دانشگاه جامع علمي كاربردي
فرهنگ و هنر واحد 13
نام استاد : جناب آقاي گودرزي
تحقيق : سازمان ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري
نام دانشجو:
اكرم مرادي

فهرست نفت:
نگاهي اجمالي به تاريخچه تشكيل ميراث فرهنگي 1-
اهداف سازمان 3-
- اساسنامه ميراث فرهنگي 4
وظايف 5-
-اسناد و مكتوبات ميراث فرهنگي 5
- معاونت ميراث فرهنگي در يك نگاه 6
معاونت صنايع دستي 7-
ويژگي ها 7-
اهداف 8-
-وظائف 8
-طبقه بندي صنايع دستي 9
معاونت گردشگري 12-
معاونت گردشگري در يك نگاه 12 -
-خدمات گردشگري 13
-دفتر امور مراكز خدمات گردشگري 14
-كميته ملي طبيعت گردي 15
شرح وظايف 16-
-آثار ثبت شده ايران در فهرست جهاني يونسكو 16
معرفي برخي جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي 17-
طبقه بندي عملكردي موزه ها 17 -

نگاهي اجمالي به تاريخچه تشكيل ميراث فرهنگي ،صنايع دستي و گردشگري
ميراث فرهنگي هر كشور يكي از اساسي ترين اركان تحكيم هويت ايجاد خلاقيت و خودباوري ملي است. پژوهش در زمينه هاي مختلف آن موجب روشن شدن ابهامات تاريخي، شناخت ارزشهاي حاصل از حيات طولاني جامعه و تسريع ارزشهاي نهفته در ميراث فرهنگي به حيات امروزين جامعه مي شود و بالقوه قادر به تعيين مرزهاي فرهنگي جوامع بشري بوده و حداقل يكي از عوامل اصلي بازشناسي ملتها وكشورها از يكديگر است. شرايط طبيعي، وسعت زمين، موقعيت ژئوپلتيك و مهارتهايي كه طي قرون متمادي صورت گرفته است سبب پيدايش تمدنهاي متعددي در نواحي مختلف ايران شده است.
هنر و فرهنگ ايران در هنر و فرهنگ جهان معاصر خود تاثيري شايسته داشته است كه امروز مي تواند از جمله زمينه هاي مساعد همكاري هاي بين المللي باشد. تشكيل وزارت فرهنگ و معارف، اوقاف وصنايع مستظرفه در سال 1286 شمسي براي اولين بار وظائف دولت را در مورد حفاظت از ميراث فرهنگي مورد توجه قرار داده است. تشكيل موزه ملي ايران و تشكيل اداره عتيقات به اقدامات دولت در زمينه ميراث فرهنگي نتیجه بخشيد. تشكيل وزارت فرهنگ وهنر در سال 1343 مسائل مربوط به ميراث فرهنگي را به شكل تخصصي تري در قالب يك شاخه معاونت مورد توجه قرار داد.
با انحلال وزارت فرهنگ و هنر در سال 1358 و تشكيل وزارت فرهنگ و آموزش عالي وظائف مربوط به ميراث فرهنگي در وزارتخانه متمركز شد. مصوبه 27/8/1360 هيات وزيران موجب شد تا واحدهاي استاني و برخي از واحدهاي فرهنگي كه عمدتا وظيفه معرفي ميراث فرهنگي را بر عهده داشتند از وزارت فرهنگ و آموزش عالي منتزع و در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ادغام شوند، از اين تاريخ تا تصويب قانون تشكيل ميراث فرهنگي كشور عملا دو وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامي و آموزش عالي متكفل امور مربوط به ميراث فرهنگي بودند.
ضرورت جلوگيري از انجام وظائف موازي ادغام دستگاه هايي با وظائف مشابه ايجاد مديريت متمركز براي سياستگذاري بهينه موجب شد كه در سال 1364دستگاه هاي اجرايي و پژوهشي متكفل امور ميراث فرهنگي از وزارتخانه هاي ذيربط منفك و در سازمان ميراث فرهنگي كشور وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالي ادغام شوند.
با تصويب قانون اساسنامه سازمان در سال 1367 اهداف و وظائف سازمان قانوناً تعيين و فعاليت هاي مربوط به ميراث فرهنگي از انسجام لازم بر خوردار شد.
شوراي عالي ادار ي در جلسه 1/19/73به پيشنهاد سازمان امور اداري كشور و به منظور افزايش كار آيي سازمان و تمركز در مديريت دستگاه هاي فرهنگي، سازمان ميراث فرهنگي كشور را از وزارت فرهنگ و آموزش عالي منفك و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ملحق شد.
در جلسه علني 23 دي ماه سال 82 مجلس شوراي اسلامي سازمان هاي ميراث فرهنگي ايرانگردي و جهانگردي از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي منتزع و بعد از ادغام آن ها سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري با كليه اختيارات زير نظر رياست جمهوري تشكيل مي شود و ادغام اين دو سازمان صورت مي گيرد كه بعد از تصويب اين قانون وظائف حاكميتي سازمان ايرانگردي و جهانگردي به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري منتقل شد و وظائف اجرايي و تصدي آن با همه امكانات، اعتبارات، نيروي انساني، اموال و دارايي ها و تعهدات در قالب يك شركت دولتي با عنوان شركت توسعه ايرانگردي و جهانگردي به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري وابسته شد.
به منظور حسن اجراي قانون اساسنامه سازمان ميراث فرهنگي مصوب مجلس شوراي اسلامي و مطالعه و تحقيق در آثار باقي مانده از گذشتگان جهت معرفي ارزشهاي نهفته در آنها و همچنين توسعه پژوهشهاي ميراث فرهنگي كشور و حمايت از دستاوردهاي علمي و تحقيقاتي در اين زمينه، با برخورداري از توان علمي از طريق استفاده هر چه مطلوبتر از امكانات بالقوه و بالفعل نيروي انساني كار آزمايشگاه ها و لوازم كتابخانه و ساير وسايل پژوهشي موجود سازمان ميراث فرهنگي وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در اين اساسنامه به اختصار پژوهشگاه ناميده مي شود، تشكيل شد. همچنين با تصويب شوراي عالي اداري در يكصد و سي امين جلسه مورخ 16/1/85 به منظور تقويت و توسعه صنايع دستي كشور و ايجاد هماهنگي با سياست هاي توسعه صنعت گردشگري سازمان صنايع دستي ايران با تمام وظائف، اختيارات، مسئوليت هاي قانوني، داراييها، تعهدات، اعتبارات، امكانات و نيروي انساني از وزارت صنايع و معادن منتزع و در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ادغام شد.


