بسمه تعالی


























تهیه کننده :
خدیجه یاسری لیلی و طاهره محسنی
تابستان 1393

مقدمه :
خطرانقراض و ایجاد مناطق حفاظت شده:
همه جانوران و گیاهان علاوه برمضراتی که دارند فوایدی نیز درآنها وجود داردکه به طور مستقیم یا غیر مستقیم در زندگی ما نقش بسزایی داشته ، دارند و خواهندداشت. همان طور که می دانیم تمام گونه های نادربه تعداد ناچیز درطبیعت وجود دارند. همین تعداد کم باعث می شود که این گونه ها کم و بیش در خطر انقراض قرار بگیرند.همچنین باید بدانیم که انقراض گونه های نادری که در استان ما وجود داردمتناسب با فواید و تاثیرات آنان و همچنین چرخه ی زندگی جانداران صورت
می گیرد و موجب تغییرات ناگهانی در طبیعت می شود و حتی باعث می شود دیگر گونه ها نیز در خطر انقراض قرار گیرند.

دراین مقاله هدف آن است که با بعضی ازگونه های گیاهی وجانوری درحال انقراض ایران آشنا شویم.






بیان مسئله :
گونه های نادر جانوری و گیاهی ایران


پیشینه ی تحقیق :
مقاله های دانشجویان رشته های زیست شناسی


موضوع تحقیق :
معرفی گونه های گیاهی وجانوری درحال انقراض ایران




1- پلنگ ایرانی
با توجه به اینگه گونه بی نظیر پلنگ ایرانی که بزرگترین نوع پلنگ در دنیا است، متاسفانه در معرض انقراض قرار دارد. و تنها تعداد محدودی از آنها شاید در حدود 200 تا 250 قلاده در کل کشور ودر مناطق مختلف حفاظت شده ایران پراکنده اند. بنابرین به نظر خیلی از کارشناسان حتی حذف یک قلاده از طبیعت ایران صدمات جبران ناپذیری به حیات این گربه سان فاخر در ایران وارد خواهد کرد. یادمان باشد که پلنگ بخشی از میراث ارزشمند طبیعی ایران است و هر گونه سهل انگاری امروز ما را آیندگان نخواهند بخشید و،بهتر است برای حفظ از گونه های ارزشمند کشورمان چون پلنگ کوشش نماییم.









پلنگ ایرانی از گربه سانان مأخذ تصویر: اینترنت


2 - خرس سیاه :
نسل خرس سیاه آسیایی به دلیل نفوذ انسان به مناطق زندگی این گونه در خطر انقراض قرار گرفته است. حیوانی کمیاب که نسل آن درخطرانقراض قرارگرفته است.این گونه ازدوگونه خانواده خرسهای ایرانی است که دراستان سیستان و بلوچستان درمنطقه کوههای پوزک و بیرک وشمال باهو کلات زندگی می کند.این حیوان همه چیزخواراست واغلب ازگونه های گیاهی تغذیه می کند.





خرس ایرانی ا زپستانداران مأخذ تصویر: اینترنت




3 - تمساح پوزه کوتاه ایرانی
این جانور باقی مانده ای از راسته کروکودیل ها که خود خزندگانی بود ند که در دوران مزوزوئیک225 تا 265 میلیون سال قبل می زیسته اند.این گونه در ایران در منطقه باهو کلات استان سیستان وبلوچستان زیست می کند.






تمساح پوزه کوتاه ایرانی ازخزندگان مأخذ تصویر: منطقه حفاظت شده باهوکلات







4- آهوی خالدار
این جانور از پستاندارن بوده که به دلیل شکار بی رویه تعداد آن روز به روز کمتر شده است این جانور درمناطق حفاظت شده ای ازجمله هامون وباهو کلات استان سیستان وبلوچستان زندگی می کند.



