English
جمعه, 28 ارديبهشت 1403

 


امور فرهنگی و پژوهشی
امور پژوهشی
انجمن علمی دانشجویی
گروه های آموزشی (Department) دانشگاه علمی کاربردی واحد 13
رشته مدیریت امور فرهنگی
کارشناسی
تشکیلات و سازمان دهی
دانیالی
" " انواع ساختارهاي سازمان " "

موضوع: " " انواع ساختارهاي سازمان " "

" " انواع ساختارهاي سازمان " " 10 سال 9 ماه ago #16116

انواع ساختارهاي سازمان

صاحب نظران ترسيم نمودار سازماني وساختار دهي را به سه روش عمده بر اساس وظيفه بر مبناي محصول يا بازار و نمودار ماتريسي يا خزانه اي تقسيم بندي مي نمايند . در ساختاردهي براساس وظيفه تقسيم بندي کار به گونهاي است که افرادي را که کارهاي مشخص و مشابهي انجام مي دهند در درون يک واحد يا يک دايره سازماني فرار مي گيرند.

الف) سازمان با حيطه نظارت محدود
ب) سازمان با حيطه نظارت گسترده

در سازمان که ساختار آن مبتني بر محصول يا بازار باشد افراد را در يک واحد گرد هم آورند که در امر توليد بازار يابي يک محصول يا گروهي از محصولات مشابه کار ميکنند يا تخصص دارند. و افرادي که در يک حوزه جغرافيايي فعاليت مي کنند يا با دسته خاصي از مشتريان ارتباط دارند در يک منطقه قرار ميدهند و سرانجام سازمان هائي که داراي ساختار ترکيبي در نوع ساختار وظيفه اي وساختار مبتني محصول قرار مي گيرد. انواع سازمان دهي و نمودار بندي ساختارها رابه شرح زير مي باشد:

1- سازمان بر اساس وظيفه(نوع عمليات)
2- سازمان دهي براساس محصول
3- سازمان دهي بر اساس منطقه عمليات
4-سازمان براساس مشتري (ارباب رجوع)
5-سازمان بر اساس خدمت
6-ساخت خزانه اي يا ماتريسي
7- ساخت سازماني با گروههاي متداخل
8- ترکيب مختلط

1- سازمان براساس وظيفه(نوع عمليات):

در اين نوع تقسيم بندي ماموريت هاي کلي سازمان به وظايف تخصصي مثل:
فروش توليد امور مالي اداري تدارکات وغيره تقسيم مي شود همچنين هر واحد اصلي نيز به نوبه خود به واحد هاي تخصصي و فرعي تقسيم شده و به ترتيب تحت نظارت سلسله مراتبي از مشاغل مديريت و سر پرست قرار مي گيرد.
در بخش بندي وظيفه اي کليه امورمر بوط به يک رشته عمليات مشابه مانند توليد بازار يابي پرسنلي وغير در يک اداره متمرکز شده و زير نظر معاونت هاي مربوط قرار گرفته اند.

البته بازدهي اين نوع سازمان درصورتي محرز ومسلم است که دامنه عمليات سازمان بر زياد و وسعت باشد ويا کالاهاي مختلف ومتعددي توليد ننمايد.
از مزاياي مهم اين سازمان بر اساس ساخت وظيفه اي اين است که باعث سهولت کار سرپرستان گرديده زيرا بايد مديري دامنه تخصصي منحصر به فرد خودرا مورد برسي وآزمون قرار دهد بعلاوه يک سازمان که بر اساس ساخت وظيفه اي(عملياتي) پي ريزي شده است خيلي آسانتر وسريعتر به مهارت هاي ويژه اي که به عهده وي محول گرديده خواهد رسيد و در عمل خودرا آماده مواجه شدن با آنچه که مورد نياز سازمان است مينمايد.

اما به عنوان يک سازمان رشد يابنده با توسعه جغرافيايي وتوسعه خط توليد معايب سازمان بر اساس ساخت وظيفه اي ظاهر مي گردد. بطوريکه با گسترش حوزه عملياتي اختلافي بين سرعت عمليات و اخذ تصميم توسط مديران ايجاد خواهد گشت . زيرا مديران وظيفه اي جهت انجام امور مي بايست تصميمات خود را به ستاد مرکزي گزارش نمايند و براي مدت طولاني منتظر بمانند تا درخواست ويا تقاضاي آنها پاسخ گفته شود بعلاوه اغلب قضاوت و تعين دقيق محاسبات در اين ساخت مشکل است.