منابع
1. مجموعه قوانين ومقررات آيين نامه هاي سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي وگردشگري- مولفان: آقاي صمدي ‌غنمي، خانم چراغچي -ناشر اداره كل امور فرهنگي- تاريخ نشر 1386
2. ميراث فرهنگي درحقوق داخلي و بين الملل- تاليف: آقاي صمدي-ناشر: اداره كل آموزش، انتشارات، توليدات فرهنگي

اهداف سازمان

1- دستيابي به شناخت جامع، متوازن و عميق از گستره جغرافيائي و تاريخي، حضور و نفوذ فرهنگ و تمدن ايراني-اسلامي درحوزه ميراث فرهنگي (ملموس وناملموس) و هنرهاي سنتي.
2- معرفي فرهنگ و تمدن غني و ظرفيتهاي فرهنگي، تاريخي و طبيعي كشور و بهره گيري از مزيتها و ظرفيتهاي آن براي تثبيت و ارتقاء جايگاه تمدن ايران در جهان.
3- تعامل هدفمند و سازنده بين المللي با تاكيد بر كشورهاي اسلامي در بخش ميراث فرهنگي، طبيعي، صنايع دستي و گردشگري.

4- توسعه نظام مديريتي – حقوقي يكپارچه، كارآمد و متكي بر مشاركت جامعه ذينفعان در بخش ميراث فرهنگي( ملموس و ناملموس)، طبيعي، صنايع دستي و گردشگري متكي بر اصول اخلاقي، ارزشهاي ملي- اسلامي و منطبق بر معيارهاي علمي، فني و مقتضيات جغرافيائي، تاريخي و فرهنگي كشور.
5- تقويت و تعميق رابطه جامعه با مواريث و دارائيهاي طبيعي و فرهنگي و ارتقا آگاهيهاي عمومي براي افزايش سرمايه اجتماعي بخش ميراث فرهنگي (ملموس و غيرملموس)، طبيعي و صنايع دستي و گردشگري.
6- توسعه ظرفيتها و ارتقاء قابليتهاي موجود در زمينه هاي ميراث فرهنگي (ملموس و ناملموس)، طبيعي، هنر و دانش سنتي و فناوري بومي، صنايع دستي و گردشگري.
7- توسعه ظرفيت منابع انساني دانش پايه، ماهر و مسئوليت پذير دربخش دولتي و غيردولتي، خصوصي و جوامع محلي.
8- ايجاد نظام اقتصادي كارآمد، رقابت پذير، باثبات، متوازن، رشد مستمر و پرشتاب بر پايه مزيتهاي نسبي فرهنگي و طبيعي كشور با مشاركت بخش غيردولتي و بخش خصوصي داخلي و خارجي.
9- توسعه نظام فراگير و كارآمد توليد و توزيع صنايع دستي در سطح ملي و بين المللي.
10- شناخت، پژوهش و مستندسازي، معرفي آموزش و ترويج، حفاظت، احيا و بهره برداري خردمندانه ازميراث فرهنگي(ملموس وناملموس)، طبيعي، هنرهاي سنتي و صنايع دستي كشور.
11- اهتمام ملي و تقويت حس مسئوليت عمومي و جلب مشاركت همگاني درحمايت و صيانت، حفاظت، احيا و بهره برداري خردمندانه ازميراث فرهنگي، طبيعي، تنوع فرهنگي، تنوع منظر زيستي كشور.
12-دستيابي به جايگاه واقعي كشور بعنوان يكي از قطبهاي گردشگري جهاني از طريق توسعه كمي و كيفي گردشگري ملي، تنوع محصول و تطابق بازار با آن، ارتقاء كيفيت و استاندارد سازي خدمات گردشگري و تسهيل سفر.
اساسنامه ميراث فرهنگي
به منظور حسن اجرای قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب مجلس شورای اسلامی ومطالعه وتحقیق در آثار باقی مانده از گذشتگان جهت معرفی ارزشهای نهفته در آنها و همچنین توسعه پژوهشهای میراث فرهنگی کشور و حمایت از دستاوردهای علمی و تحقیقاتی در این زمینه با برخورداری از توان و اطلاعات علمی از طریق استفاده هر چه مطلوبتر از امکانات بالقوه و بالفعل نیروی انسانی کارا ، آزمایشگاه ها و لوازم کتابخانه و سایر وسایل پژوهشی موجود سازمان میراث وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در این اساسنامه به اختصار پژوهشگاه نامیده می شود براساس موافقت اصولی شورای گسترش آموزش عالی تبدیل وامور آن طبق این اساسنامه اداره خواهد شد .

