بسمه تعالی

دانشگاه علمی کاربردی واحد
13
موضوع تحقیق :
سازمان گردشگری جهانگردی
استاد :
جناب آقای گودرزی
دانشجو :
راحله مرتجی

تاریخچه

مردم در تمدن‌هاى ماقبل تاريخ فقط براى به‌دست آوردن غذا و دورى از خطر و يا نقل مکان به مناطقى که داراى آب و هوائى بهتر بود اقدام به سفر مى‌کردند، در دوره‌هاى بعد، انگيزه تجارت و تبادل کالا به علل فوق اضافه شد، با گسترش امپراتورى‌هاى باستان، مسافرت‌هاى رسمى دولتى که حاصل آن اعزام نمايندگان حکام به مکان‌هاى دوردست، جهت جنگ‌ها و يا دريافت ماليات و خراج بود، نيز شروع گرديد، در دوره حکومت خانواده‌هاى سلطنتى در مصر، مسافرت با قصد تجارت و تفريح انجام مى‌شد. يونانيان باستان، با ضرب سکه و جايگزين شدن آن به جاى کالا، براى پرداخت توسط مسافران در ازاء کالا و خدمات موردنياز و در نتيجه گسترش زبان يونانى در سرتاسر حوزه مديترانه به‌عنوان زبان ارتباطاتى واحد، فعاليت قابل‌توجهى در گسترش مسافرت و جهانگردى نمودند.
در آن زمان در يونان مسافرت‌ها بيشتر توسط خطوط دريائى انجام مى‌گرفت و مردم از سفر براى بازديد از شهرها و يا تماشاى جشن‌هاى قديمى يا مشاهده مسابقات المپيک سود مى‌جستند، فردى به نام پوسانياس که اهل يونان بود در سال ۱۷۰ ميلادي، کتابى به نام 'راهنماى ميهمان' مشتمل بر ده جلد منتشر کرد که مسافران (به خصوص سياحان رومي) را راهنمائى مى‌کرد، در زمان اوج امپراتورى روم هم مسافرت گسترشى فراوان داشت، براى شرکت در مراسم مذهبى و ورزشى يا ديدن مکان‌هاى جديد و تاريخى در يونان و مصر و يا براى خريد، رومى‌ها اقدام به مسافرت مى‌کردند، به‌طورى که مصر در آن زمان محل داد و ستد و تفريح اشراف درآمده بود. در چين و ژاپن قديم نيز اشراف و ميهمانان ايشان در فصل تابستان به مناطق خوش آب و هوا و ساير مناطق ديدنى براى تفريح سفر مى‌کردند.
در زمان قرون وسطى (سده پنجم تا چهاردهم ميلادي) مسافرت و تجارت اهميت و رونق خود را از دست داد و بيشتر سفرها با سفارش کليساهاى مسيحى براى زيارت انجام مى‌شد. در سده چهارده، مسافرت به قصد زيارت به‌صورت يک پديده انبوه و سازمان يافته درآمده بود که شبکه بزرگى از سازمان‌هاى خيريه، مقامات و طبقات بالاى جامعه آن را تشويق مى‌کردند. اين سفرها به بيت‌المقدس با هدف مذهبى که به نوعى يک مسافرت تفريحى و اجتماعى هم، محسوب مى‌شد انجام مى‌گرفت.