حال اين سوال مطرح مي شود که اگر قرار باشد محصول جديدي توليد شود چه کسي مسئول تشخيص وتوسعه را به عهده دارد آيا بخش محصول؟ يا بازاريابي؟ و سرانجام مسئله هماهنگي وظايف اعضائ پايين سازمان بعنوان يک مشکل ومسئله اساسي براي مديريت سطح بالا در اين سازمان ها مطرح بوده است وتل حدودي بين اعضائ هر بخش ويا سرپرست در هر واحد با ساير بخشها و سرپرستان واحد هاي ديگراحساس جدائي وبيگانگي مشاهده مي شود و لذا اين امر موجب اختلاف بيشتر کارکنان نسبت به کارکنان در واحد هايي که مي بايست همه آنها در کل اهداف سازماني دنبال نمايند.

بطور خلاصه مي توانيم معايب و مزاياي اين نوع سازمان را بشرح زير خلاصه نمائيم.

الف )مزايا

1- انعکاس اعمال منظقي و مشخص است
2- اصول و قوانين جايگزين افراد متخصص مي شود
3- حفظ قدرت وتشخيص بستگي به نوع وظيفه دارد
4- آموزش و تعليم و تربيت يه آساني صورت مي پذيرد
5- کنترل براي سطوح بالا به راحتي انجام مي پذيرد.

ب) معايب

1- مسئوليت سود آوري فقط در سطوح بالا است
2- تاکيد تاکيد بيش از حد روي تخصص افراد سازمان گرديده است
3- رشد مديريت تا حدودي محدود است
4- هماهنگي بين فعاليت ها کمتر است
5- رشد اقتصادي شرکت بعنوان يک سيستم متنوع دنبال مي شود.

قابل توجه است که ساخت وظيفه اي سبب بوجود آمدن سازمان بوروکراتيک يا ديوان سالاري مي گردد از جمله خصوصيات سازمانهاي بوروکراتيک اين است که اندازه سازمان آنقدر بزرگ است که اعضائ آن همديگر را نمي شناسند و در نتيجه فرد در سازمان احساس بي هويتي و گم شدنمي نمايد.

اين نوع از سازمان ها از سطوح متعدد وسلسله مراتب طولاني تشکيل شده و ترفيع کارکنان تنها از طريق خالي شدن پست در رده بالاتر امکان پذير است که اين امر از طريق خارج شدن فرداز سازمان ميسر است که خيلي به ندرت اتفاق مي افتد يا از طريق ايجاد واحد هاي جديد به همين دليل تمايل به بزرگ شدن و تورم در اين نوع سازمان ها خيلي زياد است در اين سازمان ها تاکيد بيش از حد برقوانين مقررات دستورالعملها وآيين نامه ها وجود دارد و کارکنان سطوح پايين تر از ريزه کاري هاوفعاليت هائي مطلع اند که مقامات بالاتر از آنها بي اطلاع اند و به اين ترتيب هيچ کس در سازمان وجود ندارد که دقيقا بداند در سازمان چه مي گذرد.

يک سازمان بوروکراتيک نمي تواند به حيات خود ادامه دهد مگر آنکه به طريقي مفيد بودن خود را ثابت کند ودر اين راه از هيچ کوششي براي بقائ خود دريغ نخواهد کردريشه بسياري از آيين نامه ها و مقررات دست وپا گير دولتي را مي توان در اين انگيزه جستجو کرد از اينرو بعضي از شرايطي که بروکراسي را بوجود مي آورندعبارتند از:

/ اندازه بزرگ وتقسيم بندي وظائف بصورت وظيفه اي
/عدم وجود سنجش معيار هاي خدمات و فعاليت هاي سازمان و در نتيجه مبهم ماندنثمر بخشي يا عدم کفايت فعاليت هاي سازمان.
/ عدم وابستگي رشد و حيات سازمان به کسب کيفيت خدمات و توليدات آن و به عبارتي ديگر تامين منابع مالي واقتصادي سازمان از توليد کالا و خدمات و وجود رابطه نزديک و مستقيم بين حقوق و مزاياي بيشتر با احراز پست ها و مناصب سازماني بالا تر مي باشد.
در سازمان هاي صنعتي بعلت ضرورت هاي توليد ماشيني و لزوم استفاده از مزاياي توليد انبوه کاربرد ساخت سازماني بر مبناي تخصصي اجتناب نا پذير است . بدين لحاظتکنيک هاي مختلف مهندسي صنعتي و بويژه برنامه ريزي و کنترل توليد بوجود آمدندتا حدالامکان وابستگي واحد هاي تخصصي را نسبت به يکديگر تسهيل و تصحيح نمايد که برخي تدابير مورد عمل در سازمانها به شرح زير است:

/- استاندارد کردن عمليات روشها فرمها حرکتها مشاغل وسائل و غيره
-/ تهيه دستورالعمل دقيق براي اجراي عمليات مختلف توليد وپشتيبانب
-/ آموزش سيستماتيک کارکنان سرپرستان مديران نسبت به روشهاي مورد عمل
-/ تعيين شاخص هاي عملکرد و بهره وري براي هر واحد و حتي هر فرد و کوشش به منظور بالا بردن سطح عمليات و همچنين اندازه گيري نتايج عملکرد ومقايسه آن با شاخص تعيين شده و اقدامات اصلاحي
برنامه ريزي همه جانبه وکوشش به منظور اجراي دقيق آن توسط مديران وکارکنان.
طراحي گردش وجابجايي شغليکارکنان ومديران .
تقويت ارتباطات انقي بين واحدهاي سازمان از طريق ايجاد کميته هاو شوراهاي هماهنگي.

2- سازماندهي بر اساس محصول

در اين ساخت سازمان به واحدهاي داراي استقلالي داخلي که هر يک عهده دار کليه عمليات مربوط به توليد
فروش وتدارک محصول معيني هستند و داراي کليه ارگانهاي سازماني وپشتيباني لازم براي ايجاد وظائف خود مي باشد
و بر اساس معيارهائي مانند سود بهره وري کميت توليد و ضايعات اندازه گيري مي شوند
در سازماندهي يا بخش بندي بر اساس محصول هر بخش مسئوليت توليد يک محصول ويا يک گروه از محصولات هم خوانواده را به عهده دارد .
اين نوع تقسيم بندي: الگوئي منطقي براي سازمانهائي است که با فناوري متنوع و روشهاي بازار يابي متفاوت
فعاليت مي نمايند چنانچه سازمان بازرگاني واحدي محصولات متنوع و متعددي تهيه کند نوع آنها متفاوت و توليد هر يک مستلزم سرمايه وهزينه هاي هنگفت و فنون خاصي باشد .(مانند :توليد ماشين الات کشاورزي راديو تلوزيون و غيره )در اين صورت تنوع و تعداد محصولات و توليد هر يک به مقدار زياد ايجاب مي کند که تقسيم کار بر حسب نوع محصولات صورت گيرد .
بطور خلاصه مزايا ومعايب اينگونه سازمان ها به شرح زير است :

الف) مزايا
1- خط توليد شديدا مورد توجه قرار گرفته و تلاشهاي لازم جهت تحقق آن بعمل مي آيد .
2- مسئوليت سود دهي به عهده همه بخشها گذارده صورت مي گيرد .
3- هماهنگي در بخشها در سطوح مختلف به آساني صورت مي گيرد .
4- زمينه براي تصميم گيري در تمام سطوح مديريت ممکن مي باشد .
5- ترتيب مديران يا بطور کلي نيروي انساني در سطح عمومي آسانتر صورت مي گيرد

ب) معايب

1- بيشتر نيرئي انساني (مديران )با تخصص هاي بالا مورد نياز است .
2- کنترل فعاليت هاي اقتصادي و نگهداري اطلاعات لازم در اين مورد مشکل مي گردد.
3- کنترل براي مديران در سطوح بالا دشواراست .

3- سازمان براساس منطقه عمليات

در تقسيم کار بر حسب منطقه عمليات براي هر ناحيه يا منطقه معين يک واحد سازماني با اختيارات وسيع تشکيل ميگردد که در اين حالت روساي سازمان هاي مربوطه مسئول اجراي عمليات در مناطق مورد عمل هستند البته تقسيم کار در واحد هاي داخلي ممکن است بر اساس نوع فعاليت تخصصي محصول و حتي مي تواند ترکيبي از اينها باشد .
طبيعي است اين نوع سازماندهي براي موسسات که نسبتا بزرگ بوده و تا حدودي متکي به بازارهاي محلي است بسيار مفيد بوده زيرا اين امر باعث سهولت دستيابي مصرف کنندگان به بازارهاي مورد نياز خواهد گرديد وبه طبع باعث افزايش فروش خواهد شد.
مدير دسترسي عمومي براي نوشتن را غيرفعال كرده.
كاربر(ان) زير تشكر كردند: سامان شهری
مدیران انجمن: سیاوش دانیالی
امور فرهنگی و پژوهشی
امور پژوهشی
انجمن علمی دانشجویی
گروه های آموزشی (Department) دانشگاه علمی کاربردی واحد 13
رشته مدیریت امور فرهنگی
کارشناسی
تشکیلات و سازمان دهی
دانیالی
" " انواع ساختارهاي سازمان " "