اهداف :
انجام پژوهش به منظور حفظ و احیا و حل مسائل و مشکلات و تنگناهای میراث فرهنگی کشور وسایر اهداف مندرج در قانون تشکیل و قانون اساسنامه سازمان مصوب مجلس شورای اسلامی .
وظائف :
1- انجام طرح های پژوهشی بنیادی، کاربردی و توسعه ای در زمینه های مربوط
2- انجام خدمات مشاوره علمی و فنی در ارتباط با برنامه های تحقیقاتی مورد نظر
3- بررسی و شناسایی نیازهای گوناگون برنامه های تحقیقاتی مورد نظر در زمینه های مختلف علمی تحقیقاتی و بهره گیری مطلوب از امکانات موجود
4- انجام فعالیتهای ضروری در جهت بکار گیری نتایج تحقیقات
5- فراهم آوردن امکانات لازم و متناسب با برنامه ها و طرحهای تحقیقاتی مربوط
6- بررسی و شناسایی و رفع نیازهای تحقیقاتی بخشهای تولیدی خدماتی و اجرایی
7- ایجاد ارتباط فعال و سازنده با سایر موسسات و جوامع علمی و پژوهشی داخل و خارج از کشور
8- سایر وظائف مندرج در قانون تشکیل و قانون اساسنامه سازمان مصوب مجلس شورای اسلامی
اسناد و مكتوبات ميراث فرهنگي
از ديدگاه كتابداري و اطلاع‌رساني، سند به دو معنا به‌كار مي‌رود يكي به معناي اخص و آن متني است كه براي ثبت رويداد خاصي در يك يا چند نسخه محدود توليد مي‌شود. اين‌گونه سندها معمولا در آرشيوها و بايگاني‌ها نگهداري مي‌شوند و جزء انتشارات عمومي محسوب نمي‌گردند (كه مطمح‌نظر اين مقاله است). ديگري سند به معناي عام است كه به هر نوع نوشته خطي، چاپي، عكسي و يا به‌صورت‌هاي ديگر و هر شيء مادي كه بتوان از محتواي آن اطلاعاتي به‌دست آورد، مي‌گويند .اين نوع اسناد معمولا در نسخ فراوان و به تعداد زياد منتشر مي‌شوند. در اين دايره‌المعارف به سند در معناي اخير در مقاله سندپردازي پرداخته شده است.
انواع سند، سند را از جنبه‌هاي مختلف مي‌توان تقسيم‌بندي كرد: 1) از لحاظ طول عمر شامل سند جاري، نيمه جاري و راكد 2) از نظر ارزش شامل اسناد داراي ارزش اوليه (اداري يا استنادي) و اسناد داراي ارزش ثانويه (آرشيوي يا اطلاعاتي) 3) از حيث اعتبار قانوني شامل سند رسمي و سند عادي 4) از نظر درجه حساسيت شامل اسناد عادي، محرمانه، سري و كاملا سري 5) از لحاظ محتوا و موضوع مانند اسناد اداري، مالي، علمي و فني، قانوني، تاريخي، فرهنگي، سياسي، نظامي، اقتصادي و عمراني.
معاونت میراث فرهنگی در یک نگاه
1- سياست گذاري و برنامه ريزي در خصوص حفظ، مرمت، احياء، ساماندهي و مديريت بناها، مجموعه بناها، محوطه ها و بافت هاي تاريخي استان و نظارت بر اجراي طرح ها و برنامه هاي مربوط درسطح استان.
2- تدوين ضوابط و دستورالعمل هاي لازم در خصوص حفاظت، نگهداري، مرمت و احياء ميراث فرهنگي غير منقول، اموال و اشياء تاريخي و نظارت بر حسن اجراي آنها در سطح استان.
3- برنامه ريزي به منظور شناسائي آثار و بافت هاي ارزشمند فرهنگي – تاريخي و پيشنهاد ثبت آنها در فهرست آثار ملي به معاونت میراث فرهنگی کشور.
4- بررسي ارزش و قابليت آثار تاريخي غير منقول، اموال فرهنگي- تاريخي، ميراث معنوي و انجام اقدامات لازم براي ثبت آنها در فهرست جهاني.
5- بررسي و پيشنهاد حريم محوطه ها، تپه ها، بناها و بافت هاي تاريخي و انجام اقدامات لازم براي تصويب آنها.
6- بررسي طرح هاي اضطراري به منظور حفاظت، استحكام بخشي، ساماندهي، مرمت و احياء آثار تاريخي غير منقول و نظارت بر اجراي طرح هاي مزکور.
7- ساماندهي اموال منقول تاريخي و تهيه شناسنامه فني و فهرست مورد نياز براي آنها..
8- شناسائي و مستند سازي آثار تاريخي- فرهنگي موجود در محدوده جغرافيائي اجراي كليه طرح هاي عمراني و اعلام نظر تخصصي در خصوص طرح هاي مذكور از ديدگاه ميراث فرهنگي كشور.
9- بررسي و مطالعه به منظور توسعه پايگاههاي ميراث فرهنگي در آثار تاريخي مهم كشور و نظارت بر فعاليت و عمليات پايگاههاي موجود.
10- هویت بخشی ارزشهای فرهنگی تاریخی استان.
11- راه اندازی وتوسعه موزه های تخصصی وحمایت ازمجموعه داران وموزه های خصوصی.
12- اجرای برنامه جامع آموزشهای میراث فرهنگی به منظور فرهنگ سازی وارتقاء سطح علمی.
13- اجرای ضوابط والگوی راهبردی بافتهای تاریخی شهرها و روستاهای تاریخی.