آهو از پستانداران مأخذ تصویر : اینترنت

5- سنجاب راه راه بلوچی

این گونه تا به حال فقط در ناحیه باهو کلات سیستان وبلوچستان دیده شده است. این حیوان روزها فعال است و در زمستان درتمامی ساعات روزدیده می شود.این گونه اغلب به صورت دسته جمعی ونزدیک به هم زندگی می کند.ولانه ی خودرا میان شاخ وبرگ انبوه درختان می سازد.





سنجاب راه راه بلوچی ازپستانداران مأخذ تصویر: اینترنت





6- لاک پشت سبزدریایی

در بین انواع مختلف لاک پشت ها،این گونه زیبا تر از سایرین است. این لاک پشت در فصول بهار و تابستان برای تخمگذاری به سواحل دریای عمان می آیند.








لاکشت سبز دریایی ازخزندگان مأخذ تصویر: اینترنت




7- راسوی خاکستری هندی
گونه ای نادر که زیستگاه اصلی آن سواحل جنوبی هند است .این گونه پوست بسیار زیبا و چشم نوازی دارد.به همین علت در بازار تجارت پوست جایگاهی در خور توجه دارند. گونه ای از آن درمنطقه حفاظت شده باهوکلات سیستان نگهداری می شود.



راسوی خاکستری هندی از پستانداران مأخذ تصویر: منطقه باهوکلات

8- گراز

این جانور بومی نبوده و به صورت محافظت شده زنگی میکند نسل این جانورکه از پستانداران می باشد درخطر انقراض قراردارد اما به صورت حفاظت شده در منطقه هامون سیستان وبلوچستان نگهداری می شود.







گراز از پستانداران مأخذ تصویر : از منطقه هامون



9- گیلانشاه خالدار ایرانی
اين پرنده نادر محل زادو ولدش در سيبري است. از آنجا به ايران و سپس به آفريقا مهاجرت ميکند. با اين تفاسير کشور ما يکي از مناطق خوب براي مسير عبور اين پرنده است. متاسفانه گيلانشاه خالدار بيش از 5 سال است که در ايران ديده نشده است و اين احتمال وجود دارد که منقرض شده يا بسيار کم شده است. گيلانشاه خالدار "Slender-billed Curlew" از نادرترين و ناشناخته ترين پرندگان غرب پالئارکتيک (مانند اروپا،‌آفريقاي شمالي وخاورميانه) است.اين گونه براي اولين بار توسط لوئيس ژ-پ ويلوت پرنده شناس فرانسوي در سال 1817 در مصر شناسايي شد. بر اساس مدارک موجود در اواخر قرن گذشته، جمعيت فراواني از اين پرنده وجود داشته و هنوز در اولين دهه‌هاي قرن گذشته نيز به طور منظم مشاهده و گزارش شده است. اين پرنده به طور جدي در سطح جهاني در خطر انقراض مي باشد و اکنون جمعيت جهاني آن احتمالاً کمتر از 50 قطعه مي باشد و به همين دليل از سوي کنوانسيون حفاظت از گونه‌هاي مهاجر (کنوانسيون بن) گونه‌اي در خطر انقراض و نيازمند به حفاظت معرفي شده است. همچنين در فهرست هاي ضميمه شماره 1 کنوانسيون منع تجارت بين المللي گونه‌هاي در معرض خطر " "CITES و ضميميه شماره 2 کنوانسيون حفاظت از گونه‌هاي مهاجر"CMS" قرار گرفته است. شواهد قاطع و مستند به طور عمده انسان را به واسطه شکار مفرط، تخريب تالاب هاو استپ ها، مسئول کاهش جمعيت گيلانشاه خالدار معرفي مي نمايد. چنانچه اين گونه منقرض شود اين اولين مورد انقراض پرنده در اروپا بعد از سال 194است. يعني زماني که آخرين آوک بزرگ ناپديد شد.

گیانشاه خالدار ازپرندگان مأخذ تصویر: اینترنت

10- درنا
درنا پرنده ای بسیار زیبایی است که به سبب شکار زیاد نسل آن شدیدا درخطر انقراض قرار گرفته است. تولید مثل این پرنده هم به نحوی نیست که بتواند نسل از دست رفته ی این پرندگان را احیا کند. این پرنده که در زمستان به منطقه باهو کلات مهاجرت می کند قشلاق مناسبی را در این منطقه می گذراند.





