی؛
2.تشريک مساعی واقفين در افزايش خدمات ضروری جامعه به اين نحو که موقوفات زنجير ه ای با کارکردهای مکمل هم طراحی شده و به واقفین پیشنهاد شود.
3.ایجاد صندوق حمایتی از موقوفات با بودجه دولتی و امکان عضویت همه موقوفات.
4.سازماندهی موقوفات و طبقه بندی جديد آن و همچنين قرار دادن هر دسته تحت نظر نهاد يا مرکزی خاص برای رتق و فتق امور، اقدامات حمايتی، مشورتی و... به منظور جلوگيری از فعاليتهای موازی و کمک به بهینه سازی کارکرد موقوفات.
بهينه سازی کارکرد موقوفات.
گسترش فرهنگ وقف
سازمان در راه ايجاد موقوفات می تواند کارکرد فرهنگ سازی نيز داشته باشد و در ضمن موقوفات را به سمتی که مورد نياز است، سوق دهد. بدين منظور می توان اقدامات زير را به منزلة بخشی از برنامه های آتی سازمان تلقی نمود:
1.اشاعه فرهنگ وقف با تبليغ در مجالس مذهبی، استفاده از رسانه ملی، گنجاندن مطالبی در مورد وقف در کتب درسی، برگزاری جشنواره های هنری و فراخوان آثار هنری، تهيه کتابچ ههای آموزشی، معرفی موقوفه هايی که در نقاط مختلف گسترده شده اند و...؛
2.جلب اعتماد عمومي با ارائه بيلان کار و گزار شهای مکرر از روند کاری موقوفات؛
3.استفاده از فرصت های متنوع فن آوری اطلاعات در جهت تسهيل امور وقفی و گسترش آن؛
4.امکان مشارکت عامه مردم در سنت وقف با تعريف و ايجاد موقوفه های گروهی برای سرمايه گذاری افراد مختلف تا آحاد جامعه با هر مقدار از درآمد بتوانند در اين سنت حسنه شرکت داشته باشند. اين روش علاوه بر ايجاد موقوفه های کلان با سرمايه های خرد، فرهنگ وقف را در ميان عموم جامعه زنده کرده و سبب افزايش روزافزون گرايش مردم به وقف می شود؛
5.زنده نگهداشتن نام واقفين و تشويق ايشان برای ايجاد منظومه ارزشی به سود نهاد وقف؛
6.بیان کارآمدی موسسات وقفی در جهت حل مشکلات جامعه در کنار مطرح نمودن دردهای اجتماعی.
7.ترتیب دادن جشن خیر اندیشی برای وقف مانند جشن نیکوکاری.
8.طراحی سایت جامع اوقاف برای دسترسی همه.
9.ايجاد اختياراتی برای ايرانيان غيرمسلمان تا در قالب دين خود بتوانند بخشی از اموال خود را در جهت نيات خير حبس يا وقف کنند؛
10.تقويت ارتباط مردم با وقف از طريق انتفاع عمومی ايشان و اطلاع رسانی در مورد آن؛
11.فرهنگ سازی وقف برای نسل آينده به گونه ای که در آينده، وقف در جايگاه حقيقی خود قرار بگيرد؛
12.امکان مشارکت مردم و سازما نهای غيردولتی در اداره موقوفات بدون متولی برای تقويت ارتباط مردم با وقف. (گزارش نهايی قرارداد سند همکاری سازمان اوقاف و امور خيريه و دانشگاه امام صادق علیه السلام - تهران: پائيز و زمستان ۱۳۸۶ صص ۱0۹-112)
بين المللی شدن وقف
با شکل گرفتن نهاد وقف بين الملل اسلامی توسط كشورهاي عضو سازمان کنفرانس اسلامی، امکان سرمايه گذاری های کلان بين المللی از عوايد وقف بيشتر می گردد که خود برکات وافری به دنبال دارد. از جمله اين برکات می توان به گسترش همکاری و در نتيجه همبستگی بيشتر بين ملل مسلمان اشاره نمود.
همکاری هايی که از طريق نهاد وقف بين کشورهای مختلف به وجود می آيد، به خاطر ماهيت دينی و ضمانت شرعی آن با تحولات سياسی از بين نرفته و بدون توجه به حکومت ها به حيات خود ادامه می دهد؛ لذا در شرايطی که استکبار جهانی به انحاء مختلف سعی دارد در حکومت های اسلامی نفوذ کرده و مانع همکاری و همبستگی آنان گردد، نهاد وقف می تواند نقش مهم و منحصربه فردی را ايفا نموده و با پيوند يک حرکت سياسی با نهاد دينی، نمونه جديدی از همکار یهای بين المللی را ارايه نمايد.