معاونت صنايع دستي و هنرهاي سنتي
تعريف : از مجموعه تعاريف صنايع دستي ، به نظر مي رسد تعريف زير كه توسط گروهي از كارشناسان سازمان صنايع دستي ايران ارائه گرديده ، دقيق تر و جامع تر باشد ، چراكه با وضعيت فعلي اين صنعت و هنر ارزنده انطباق بيشتري دارد صنايع دستي به مجموعه اي از هنرها و صنايع اطلاق مي شود كه به طور عمده با استفاده از مواد اوليه ي بومي و انجام قسمتي از مراحل اساسي توليد به كمك دست و ابزار دستي محصولاتي ساخته مي شود كه در هر واحد آن ذوق هنري و خلاقيت فكري صنعتگر سازنده به نحوي تجلي يافته و همين عامل ، وجه تمايز اصلي اين گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشيني و كارخانه اي مي باشد .
ويژگي ها
با توجه به تعريف فوق و ساير تعاريفي كه براي صنايع دستي ارائه شد . مي توان ويژگيهاي زير را براي محصولات دست ساخته قايل شد .
1- انجام قسمتي ازمراحل اساسي توليد، توسط دست و ابزار و وسايل دستي ،‌براي توليد هر يك از فرآورده هاي دستي مراحل متعددي طي مي شود ولي انجام كليه ي اين مراحل به وسيله ي دست و ابزار و وسايل دستي الزامي نبوده و چنانچه تنها قسمتي از مراحل اساسي توليد به اين طريق انجام شود محصول توليد شده با توجه به مواردي كه در تعريف ذكر شد صنايع دستي محسوب مي گردد.
2- حضور مؤثر و خلاق انسان در تولید و شکل بخشیدن به محصولات ساخته شده و امکان ایجاد تنوع و پیاده کردن طرح های مختلف در مرحله ی ساخت این گونه فراورده ها.
3- تامين قسمت عمده ي مواد اوليه مصرفي از منابع داخلي
4- داشتن بار فرهنگي ( استفاده از طرح هاي اصيل بومي و سنتي)
5- عدم همانندي و تشابه فرآورده هاي توليدي با يكديگر
6- عدم نياز به سرمايه گذاري زياد در مقايسه با ساير رشته هاي صنعت
7- دارا بودن ارزش افزوده ي زياد در مقايسه با صنايع ديگر
8- قابليت ايجاد و توسعه در مناطق مختلف ( شهر ، روستا و حتي در جوامع عشايري )
9- قابليت انتقال تجربيات ، رموز و فنون توليدي ، سينه به سينه و يا مطابق روش استاد و شاگردي

اهداف :
- حفظ واحیا و بهبود کمی و کیفی صنایع دستی کشور

- ازدیاد تولید در آمد صنعتگران وجلوگیری از کم کاری وبیکاری وافزایش سطح اشتغال

- توسعه فروش وصادرات صنایع دستی ایران

وظائف :

الف : تحقیق وبررسی درباره صنایع دستی جمع آوری اطلاعات وآمار لازم وتهیه واجرای طرحهای بهبود وتوسعه صنایع دستی

ب: ترویج هنرهای دستی وایجاد تحول وتنوع در طرحها وتولیدات صنایع دستی با حفظ اصالت ملی ومحلی وتوسعه موارد مصرف آن

ج : آموزش فنی وافزایش سطح مهارت صنعتگران صنایع دستی کشور

د: ایجاد وتوسعه کارگاهها ومراکز تولید . تولید وفروش صنایع دستی ایران از طریق طرحهای سرمایه گذاری وناحیه ای

ه : فراهم نمودن تسهیلات برای ایجاد وتوسعه شرکتهای تعاونی صنایع دستی کارگاهها وواحدهای تولیدی اینگونه صنایع در سراسر کشور .

و : اعطای وام واعتبار به شرکتهای تعاونی صنایع وصنعتگران مربوط به منظور خرید مواد اولیه تهیه وتغییر ابزار کار وتوسعه ونوسازی کارگاه ها وایجاد یا توسعه مراکز فروش صنایع دستی در داخل وخارج کشور.

ز : ایجاد نمایشگاه در داخل و خارج کشور و همچنین شرکت در نمایشگاههای داخلی و خارجی در زمینه صنایع دستی

ج : بازاریابی و کمک به توسعه مراکز فروش فرآورده های دستی در داخل و خارج از کشور.
ط : همکاری با سازمانهای بین المللی صنایع دستی و قبول عضویت آنها بارعایت مقررات مربوطه
ی: نظارت در حسن انجام وظائف شرکت سهامی فروشگاه مرکزصنایع دستی و راهنمایی و ارشاد در فعالیتهای مربوط و عرضه خدمات فنی جهت پیشبرد و گسترش فعالیتهای آن
ک: اجرای مصوبات شورای صنایع دستی ایران.

ل : انجام هر گونه فعالیتی که در نیل به هدفهای سازمان کمک می کند.