در نيمه دوم سده سيزدهم، مارکوپولو از اروپا به آسيا سفر کرد، و کتابى درباره آن سفر نوشت که نخستين منبع اطلاعاتى غرب درباره زندگى شرق آن زمان، است با اختراع دستگاه چاپ، ساير کتاب‌هائى که در زمينه مسافرت بود چاپ و انتشار يافت، از جمله در سال ۱۳۵۷ ميلادى کتاب سِرجان مندويل به نام مسافرت که شرح مسافرت به نقاط دور و نزديک دنيا بود، به چندين زبان منتشر شد، نخستين مسافرت دسته‌جمعى (کاروان زيارتي) هم در سده پانزده انجام شد که از ونيز، مسافران را با تقبل خدمات کامل، براى زيارت به بيت‌المقدس مى‌بردند.
دوره رنسانس (سده چهارده تا هفده) بيشتر سفرها با اهدافى نطير کسب دانش و تجربه‌آموزى انجام مى‌شد، در زمان اليزابت اول ملکه انگلستان، براى نخستين بار، جواز مسافرت صادر شد که تا سه سال هم اعتبار داشت و در آن، محدودهٔ مسافرت، مقدار پولى که مسافر مى‌توانست به همراه داشته باشد و تعداد اسب و خدمه (معمولاً سه نفر) را مشخص مى‌کرد، همچنين براى اين افراد گذرنامه صادر مى‌شد که در محل خروج از کشور به آنها داده مى‌شد و افراد با توجه به کشور مقصد برگه مشخصى را دريافت کرده و پول اندکى را نيز به همراه داشتند که بعدها به جاى آن، يک برگه اعتبارى همانند آنچه که هم‌اکنون چک مسافرتى ناميده مى‌شود با خود مى‌برند، مسافران اين عصر، عموماً از راه پاريس و فرانکفورت به ايتاليا مى‌رفتند.
کاروان‌هاى مسافرتى با ساختارى منظم در دوره اليزابت 'گرادتور' ناميده مى‌شد (نيمه سده هفده تا نيمه سده نوزده) که افراد براى کسب دانش و تجربه‌هاى جديد، به مسافرت مى‌رفتند. بيشتر اعضاء اين کاروان‌ها را افراد طبقه بالاى جامعه تشکيل مى‌دادند، که همان‌طور که ذکر شد، هدف آنان کسب دانش، فرهنگ و تجربه‌هاى جديد بود، گراندتور نيز يک راهنماى سفر (در سال ۱۷۷۸ ميلادي) داشت که به‌وسيله توماس نوگنت تهيه شده و به‌صورت پُرفروش‌ترين کتاب آن زمان، درآمده بود.
در دوران انقلاب صنعتى (۱۷۵۰-۱۸۵۰) گردش‌هاى دسته‌جمعى به مفهوم امروزى به‌وجود آمد، تغييرات ژرف اجتماعى و اقتصادى آن دوره، باعث تغييرات اجتماعى و تغيير مشاغل و گسترش طبقه ميانى اجتماع گرديد و اين طبقه امکان اين را يافت تا بيشتر به مسافرت و تفريح بپردازد، که عموماً اين مسافرت‌ها در روزهاى آخر هفته انجام مى‌شد، در پايان سده ۱۹ کارگران داراى تعطيلات ساليانه شدند و تعطيلات خود را در کنار درياها مى‌گذراندند، در همين دوران بود که برخى از مکان‌هائى که تا آن زمان فقط اختصاص به تفريح و گردش طبقه مرفه و ثروتمند داشت، گسترش يافته و تأسيسات جديدى به‌وجود آمد و فضاى لازم براى مسافرت طبقات ديگر مردم فراهم گرديد ..
تکنولوژى نوين نظير خطوط هواپيمائي، کامپيوتر و ارتباطات ماهواره‌اى و ... باعث شد که در سده بيست و سپس بيست و يک، شيوه زندگي، کار، بازى و تفريح دگرگون شود، پيشرفت تکنولوژى باعث شد که به دلايل متعدد بر ميزان مسافرت، گردش و جهانگردى توسط اقشار مختلف مردم افزوده شود، زيرا اين پديده توانست زمان تفريح را افزايش دهد، درآمدها را بالا ببرد، ارتباطات را تقويت نمايد و شيوه‌هاى کارآمدي، از حمل و نقل را ارائه نمايد. در حال حاضر مسافرت و گردش در سطح جهان به‌صورت يکى از بزرگترين منابع درآمد به حساب مى‌آيد.
توسعه و برنامه‌ريزى منابع انسانى در صنعت جهانگردى
اصولاً جهانگردى يک نوع فعاليت خدماتى است و تعداد زيادى از افراد و کسانى‌که يک جهانگرد با آنها روبه‌رو مى‌شود و براى تأمين نيازهاى اساسى و تفريحاتى خود به آنها تکيه مى‌کند، در موفق شدن يک مکان يا منطقه (مقصد مسافر) نقش حياتى و سرنوشت‌ساز دارند. در ضمن، جهانگردى نوعى فعاليت ميهمان‌پذيرى و ميهمان‌نوازى است؛ بنابراين، هنگامى‌که خدمتى ارائه مى‌شود، مسئله صميميت و لطف ارائه‌کننده خدمت اهميت زيادى پيدا مى‌کند. واقعيت غير قابل انکار اين است که کسى به‌جائى که احساس استقبال و خوش‌آمدگوئى نکند، نمى‌رود. بنابراين، نقش‌هاى ميهمان و ميزبان، تا حد بسيار زيادي، تعيين‌کنندهٔ تجربه‌هاى فراموش‌نشدنى و خاطره‌هاى يک جهانگردى است و او را وادار مى‌کند که باز هم آن را تجربه کند يا اينکه عطاءِ خود را به لقاء خود ببخشد. تخصص، مهارت‌هاى اثربخش، کارآئى و رعايت احترام به‌هنگام ارائهٔ خدمت از جمله چيزهائى نيستند که در خلاء رخ دهند، بلکه نتيجهٔ سرمايه‌گذارى‌هائى هستند که در زمينهٔ آموزش و پرورش افراد ايجاد مى‌شود .
ترديدى نيست که کارکنان خدمات را ارائه مى‌کنند، و اين موضوع يکى از رمزهاى اصلى تضمين‌کنندهٔ صنعت جهانگردى مى‌باشد. دولت‌ها به‌صورتى فعال با صنعت جهانگردى همکارى مى‌کنند تا براى مهارت افراد و تعيين سياست‌هائى براى استخدام افراد استانداردهائى را به‌کار ببرند و بتوانند نيازهاى روزافزون محيط بسيار رقابتى جهان امروز را تأمين کنند. سازمان‌ها و کسانى‌که به افراد آموزش مى‌دهند، با آنها را تربيت مى‌کنند. (برنامه‌ها و دوره‌هائى تخصصى ارائه مى‌کنند)، در پى بررسى و تجديدنظر در مفاد و محتواى درس خود هستند تا آنها را با دانش و مهارت مورد نياز دنيا سازگار نمايند .


