واحد 13

كارشناسي رشته روابط عمومي امور رسانه

موضوع تحقیق:
عملکردسازمان محیط زیست درزمینه فرهنگی

استاد:
جناب آقای میرزائی پور

گردآورنده:
مجيد صديقي



تشكر
باران رحمت خداوند را شاكرم كه بارش بيدريغ مهر جاودانش همواره در آسمان تلاشم سايهسار است.
لطف سبز استادم؛ راهنماييهاي بيشائبه جناب آقاي میرزائی پور و مشاورتهاي مهربانانه ايشان را در به سامان رساندن اين تحقيق شايسته تكريم و سپاس ميدارم.














•







چکيده


اصلي ترين ابزار توسعه فرهنگ زيست محيطي جامعه، ايجاد شناخت و تعامل با محيط مي باشد. گام اول در آموزش افراد ايجاد توانمندي در آنان و تغيير رفتار و استفاده بهينه از منابع است. هر چه آگاهي مردم جامعه در مورد محيط زندگي بيشتر شود، اجراي قوانين و رضايتمندي افراد بيشتر خواهد شد. هرچه ساختارهاي توانمند سازي افراد در خصوص اجراي قوانين زيست محيطي و اجراي قوانين و احساس مسوليت در افراد بيشتر تشويق و اجرا شود، رابطه مثبتي با توانمندي رواني ، خشنودي و ايجاد انگيزه دروني در افراد به وجود مي آيد.
براي آموزش افراد بايد به طرق مهندسي اقدام کرد بطوريکه ابتدا نياز افراد در ارتباط با ارتقاي فرهنگ زيست محيطي در سنين و گروه هاي مختلف جامعه تبيين و پس از آن برنامه ريزي منظم و بر مبناي اولويت نيازها ايجاد آگاهي، تغيير در نگرش و ايجاد عملکرد صحيح در جامعه صورت پذيرد.
اقدامات موثر براي انجام مهندسي فرهنگ زيست محيطي، گنجاندن مسايل مربوطه در کتابهاي درسي تمامي مقاطع دانش پژوهان، برنامه هاي فرهنگي جهت شهروندان ازجمله رسانه هاي ارتباط جمعي، تربيت کارشناسان و .. خواهد بود. در نهايت پيشنهاد خواهد شد که براي تعديل هزينه ها و اثر بخشي، ارزشيابي جامعي در مقاطع مختلف بعمل آيد و در صورت لزوم افراد مجري و خط مشي هاي سياسي اصلاح و يا در صورت لزوم عوض شود.

کلمات کليدي: مهندسي آموزش، محيط زيست ، فرهنگ ، آگاهي




















مقدمه

بديهي است که سياست هاي توسعه ي محيط زيستي پارس آباد مغان با توجه به وسعت اقتصادي و فرهنگي ممتاز منطقه توسط نظام نظام مقدس اسلامي کمتر از سطح توقعات و حق مسلم منطقه بوده است. در يک ديد اجمالي به تمامي مسائل ، نه در پارس آباد مغان بلکه در تمام ايران اسلامي با توجه به عداوت هاي ابر قدرت ها و تحريمات جاري جز از طريق همت نخبگان هيچ اميد ديگري نمي تواند دلسوزان واقعي را دلگرم کند. مي دانيم مهمترين پايگاه دفاع و پرورش محيط زيست در فکر انسان ساخته مي شود و مهندسي آموزش بخش اصلي اين پايگاه دفاعي است. هدف اين مهندسي ارتقاي سطح دانش وآگاهي عمومي و توانمند کردن تصميم گيري افراد و تغيير مثبت در عملکرد و استفاده عقلاني سود جويانه از محيط است. هر چه ميزان آگاهي مردم بيشتر و اطلاعات مفيد و دقيقي در خصوص حفاظت و استفاده صحيح از محيط داشته باشد، قطعا" ميزان توانمندي و رضايتمندي نيز بيشتر خواهد شد و بر عکس اگر اطلاعات علمي مسئولين و اطلاعات رفتاري شهروندان کافي نباشد ، نمي توان ارتقاء عمراني، زيبايي و رقابت با مناطق توسعه يافته و يا در حال توسعه را در آينده انتظار داشت.
زماني که افراد جامعه تشويق شوند و انگيزه دروني و مسئوليت پذيري در آنها زنده شود، انعطاف پذيري آنان در زندگي و اجراي مقررات در زمينه حفاظت و نهايتا" کيفيت زندگي، بهبود يافته و خود انگيزه اي مضاعف براي ادامه رفتار هاي مناسب خواهد بود.
گرچه خصوصيات شخصيتي هر فرد بر عملکرد او تاثير مي گذارد، اما ايجاد توانمندي در اجراي برنامه هاي مدون اجتماعي به ميزان دانش و آگاهي آنان نيز بستگي زيادي دارد و طبعا" اين دو سلامت روحي، جسمي يا بعبارتي محيطي را در پي خواهد داشت و نتيجتا" محيطي سالم و عاري از هرگونه بيماري جسمي ،سياسي و فرهنگي را به ارمغان خواهد آورد. در جهان امروز سلامت و سالم زيستن عامل ريشه اي کاربري و پيشرفت جامعه مي باشد که حتي در بسياري از کشورهاي صنعتي سياسي بالغ بر 150 سال است که قوانين و مقررات متعددي براي ايمني محيط به اجرا گذاشته مي شود که نگارنده گان مقاله حاضر به جا مي داند که شعار " پيشگيري ارزان تر از معالجه و درمان است" را دوباره براي شهروندان و مسئولين يادآور شود که اميد است با حمايت فرهيختگان دانشگاهي بستر اين مهندسي آموزش و فرهنگ سازي در شهر مان آغاز و با همدلي اجرا شود که براي شروع لازم مي داند اهداف مشخص و معلوم گردد.




