طبقه بندي صنايع دستي
در زمينه ي طبقه بندي صنايع دستي نيز بايد گفت كه اين طبقه بندي به صورت هاي مختلف از جمله بر اساس مواد اوليه ي مصرفي يا شيوه و روش ساخت آن مي تواند صورت پذيرد . در اينجا طبقه بندي انجام شده توسط كارشناسان سازمان صنايع دستي ايران كه به طور عمده بر مبناي روش و تكنيك ساخت اين گونه محصولات به عمل آمده است ذكر مي گردد:
1- بافته هاي داري : ‌محصولاتي كه به كمك دارهاي افقي يا عمودي مستقر در زمين در زمان بافت ، توليد ميشود بافته هاي داري محسوب مي گردند مثل قالي ،‌گليم ، زيلو و نظاير آن
2- دستبافي : فراورده هايي كه به كمك دستگاه هاي ساده و سنتي بافندگي ( دستگاه ويژه ي بافت جاجيم ، ‌دستگاه دووردي ، دستگاه چهار وردي و ژاكاردستي ) توليد مي گردد ، دستبافي محسوب مي شود ، نظير جاجيم ،‌ زري ، ترمه ، شال و .... از جمله خصوصيات اين رشته از صنايع دستي ، اين است كه اولا"‌كليه مراحل سه گانه بافندگي ، ايجاد دهنه كار ، پودگذاري و دفتين زدن ( آلتي است فلزي ، داراي دسته اي شبيه شانه كه نساجان هنگام بافتن پارچه آن را در دست گيرند و لاي تارها زنند تا آنچه بافته شده به هم پيوسته و محكم گردد.) با حركات دست و پا انجام مي شود ، در ثاني امكان استفاده از پودهاي رنگي به ميزان نامحدود و همچنين تنوع طرح بافت با در اختيار داشتن كنترل حركات وردهاميسر مي گردد كه اين امر نشانگر حضور موثر و خلاق انسان در توليد است .
3- بافتني : انواع مصنوعاتي كه با كمك ميل ،‌قلاب و نظير آن و باالياف طبيعي توليد مي شود ، جزء‌بافتني هابه حساب مي آيد نظير دستكش، جوراب ،‌كلاه ، شال گردن و
4- روكاري : كليه ي مصنوعاتي كه از طريق دوختن نقوش سنتي بر روي پارچه هاي بدون نقش و يا كشيدن قسمتي از نخ هاي تار و پود به وجود مي آيد در گروه رودوزي و يا رو كاري جاي دارد نظير سوزن دوزي ، قلاب دوزي ، مليله دوزي ، خوس دوزي ، گلابتون دوزي ، پته دوزي و .....
چاپ هاي سنتي : كليه پارچه هايي كه به وسيله قلم مو ، مهر ،‌و نظاير آن رنگ آميزي شده و نقشمي پذيرد جزء‌چاپ هاي سنتي به حساب مي آيد مانند چايقلمكار و چايكلاقه هاي
5- نمد مالي : ‌انواع مصنوعاتي كه بر اثر درگيري و متراكم نمودن پشم و كرك در شرايط فني مناسب از طريق ورز دادن تهيه مي شوند ،‌جزء گروهنمد مالي مي باشند نظير كلاه نمدي ،‌پالتوي نمدي ،‌نمد زير انداز و نمد پادري
6- سفالگري و سراميك سازي : ‌به محصولاتي كه با استفاده از گل رس و همچنين گل حاصله از سنگ كوارتز و خاك كائولن ، به كمك دست و چرخ سفالگري ساخته و سپس پخته مي شود سفال و سراميك اطلاق مي شود .
7- شيشه گري : ‌محصولاتي را كه از طريق شكل دادن مواد معدني ذوب شده محصولاتی را که از طریق شکل دادن مواد معدنی ذوب شده نظیر سیلیس و خرده شیشه که با ترکیبی از این دو و با استفاده از روش دمیدن توسط لوله ی مخصوص و با به کارگیری ابزار دستی شامل انبر، قیچی و غیره حاصل می شود،شیشه دست ساز می نامند که شامل مراحل تکمیلی و تزئینی، نظیر نقاشی و تراش هم می گردد.
8- توليد فرآورده هاي پوست و چرم :‌ محصولاتي كه با استفاده از پوست و چرم دباغي شده به شيئه سنتي توليد مي گردد، نظير پوستين ، كلاه پوستي ، چاروق ،‌محصولات تكميلي چرمي ( نظيرتلفيق چرم با محصولات دستباف ) جزء اين گروه هستند .
9- ساخت محصولات فلزي و‌آلياژ: فرآورده هايي كه به شيوه سنتي و با استفاده از ابزار دستي و انواع فلزات ( مس ، نقره ، طلاو آهن ) و انواع آلياژهاي ( برنج وورشو ) توليد مي گردد نظير انواع ظروف خانگي ،‌چاقو ، قند شكن ، قلم تراش، قفل و ..... جزء اين گروه مي باشند.