از وقف می توان برای اهداف مشترک جهان اسلام نيز بهره برد؛ در شرايطی که کشورهای غربی بدون داشتن نقاط مشترک اصيل صرفاً بر پايه منافع مشترک و دشمن مشترک در ساحات مختلف اقتصادی، نظامی، سياسی و... با يکديگر متحد شده و دست به تاسيس سازما نهای چندمليتی می زنند، ملل مسلمان و سازمان کنفرانس اسلامی می توانند نقش بسزايی در ايجاد مراکز بين المللی وقف و تاسيس موقوفه های چندمليتی به نفع جهان اسلام داشته باشند. حل بحرانهايی مانند قضيه فلسطين،لبنان و عراق با تخصيص عوايد موقوفات مرکز بين المللی وقف، تخصيص درآمد موقوفات عظيم چندمليتی مسلمانان به آحاد مستضعفی که در اقصی نقاط جهان پراکنده اند و استفاده از عوايد اين مراکز در جهت مشکلات غيرمنتظره ای مانند زلزله يا حمله بيگانگان به توده های مسلمان، می تواند از برکات تاسيس اين مرکز باشد.
جايگاه وقف و سازمان وقف در سطح کلان
آنچه تاکنون گفته شد، مستلزم درک جايگاه واقعی وقف و بها دادن به آن در مناسبات داخلی می باشد.
با توجه به کارايی بالقوه ای که سازمان اوقاف و امور خيريه دارد و همچنين در جهت تقويت ساختارهای اصیل اسلامی و نفی فرهنگ غربی و اقتصاد سرمایه داری، لازم است که سازمان اوقاف با استقلال از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت وزارتخانه ای مستقل در جهت اهداف کلان خود حرکت کند. (برای مطالعه بيشتر در زمينه آينده وقف رجوع کنيد به: محمد خوش چهره «جايگاه وقف در تامين اجتماعی » وقف؛ ميراث جاويدان، شماره ۵۱ ، پائيز ۱۳۸۴ ، صص ۱۱۹-126 - عبدالمحسن محمد العثمان، نگاه استراتژيک به ترويج نقش توسعه ای وقف، وقف؛ ميراث جاويدان- شماره ۴۷ و ۴۸ پائيز و زمستان ۱۳۸۳ صص4-17 و شماره شماره ۴۹ بهار ۱۳۸۴ ، صص ۲-9)
از اقدامات ديگری که در مسير رسيدن به جايگاه اصلی و اصيل وقف بايد انجام شود، مشخص کردن جايگاه وقف در سند چشم انداز بيست ساله توسعه كشور می باشد.
در پايان بايد اشاره کرد که وقف، فرصتی است بس مغتنم که ابعاد گوناگون و ظرفيتهای متنوعش مغفول مانده است؛ به گونه ای که برای احيا، گسترش و بهروری از آن می بايست آحاد امت مسلمان از مليت های مختلف، علمای مذاهب مختلف اسلامی، نخبگان علمی و فرهنگی سراسر جهان اسلام، هنرمندان متعهد، مسئولان و متوليان امور اوقاف و سران کشورهای اسلامی دست به دست هم داده و راه را برای گسترش و تعميق کارکردهای وقف در ابعاد عمرانی، رفاهی، علمی و آموزشی، سياسی و بين المللی هموار کنند. به گونه ای که اولاً آحاد مسلمان در سراسر جهان به برکت اين سنت نيکو از زندگی بهتری برخوردار شده و ثانياً کل بدنه جهان اسلام با بازيابی و استفاده از ظرفيت های بالقوه اش بتواند در مقابل تهديدهای خارجی مقتدرانه بايستد و با حفظ انسجام و يكپارچگی سبب اعتلای اسلام بر کفر و غرب شوند.
ارتباط با سازمان
تلفن روابط عمومی: 64871106
فاکس روابط عمومی: 66719759
پیامک : 10000114
پایگاه اطلاع رسانی: http://www.awqaf.ir
پست الکترونیک: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
آدرس: خيابان حافظ - خيابان نوفل لوشاتو - ساختمان امام خميني(ره) - سازمان اوقاف و امور خيريه
صندوق پستی: 1134834681