اهداف مهندسي آموزش:

هدف از آموزش زيست محيطي آگاهي دادن به افراد در زمينه استفاده معقول، حفاظت محيط زيست و جلوگيري از فرسايش يا تخريب آن است به طوري که فرد ارزش محيط زيست را درک کند و در حراست آن بکوشد. براي نيل به اين اهداف انساني، متخصصان و مسئولين بايد دانش ها، مهارت ها و ديدگاههاي موثر را که منجر به حفظ طبيعت يا جلوگيري از تخريب هاي ايجاد شده که ناآگاهانه يا منفعت طلبانه است را بايستي رايگان و بدون هيچ واهمه سياسي و گروهي در اختيار افکار عمومي قرار دهند تا تمامي افراد بتواند از آن اطلاعات استفاده و در رشد و پيشرفت شهرمان سهيم شوند.
اين آموزش بايد با هدف درک محيط و دوستي با آن باشد و براي همه گروه هاي سني به صورت رسمي و غير رسمي تامين شود و اين هدف جهت پرورش افراد فعال و آگاه جهت فراهم آوردن شناخت و آگاهي اجرايي گردد.


اصول مهندسي آموزش:
مهندسي آموزش بر پايه اصولي است که تاکيد بر آن سبب بسط و گسترش آگاهي هاي زيست محيطي خواهد بود و اين اصول طبق اهميت و ارزش عبارتست از:


الف: بررسي و مرتفع کردن نيازهاي افراد:
اولين اقدام در زمينه مهندسي جمع آوري اطلاعات لازم در زمينه ميزان آگاهي و نگرش و عملکرد افراد در خصوص شناخت محيط زيست است تا بتوان بر مبناي آن نياز افراد به آموزش و آگاهي را افزايش داد. جمع آوري نيازها قبل از انجام دادن هر گونه برنامه ريزي موضوع جديدي نيست، بلکه بررسي هايي که براي تعيين نيازها انجام مي شود قسمتي از فرايند کل برنامه ريزي آموزشي است و دلايل اصلي بررسي نيازها عبارتند از:
• تعيين اهداف برنامه هاي آموزشي
• کمک به برنامه ريزي و مداخلات لازم
• شناسايي گروه هاي موثر ، علاقمند و آگاه
• مشخص کردن ريسک فاکتورها
• تعيين منابع
• تعيين قوانين و مقررات و سپس اصلاح عملکرد وپيشگيري لازم از عوارض
ب: روش جمع آوري نياز ها:
جمع آوري و تدوين نياز هاي مردم نيازمند روش هايي است که بتواند اطلاعات جامع تر و صحيح تر در اختيار متخصان و مسئولين قرار دهد. روش هايي که براي اين منظور به کار مي رود بايد به نحوي که آحاد مردم در دادن اطلاعات و حتي جمع آوري آن سهيم باشند انجام شود. اطلاعات علاوه بر شناخت و بينش افراد در مورد حفظ و نگهداري بلکه بايد در زمينه توسعه نيز باشد که اصول کلي اين جمع آوري نيازها بدين طريق پيشنهاد مي شود:
• تشکيل جلسات مختلف با مردم
• مصاحبه با مردم
• تشکيل سمينارها و جلسات پرسش و پاسخ
• جمع آوري اطلاعات از طريق وسايل صوتي و تصويري



برنامه ريزي جهت ايجاد آگاهي و شناخت صحيح در جامعه:

برنامه ريزي ودلايل اجراي آن گرچه کار آساني نيست، ولي توجيه آن با توجه به اثرهاي سوء محيط زيست نامناسب چندان دشوار نيست. برنامه ريزي در اين زمينه نبايد به نحوي باشد که فقط اهميت و حفظ محيط زيست را بعنوان يک عامل شناخته شده بزرگ جلوه دهد، بلکه بر اولويت آن از نظر سلامت مردم، تعامل افراد با محيط و اثرهاي جبران ناپذير محيط ناسالم نيز بايد تاکيد شود. برنامه ريزي به منظور شناخت مي تواند براي گروه هاي مختلف مردم مانند دانش پژوهان، کارمندان ادارات و ... يا بعبارتي شامل کل افراد جامعه گردد.
لازمه برنامه ريزي گروه هاي مختلف نيازمند، ايجاد هماهنگي با مسئول آن ارگان، پرسش اهداف آنان، منابع مربوطه و چگونگي اجراي برنامه ها خواهد بود و اصولا" فرايندي دراز مدت است که به همکاري و همدلي واقعي نياز دارد. لازم است برنامه به وضوح، توام با جزئيات و با بهره گيري از دانش متخصصان آن سازمان انجام شود. در اين برنامه ريزي علاوه بر تعيين هدف هاي کلي و جزئي ، روش مداخلات و رسيدن به اهداف، مدت زمان لازم،بودجه و افراد مسئول براي هر قسمت از برنامه و نحوه ارشيابي مداخلات و ارزش سنجي تغيير در آگاهي بينش ارائه شود.


برنامه ريزي استراتژيک:
برنامه اي موفق است که داراي اهداف قابل اجرا و وسيع باشد و با روش هاي متعددي بتوان به اهداف دسترسي پيدا کرد. در اين نوع برنامه ها، سازمان ها و ارگان هاي متعددي درگير هستند و برنامه در مراحل مختلف به اجرا در مي آيد. لازم است مثلا" موسسات در اين زمينه به افرادشان آموزش دهند و پليس موارد تخلفات را کنترل و شهرداري امکانات لازم را تامين نمايد و بديهي است شرط لازم و کافي براي موفقيت کامل در برنامه ريزي استراتژيک منوط به همکاري و حمايت سازمان هايي مانند آموزش و پرورش ، دانشگاهها، اداره حمل نقل و ترابري، نيروي انتظامي، شهرداري، محيط زيست و .. خواهد بود. به نظر نگارندگان موثر ترين اقدامات در برنامه ريزي استراتژيک به منظور آموزش دوستي با محيط زيست عبارتند از:

• گنجاندن مسائل زيست محيطي و نتيجتا" ارتقاي مسائل مرتبط با سلامتو شادابي روح و جسم در کتاب هاي درسي از مقاطع آمادگي تا دانشگاه
• ارتباط واقعي و ملموس محيط و آموزشگاهها مانند دوره هاي تفريحي و اردوها
• استفاده از وسايل ارتباط جمعي مانند راديو، تلويزيون و مطبوعات
• تهيه و نصب پوستر در معابر و مناظر عمومي
• اختصاص يک روز در ماه يا سال جهت تميز کردن طبيعت شهرها و اطراف شهرها و و اتخاذ روش هاي تشويقي
• راهپيمايي متنوع اجتماعي افراد مختلف و حمل پلاکاردهايي براي درخواست محيط پاک
• تهيه بروشرهايي در مورد آلاينده ها و قرار دادان در معرض عموم
تعاريف و آشنايي واقعي با محيط زيست :
محيط زندگي محلي است که فيزيک افراد و اجتماع را در تقابل قرار مي دهد و با کمک سرويس ها و خدماتي که به مردم ارائه مي دهد، محيطي سالم را براي افراد ايجاد مي کند و مي تواند سلامت جسمي را تحت لقاي سلامت روي ارتقاء بخشدکه به موارد ذيل تقسيم مي شود:

• محيط فيزيکي:
• تغيير در سيستم زندگي افراد بعد از انقلاب صنعتي موجب تغيير در محيط فيزيکي افراد شده است و اين تغييرات سبب تاثيرات منفي اساسي در زندگي افراد شده است ، مثلا" در ايران ميزان وابستگي افراد به ماشين هاي سواري خصوصي يک معضل اجتماعي است به نحوي که با توجه به افزايش آلودگي هوا و اشغال فضاي باز شهري، سازمان محيط زيست رسالتش سنگين تر شده و براي ايجاد خودروهاي سالم و افزايش وسايل حمل و نقل عمومي با يد فکر هاي اساسي جهت حل اين مسائل به کمک مترو، مونو ريل و اتوبوس هاي تند روشهري[1] انديشيده شود و يا در صورتي که بي توجهي به پاکيزگي جوي آب خيابانها، نحوه جمع آوري زباله منازل و مغازه ها، وجود حيوانت موزي مانند موش و گربه و سگ هاي ولگرد همه مي تواند بر درک افراد از سلامت و اطمني محيط زيست تاثير منفي بگذارد و اگر اقدامي در اين زمينه صورت نگيرد ميزان مشارکت افراد در ساخت محيطي سالم کمر رنگتر خواهد شد. اين موارد بطور خلاصه در موارد ي مانن ميزان آلودگي هوا، صدا، کيفيت اماکن مسکوني، آب آشاميدني، نوع ترافيک موجود و ميزان فضاي سبز … خود را نشان خواهد داد.
•
•
• محيط اجتماعي:
• انسان موجودي اجتماعي است و کيفيت ارتباطات اجتماعي افراد امري حياتي در سلامت فردي و اجتماعي است. براي ايجاد اين ارتباطات سالم لازم است اعتماد بين مردم و سازمان هاي مختلف جود داشته باشد. بديهط است که کيفيت زندگي اجتماعي و جامعه تاثير بسزايي در وضعيت سلامت افراد آن جامعه دارد و از جمله عوامل مهم که مرتبط با موارد اجتماعي است مي توان به موارد زير اشاره کرد: ميزان تعاملات و ارتباطات بين افراد درون جامعه، تعداد سازمان هاي دولتي و غير دولتي[2]، ارتباط اين سازمان ها با افراد در جهت خود جوشي و همياري در جهت رفع نيازها و مشکلات محيط زيست و ...
•
• سرويس هاي اجتماعي:
• ايجاد سرويس هاي و خدمات شهري لازمه کيفيت زندگي و ارتقاي فرهنگ زيست محيطي افراد است. اگر خدمات عمومي مانند سرويس هاي بهداشتي، مساجد، سالن هاي ورزشي، پارکها و تفرجگاهها، سيستم حمل و نقل و … وجود داشته باشد، فرهنگ عمومي ، مشارکت در کارهاي جمعي ، رضايتمندي از سيستم و تداوم همياري روز به روز بيشتر خواهد شد.

ارزيابي برنامه هاي مهندسي آموزش فرهنگ زيست محيطي:
اجراي برنامه هايي که در راستاي فرهنگ سازي برنامه ريزي شده است نياز به ارزيابي مستمر و تعيطن کيفيت محتوايي و اجراي برنامه ها دارد. در ارزيابي لازم است استانداردها، هزينه هاي مصرفي، ميزان دستيابي به اهداف و .. با همکاري ساير ارگان ها و ميزان مشارکت آنها مورد توجه قرار گيرد تا بتوان مشکلات را مشخص و با نجام دادن تغييرات لازم برنامه را براي ساير ارگانها و يا شهرستانها با کيفيت بالاتر تدوين و ارائه کرد. در ارزيابي چنين برنامه هايي لازم است سه مشخصه اصلي زير مورد عنايت قرار گيرد:
1. مديريت برنامه ريزي و اجرا دقيق و درست برنامه
2. کيفيت محتوا و نحوه اجراي برنامه و ميزان تاثير گذاري برنامه
3. نگرش و عملکرد مردم



نتيجه گيري:

در اين مقاله راهکاري جهت توسعه فرهنگ زيست محيطي شهرمان ارائه شده که قطعا" بصورت فطري در ذات تمامي انسانهاموجود ولي در دانشگاهيان و فرهيختگان بخاطر دلسوزي و احساس مسئوليت بيشتر خود را بيشتر و بيشتر نشان مي دهد. ولي عليرغم تمامي کاستي ها و شايد عدم وجود امکانات لازم و همچنين نياز به تخصص هاي متنوع از نظر نگارندگان، مشکل کليدي به بوته فراموشي سپرده شدن همين مطالب بسيار ساده علمي و فطري انسانهاست که شايد ناشي از سرگرم شدن مديران ارشد و مسئولين به مسائل جنبي و يا خداي نکرده از سر لاقيدي مي باشد و تنها با تشکيل چنين همايش هايي شايد بتوان اين موانع را به فرصت ها و مديران دلسوز را همراه و همفکر نمود.









منابع و مراجع:
1. McCarthey, "Epidemiologhy and Policies for healthplanning", London, 1982
2. Simnet, "managing health promotion', develoing healthorganizations and communication, wily Co., London, 1995
3- فصلنامه آموزش مهندسي ايران، شماره24 ، سال ششم ، زمستان 1383 ، اتشارات فرهگستان علوم ايران