10- قلمزني ، مشبك كاري ، حكاكي روي فلزات و آلياژها :‌ هنر صنعتي است كه طي آن طرح ها و نقوش سنتي با استفاده از قلم چكش و ساير ابزار دستي برروي اشياء ساخته شده از فلز يا آلياژ شكل مي گيرد .
11- سنگتراشي ، حكاكي روي سنگ و معرق سنگ :‌ شامل مصنوعاتی می گردد که مواد اولیه اصلی آن را انواع سنگ ها نظیر فیروزه، مرمر، یشم، سنگ سیاه، سنگ سفید(آلاباستر) و ... تشکیل می دهد و به کمک ابزار و وسایل مختلف تراشیده یا حکاکی می شود نظیر انواع ظروف، پایه ی چراغ، قاب عکس، انواع نگین و ...
12- خراطي چوب: خراطی، شیوه ای از تولید محصولات چوبی است که طی آن و توسط ابزار و وسایل مختلف و به طور عمده به وسیله دستگاه خراطی، اشیائی نظیر انواع قلیان، گهواره، پایه آباژور و ظروف مختلف ساخته و پرداخته می شود
13- ريزه كاري و نازك كاري چوب: روشي از ساخت فراورده هاي چوبي است كه طي آن به وسيله ي وسايل نجاري نظير اره ،‌رنده ، سوهان و مغار و .... قطعات كوچك چوبي آماده شده به صورت روكش بر روي بدنه ي چوبي چسبانده و تحت فشار شكل گرفته اند و از اين طريق انواع شكلات خوري ، زير سيگاري ريال قاب عكس و نظاير آن توليد و عرضه مي گردد.
14- منبت كاري ، كنده كاري و مشبك كاري چوب : شيو ه اي ديگر از توليد محصولات چوبي است كه طي آن طرح ها و نقوش سنتي با استفاده از قلم ، چكش ، مغار و ساير ابزار نجاري بر روي چوب هاي مرغوب و بادوام شكل مي پذيرد.
15- حصير بافي : منظور از حصیربافی که بامبوبافی، مرواربافی، تِرکه بافی، چم بافی، سبد بافی و چیغ بافی را نیز شامل می شود، همان بافت رشته های حاصل از الیاف سلولزی (گیاهی) به کمک دست و ابزار ساده دستی است که طی آن محصولات مختلفی نظیر زیرانداز، سفره ی حصیری، انواع سبد، انواع ظروف و ... تولید و عرضه می گردد . در مورد چیغ بافی ذکر این نکته ضروری است که حین بافت، علاوه بر الیاف گیاهی از نخ پشمی رنگ شده نیز برای ایجاد نقوش و طرح های سنتی استفاده می گردد
16- خاتم سازي: روشی از تولید فراورده های چوبی است که با استفاده از روکش حاصله از به هم چسباندن قطعات کوچک فلزات، استخوان و انواع چوب در اشکال و طرح های سنتی (بیشتر به صورت هندسی) و به کمک ابزار و وسایل مختلف، فراورده هایی نظیر انواع قاب عکس، جاسیگاری، شکلات خوری، میز، صندلی و ... ساخته می شود.
17- معرق كاري : ترسيم طرح ها و نقش هاي سنتي بر روي زمينه ي چوبي يا سراميك و خالي كردن داخل خطوط طرح ها و پركردن فضاي خالي شده به وسيله قطعات آماده شده ي چوبي ، سراميك فلزي ، صدفي و سنگي را معرق كاري مي گويند .
18- كاشي گري:‌ صنعتی است با سابقه که طی آن انواع کاشی ها با استفاده از طرح ها و نقش های سنتی برای استفاده در ابنیه ی مذهبی و تاریخی از طریق قالب گیری گِل رُس و پختن آن در کوره ساخته و پرداخته می شود.
19- مينا كاري: در اینجا مراد، ساخت بدنه فلزی، لعاب کاری، پخت، نقاشی و پخت مجدد اشیاء در کوره می باشد که تمامی این مراحل به کمک ابزار و وسایل ساده با استفاده از طرح های اصیل و سنتی در مرحله ی نقاشی انجام می پذیرد.
20- ساخت اشياء مستظرفه و هنري : ساخت اشیاء و وسایل ظریفه ای است که در آنها عامل هنر به مراتب بیش از فنون تولیدی دخالت دارد و شامل مینیاتورسازی، نقاشی روی صدف، نقاشی روی چرم، پاپیه ماشه و تذهيب می شود.
معاونت گردشگري
ايرانگردي و جهان گردي
اهداف
1- اداره و نگهداری و بهره برداری از تاسیسات ایرانگردی و جهانگردی که عبارتند از : مهمانخانه ها، مهمانسرا ها، چایخانه، استراحتگاه، اردوگاه، تاسیسات کنار دریا، حمام های آب معدنی، تاسیسات و تجهیزات مراکز ورزشی زمستانی و نظایر این تاسیسات که برای ایرانگردان و جهانگردان مناسب و لازم باشد و همچنین تامین وسایل لازم برای مسافرتهای فردی و جمعی جهانگردان ایرانی و خارجی در داخل کشور اعم از زمینی، هوایی، دریایی و تامین خدمات جهانگردی و عملیات بازرگانی و تبلیغاتی مربوط به موضوع سازمان برای ارائه پیشرفتهای مملکتی و شناساندن تحولات و تمدن اسلامی کشور و جاذبه های جهانگردی ایران
2- تحصیل هرگونه اعتبار وام و یا اموال منقول وغیر منقول از طریق قانونی و با رعایت مقررات مربوط اعم از معوض یا غیر معوض برای رفع احتیاجات و مقاصد سازمان
3- خرید و فروش اجاره و انجام معاملات نسبت به اموال منقول و غیر منقول برای بهبود و پیشرفت برنامه های سازمان با رعایت قوانین و مقررات مربوط
4- سرمایه گذاری و مشارکت با بخش خصوصی داخلی در زمینه های مربوط به هدفهای سازمان
5- تنظیم برنامه و تامین خدمات لازم برای انجام مسافرتهای دسته جمعی در داخل و خارج از کشور.
معاونت گردشگری در یک نگاه
1. سياستگذاري، برنامه ريزي، هماهنگي، تعيين خط مشي ها و اولويت ها در انطباق با برنامه هاي توسعه كشوربررسي و مطالعه در زمينه بهبود، توسعه و ترويج صنعت گردشگري داخلي و خارجي
2. بررسي و ابلاغ استانداردها، ضوابط، مقررات و نظام نامه هاي ناظر بر احداث، ايجاد، اداره، توسعه و انحلال مراكز اقامتي، هتل ها، مهمانسراها، مجتمع هاي پذيرائي، آژانس هاي خدماتي و مسافرتي و ساير مراكز و مجامع مرتبط با فعاليتهاي گردشگري باهماهنگی دفترامورمراکز
3. سياست گذاري و هدايت فعاليت ها براي ارتباط با ساير كشورها بالاخص كشورهاي اسلامي منطقه
4. برنامه ريزي براي جذب گردشگران خارجي، ايجاد تسهيلات و رفع موانع، صدور رواديدها در مبادي ورودي كشور، ارائه اطلاعات و خدمات رفاهي لازم در سفارت خانه ها با همكاري واحدهاي ذيربط
5. ايجاد هماهنگي لازم با دستگاهها و نهادهاي ذيربط براي تأمين امنيت، برگزاري تورها و ارايه ساير خدمات به گردشگران خارجي در طول اقامت
6. بررسي طرح ها و راهكارهاي تشويقي و ترغيبي به منظور توسعه گردشگري داخلي و بازديد از امكانات و جاذبه هاي سياحتي و زيارتي كشور
7. هماهنگي و برقراري ارتباط و مبادلات با وزارتخانه ها، سازمان ها ، مؤسسات، نهادها و ساير تشكل ها در داخل كشور به منظور معرفي، اطلاع رساني، بسط و توسعه گردشگري داخلي