برنامه‌ريزى جهانگردى و توسعهٔ مقصد جهانگردان

بازارهاى جهانى و فناورى باعث شده است که پايه‌هاى سيستم اقتصادى بسيارى از کشورها سست شوند و در اين ميان بسيارى از دولت‌ها راه‌حل را در توجه کردن به جهانگردى و رونق بخشيدن به اين صنعت ديده‌اند و آن را روشى براى توسعهٔ اقتصادى دانسته و کوشيده‌اند بدان‌وسيله جامعه را بهتر سازند.
تکيه کردن بر جهانگردى به‌عنوان وسيله يا راهى براى توسعه، بر اين اساس است که اگر چنين صنعتى توسعه يابد نرخ اشتغال بالا مى‌رود، مى‌توان بدان‌وسيله ثروت را عادلانه توزيع کرد و به‌صورت بالقوه بخش‌هاى مختلف جامعه را رونق بخشيد. توسعهٔ اقتصادى و چرخهٔ زندگى جوامع و منطقه‌هاى مختلف، تفاوت‌‌هاى زيادى با هم دارند. برخى نردبان ترقى را طى مى‌کنند، در حالى‌که برخى ديگر مى‌کوشند تا سير قهقرائى سيستم اقتصادى جامعهٔ خود را معکوس سازند. در چنين مواردي، محيط فيزيکى جامعه رو به زوال مى‌رود، روحيهٔ جامعه ضعيف مى‌شود و در اين ميان جهانگردى به‌عنوان پديده‌اى مناسب جايگزين آن دسته از فعاليت‌هاى تجارى مى‌گردد که به کسادى کشيده يا مختل شده‌اند. متأسفانه، بسيارى از افراد جامعه در حالى درصدد توسعه بخشيدن به صنعت جهانگردى برآمده‌اند که هيچ برنامه‌اى نداشته يا اينکه به برنامه‌ريزى کلان يا توسعهٔ اقتصادى جامعه توجهى نکرده‌اند .