8. برنامه ريزي به منظور ايجاد تسهيلات و زمينه هاي مناسب براي برگزاري تورهاي تخصصي ( ورزشي، بهداشتي، علمي و ...
9. برنامه ريزي به منظور شناخت بازارهاي هدف و بررسي روش ها و مكانيسم هاي ارتقاء منابع درآمد سازمان از محل صنعت گردشگري داخلي و خارجي
10. اعمال سياستهاي حمايتي، هدايتي و نظارتي از مؤسسات، سازمان ها و اشخاص حقيقي و حقوقي جهت بهبود و توسعه كيفي و كمي خدمات گردشگري
11. كنترل و اعمال نظارت هاي لازم در خصوص صدور مجوزها و نحوه اداره و ارائه خدمات توسط مراكز و مجتمع هاي اقامتي و پذيرائي و دفاتر خدماتي و مسافرتي
12. ايجاد پايگاهها و بانك هاي اطلاعاتي در خصوص شرايط، استانداردها و مشخصات مراكز اقامتي و پذيرائي، آژانس هاي مسافرتي و خدماتي، مبادلات ارزي، جاذبه هاي طبيعي و تاريخي، موزه ها
خدمات گردشگري
هتل مهمانسرا



هتل ها مهمانسراهایی هستند که از تعداد اتاق های متعددی برخوردارند. در هتل به غیر از تامین امکانات خواب، خدمات گسترده و متنوع دیگری از جمله تریا، رستوران، استخر، سالن های بدنسازی و فروشگاه های تهیه سوغات تدارک دیده شده است. ضمنا برای استفاده صحیح از امکانات ایجاد شده و جلب مشتریان خاص، سالن هایی برای برگزاری سمینار، سخنرانی و جشن های مختلف پیش بینی شده است.
هتل آپارتمان

هتل آپارتمان یک نوع واحد اقامتی می‌باشد که از نظر داشتن فضاهای مختلف محدودتر از هتل بوده و از کنار هم قرار گرفتن چند واحد آپارتمان (معمولاً یک الی 4 خواب) تشکیل می‌شود که علاوه بر اتاق خواب، محلی به عنوان نشیمن، آشپزخانه و آبدارخانه با امکانات کامل را در بر می‌گیرد.










مهمان پذیرمسافرخانه

ممهمانپذیرها (مسافرخانه‌ها)، اقامتگاه‌هایی ارزان قیمت و کوچک هستند که اغلب دارای سرویس بهداشتی و آشپزخانه مشترک می‌باشند. معمولاً مسافرخانه‌ها در مراکز شهرها ایجاد می‌شود که رفت و آمد بیشتر است، تا مسافر هزینه کمتری برای رفت و آمد خود پرداخت کند.
متل
در بسیاری کشورها در حاشیه ها و جاده های کمربندی شهرها برای مسافرانی که با وسیله شخصی مسافت طولانی را طی می کنند، واحدهای اقامتی ایجاد می نمایند. این واحدهای اقامتی معمولا به صورت واحدهای یک یا دو طبقه می باشد که دارای اتاق، تلویزیون، یخچال و امکانات تهیه چای و قهوه می باشد. بعضی از متل ها دارای تجهیزات گسترده تری هستند و بعضی ساده می باشند. در حوالی این متل ها معمولا سوپرمارکت، رستوران و پمپ بنزین ایجاد می شود تا مسافران بتوانند مایحتاج خود را تامین نمایند. هزینه اقامت در این واحدهای اقامتی به دلیل این که خدمات گسترده ای ارائه نمی دهند مناسب تر از هتل ها است.
پانسیون
پانسیون یکی از انواع واحدهای اقامتی می باشد که در آن میهمانان به مدت طولانی اقامت دارند. پانسیون‌های دانشجوئی بیشترین نوع پانسیون در ایران می باشند.
واحدهای پذیرایی بین راهی

واحدهای پذیرائی بین راهی به واحدهائی گفته می‌شود که در طول جاده خدمات پذیرائی به مسافرین ارائه می‌نمایند. این واحدها در انواع رستوران، چلوکبابی، کبابی، اغذیه فروشی، جگرکی، چایخانه و .... و با تقسیم بندی کیفی درجه یک، درجه دو و درجه سه می‌باشند.
چند سالی است که مجتمع‌های بین راهی به منظور ارائه خدمات بیشتر به مسافرین احداث می‌گردد. در این مجتمع‌ها علاوه بر خدمات پذیرائی، خدمات اقامتی و نیز خدمات رفاهی از قبیل مسجد، محل بازی کودکان، تعمیرگاه، پمپ بنزین و ... نیز وجود دارد.

دفتر امور مراكز خدمات گردشگري


شرح وظایف

1- سياست هاي گردشگري سازمان برنامه ريزي فعاليتهاي دفتر در چارچوب اهداف و محوله و هماهنگي ، تقسيم كار و هدايت كاركنان در انجام وظايف

ارائه طریق به منظور تهیه، تدوین و بهنگام سازی ضوابط، استانداردها و 2- شاخص‌های کیفی خدمات موسسات گردشگری
ارائه طریق در جهت تهیه و تنظیم موازین و 3- مقررات صدور مجوز تاسیس، اداره و انحلال موسسات و اماکن اقامتی هماهنگی و هدایت فعالیت‌ها به منظور تهیه و ارائه ضوابط و مقررات صدور مجوز ایجاد دفاتر و مراکز خدماتی، مسافرتی و مشاوره گردشگری
برنامه ریزی به منظور تهیه و تنظیم و 4- بهنگام سازی موازین و مقررات صدور مجوز فعالیت مدیران و راهنمایان تورهای گردشگری
برنامه ریزی و هماهنگی فعالیت‌ها برای بررسی مستمر و بهنگام سازی ضوابط درجه‌بندی اماکن اقامتی-5
ارائه پیشنهاد و نظرات در خصوص نرخ سالانه خدمات موسسات و اماکن گردشگری-6
ارائه دستورالعمل و ضوابط ارزیابی عملکرد موسسات و تاسیسات گردشگری-7
ارائه طریق در جهت ایجاد بانک اطلاعاتی و ثبت و ضبط اطلاعات ضروری-8
برنامه ریزی برای برگزاری همایش‌ها و گردهمائی‌ها در جهت توسعه و ارتقاء خدمات کمّی و کیفی گردشگری-9
ارزیابی نتایج و داده‌های برنامه‌ها و فعالیت‌ها به صورت ادواری و انجام اقدامات اصلاحی ضروری-10
نظارت بر حسن انجام کلیه فعالیت‌ها و خدمات دفتر-11

کمیته ملی طبیعت‌گردی:
کمیته ملی طبیعت گردی با هدف توسعه اکوتوریسم در ایران از اسفند 1384 در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آغاز به کار نموده است. این کمیته نتیجه تعامل سازنده فیمابین سازمان‌های حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری و همچنین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است. همچنین به منظور سیاست‌گذاری و هماهنگی، تسهیل و هدایت فعالیت‌ها و امور مرتبط با توسعه طبیعت‌گردی و ماده 2 آئین نامه طبیعت گردی، کمیته ملی طبیعت گردی (اکوتوریسم) با حضور نمایندگان تام‌الاختیار سازمان‌های فوق‌و یک نفر از متخصصین مجرب طبیعت‌گردی کشور تشکیل و استقرار دبیرخانه کمیته ملی طبیعت‌گردی در سازمان متبوع آغاز به کار نموده است.اهم وظایف این کمیته شامل تدوین سیاستهای توسعه طبیعت‌گردی در کشور، برقراری تعامل بین دستگاه‌های ذیربط، معرفی مناطق و محدوده‌های مستعد طبیعت‌گردی در کشور، تعیین ضوابط تأسیس مناطق نمونه طبیعت‌گردی، فراهم نمودن زمینه سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی و جلب حمایت بخش‌های دولتی و غیر دولتی، تشویق و ترویج فرهنگ طبیعت‌دوستی و طبیعت‌گردی و اجرای برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی، تصویب شرایط و دستورالعمل‌های تخصصی و فنی مؤسسات طبیعت‌گردی، تأیید صلاحیت و نظارت بر نحوه فعالیت آنها، حمایت و پشتیبانی از مؤسسات دارای مجوز فعالیت طبیعت‌گردی و کانون‌ها و جوامع محلی و غیردولتی واجد صلاحیت و فعال در این خصوص، هماهنگی و نظارت و پیگیری به منظور پیشنهاد و تخصیص اعتبارات مورد نیاز اجرای برنامه‌های طبیعت‌گردی، پیشنهاد ضوابط و پیگیری برنامه‌ریزی و طراحی جهت احیاء مناطق مستعد طبیعت‌گردی تخریب شده یا تغییر کاربری یافته است.
شرح وظايف
1- سياست گذاري و برنامه ريزي در خصوص حفظ، مرمت، احياء، ساماندهي و مديريت بناها، مجموعه بناها، محوطه ها و بافت هاي تاريخي كشور و نظارت بر اجراي طرح ها و برنامه هاي مربوط.
2 - تدوين ضوابط و دستورالعمل هاي لازم در خصوص حفاظت، نگهداري، مرمت و احياء ميراث فرهنگي غير منقول، اموال و اشياء تاريخي و نظارت بر حسن اجراي آنها در سطح كشور.
3 - برنامه ريزي به منظور شناسائي آثار و بافت هاي ارزشمند فرهنگي – تاريخي و پيشنهاد ثبت آنها در فهرست آثار ملي.
4- بررسي ارزش و قابليت آثار تاريخي غير منقول، اموال فرهنگي- تاريخي، ميراث معنوي و انجام اقدامات لازم براي ثبت آنها در فهرست جهاني.
5- بررسي و پيشنهاد حريم محوطه ها، تپه ها، بناها و بافت هاي تاريخي و انجام اقدامات لازم براي تصويب آنها.
6- بررسي طرح هاي اضطراري به منظور حفاظت، استحكام بخشي، ساماندهي، مرمت و احياء آثار تاريخي غير منقول و نظارت بر اجراي طرح هاي مزکور.
7- ساماندهي اموال منقول تاريخي و تهيه شناسنامه فني و فهرست مورد نياز براي آنها.
8- شناسائي و مستند سازي آثار تاريخي- فرهنگي موجود در محدوده جغرافيائي اجراي كليه طرح هاي عمراني و اعلام نظر تخصصي در خصوص طرح هاي مذكور از ديدگاه ميراث فرهنگي كشور.
9-بررسي و مطالعه به منظور توسعه پايگاههاي ميراث فرهنگي در آثار تاريخي مهم كشور و نظارت بر فعاليت و عمليات پايگاههاي موجود.



آثار ثبت شده ایران در فهرست جهانی یونسکو

تخت جمشید
تخت سلیمان
نقش جهان
بیستون

گنبد سلطانیه
چغازنبیل
مجموعه کلیساها
بم



معرفی برخی جاذبه های تاریخی و فرهنگی

محوطه باستاني هگمتانه
چغازنييل
بيستون
روستاي ماسوله
پاسارگاد
پرسپوليس



طبقه بندی عملکردی موزه ها (کاربرد) :
1. آثار علمی و فضایی (موزه های علوم و فنون
2. اکوموزه
3. موزه های هنری و نمایشی
4. موزه های باستانی و تاریخی
5. موزه های مردم شناسی (مفاخر و مشاهیر، آداب و رسوم و