نياز به برنامه‌ريزى جهانگردى

دولت‌ها روز به روز بيشتر به اين واقعيت پى مى‌برند که جهانگردى نه تنها طيفى بسيار گسترده از اثرگذارى را دارد، بلکه به‌صورت بالقوه موجب تجديد حيات اجتماعى و فرهنگى مى‌شود. از اين رو، در صحنهٔ توسعهٔ جهانگردي، برنامه‌ريزى نقشى مهم‌تر پيدا مى‌کند. زيرا انتظارات و هدف‌هاى دولت‌ها از توسعهٔ جهانگردى به فراسوى منافع اقتصادى مى‌رسد، و براى دست‌يابى به اين هدف‌ها و تأمين انتظارات و خواسته‌ها، برنامه‌ريزى اهميت بيشترى پيدا مى‌کند.
اهميت باارزش برتر برنامه‌ريزى تنها بدين‌سبب نيست که مى‌تواند هدف‌هاى عمومى را تأمين کند و چنين انتظاراتى را برآورد؛ بلکه هرقدر اين صنعت رشد مى‌يابد و بلوغ بيشترى پيدا مى‌کند، به همان نسبت، بازار مسافرت و جهانگردى پيچيده‌تر و مشکل‌تر مى‌شود. اين امر، به نوبهٔ خود، بر برنامه‌ريزان فشار وارد مى‌آورد تا برنامه‌ريزى را به‌عنوان وسيله يا ابزارى براى افزايش کيفيت منطقه به‌کار برند. در دنياى پررقابت کنونى تنها ساختن مکان‌ها و تجهيزاتى که مورد توجه جهانگردان قرار گيرد، کافى نيست. هرقدر مکان‌ها و منطقه‌هاى پذيرش مسافران و جهانگردان رشد بيشترى يابد و جهانگردان حق انتخاب بيشترى پيدا کنند و به کيفيت و ارزش مکان اهميت بيشترى بدهند، مکان‌ها و محل‌هاى عقب‌مانده بيشتر مورد بى‌مهرى و کم‌لطفى جهانگردان قرار مى‌گيرند. بنابراين، منافع هر دو بخش خصوصى و عمومى در اين است که به برنامه‌ريزى جهانگردى توجه خاصى نمايند و آن را امرى ضرورى به حساب آورند .
منتقدان برنامه‌ريزى نسبت به اثربخش بودن اين پديده چنان خوش‌بين نيستند و در اين زمينه به برنامه‌هائى اشاره مى‌کنند که هرگز کسى به سراغ آنها نرفته يا به اجراء درنيامده است. در بسيارى از موارد، منشاء اين بدبينى شيوهٔ برنامه‌ريزى قديمى است که بيشتر به رويه‌هاى قانونگذارى و تدوين مقررات تأکيد مى‌شد و به‌ندرت کسى درصدد ارائهٔ اره‌هائى براى تأمين اين هدف‌ها برمى‌آمد. گذشته از اين، گونه‌هاى مختلف برنامه‌ريزى (استفاده از پديدهٔ 'برنامه‌ريزي' به‌عنوان نوعى ابزار يا وسيله) مانند برنامهٔ کلان و سيستم کنترل توسعهٔ زمين، حول محور منطقه‌بندى و سيستم ايجاد انگيزه براى توسعه مى‌چرخد. اغلب: بدون مشارکت دادن اهالى منطقه، از اين ابزارها استفاده مى‌شود و در بسيارى از موارد به پيچيدگى عوامل محيطي، محتوا و بستر جهانگردى و نيز به نيازهاى جامعهٔ ميزبان توجهى نمى‌شود. در بسيارى از موارد، در برنامه‌هاى کلان سعى مى‌شود که به يک منطقه در زمانى خاص توجه شود و در اين اقدام به ماهيت پوياى سيستم‌هاى اقتصادى و اجتماعى توجه لازم نمى‌گردد.
براى پرهيز از اين مسئله به‌هنگام توسعهٔ جهانگردى پايدار بايد از روش‌هائى استفاده کرد تا اعضا وجود جامعهٔ ميزبان بتوانند مشارکت بيشترى داشته باشند ومشکلاتى که برنامه‌ريزان جهانگردى با آنها روبه‌رو مى‌شوند و مقاومت‌هائى که در اين راه به‌وجود مى‌آيد،
ببيشتر صاحب‌نظران در اين مورد اتفاق‌نظر دارند که در برنامه‌ريزى جهانگردى به هدف‌هاى ارزشمندى توجه مى‌شود که در مسئله‌هاى زير مورد توجه قرار مى‌گيرند :


- نياز به داشتن ديدگاه، جهت و تعهد مشترک در صنعت جهانگردى که اين‌کار از طريق فرآيند شرکت دادن گروه‌هاى ذى‌نفع ميسّر مى‌شود.
- اثراتى که جهانگردي، از نظر فرهنگى و اجتماعى بر محيط دارد و اينکه به‌هنگام بررسي، ارزيابى و قضاوت دربارهٔ اين اثرات بايد ديدگاهى بلندمدت داشت .
مشکلاتى که جامعه، از نظر منابع، با آنها روبه‌رو مى‌شود و احتمال دارد که يک چارچوب مناسب سياسى يا نيروى کارآزموده براى ارائهٔ اين نوع خدمات وجود نداشته باشد .
_ در يک بازار بسيار رقابتي، وجود تضمين بقاءِ منطقه (مقصد مسافر) و نياز به نشان دادن واکنش مناسب در برابر تغييراتى که در بازار مسافرت و جهانگردي، رخ مى‌دهد .
_سرعت بسيار زياد تغييرات در صنعت جهانگردي، در زمينه‌هائى چون حمل‌ونقل و ارتباطات تضمين نوعى ثبات و پيش‌بينى براى رشد و توسعهٔ فراگير، به‌ويژه براى بخش خصوصى و آنهائى‌که مى‌خواهند در اين زمينه پول‌هائى را سرمايه‌گذارى کنند .