درنا از پرندگان نادر مأخذ تصویر: اینترنت



11- فلامینگو

پرنده ای است مها جر که در فصل بهار و تابستان به آبگیرهای منطقه باهو کلات سیستان وبلوچستان مهاجرت می کند. این پرنده را درسواحل برزیل و آفریقا و هند نیز می توان مشاهده کرد.


فلامینگو از پرندگان مهاجر مأخذ تصویر: منطقه باهوکلات

12- باکلان
وجود درياچه آب شيرين، زمينهاي باتلاقي، پخش آب حاصل از طغيان رودخانه‌ها درمنطقه هامون سبب مهاجرت پرندگان بسیاری ازجمله باکلان ها به این منطقه می باشد این پرنده که خطر انقراض آن را تهدید می کند ازجمله پرندگانی است که درنیزارهای این منطقه زیست می کنددرفصل بهار وتابستان دراین منطقه می باشد.






باکلان از پرندگان مهاجر مأخذ تصویر: اینترنت




13- دراج

دراج ازپرندگان زیبایی است که شکار بی رویه و کمبود غذای مورد نیازوتخریب پناهگا ه های مورد نیاز برای تخم گذاری را می توان از جمله عواملی نام برد که این پرنده ی زیبا رابا خطر انقراض روبرو ساخته است . یکی از مناطق زیست این پرنده زیبا درمنطقه هامون سیستان می باشد.




دراج از پرندگان زیبا مأخذ تصویر: منطقه هامون




14- باقرقره

شکار بی رویه و کمبود غذای مورد نیازوتخریب پناهگا ه های مورد نیاز برای تخم گذاری تهدیدهایی برای این پرنده به شمار می آید .یکی از زیستگاههای حفاظت شده برای این پرنده زیبا تالاب هامون می باشد.




باقرقره از پرندگان زیبا مأخذ تصویر: اینترنت






15- زنگوله با ل

تعداد این جانور در فصل زمستان د ر منطقه تالاب هامون زیاد است. شکار بی رویه و کمبود غذای مورد نیازاز عوامل تهدید نسل این پرنده به شمار می رود.





زنگوله بال از پرندگان زیبا مأخذ تصویر: منطقه تالاب هامون









16- پلیکان

این پرنده از حیوانات مهاجر به شمار میرود که معمولا در فصول سردسیریا اوایل بهار درتالاب هامون دیده می شود. این پرنده های بزرگ از ماهی ها وموجودات آبزی دریاچه ها به عنوان تغذیه استفاده می کنند.




پلیکان از پرندگان زیبا ومهاجر مأخذ تصویر: اینترنت










17- وزغ تالشی

این گونه دو زیست به عنوان بزرگترین دوزیست ایران شناخته شده است .
وزغ تالشی وابسته به یکی از بزرگترین خانواده های وزغ با تعداد 569 عضو است. این جانور با نام های «وزغ تالشی» و «وزغ ایچوالد» در کتاب های جانورشناسی نام برده شده است . وزغ تالشی دارای بدنی پهن و مکعبی شکل به طول تقریبی 14 سانتی متر و پاهایی به طول 13 سانتی متر است، سری بزرگ دارد و چشمانی که در دو طرف سر متمایل به جلو و بالا قرار گرفته است. پوست بدن آن نیز به رنگ کرم قهوه ای با خال های سیاه رنگ است. سطح شکمی آن سفید یا شیری با خال ها یا لکه های بزرگ تیره رنگ و نامنظم به رنگ قهوه ای- مشکی است.
پیش از این تصور می شد که این گونه وزغ تنها در محدوده جنگل های «تالش» (ما بین دو استان گیلان و اردبیل) یافت می شود اما اخیرا جمعیت هایی از آن تا شرق استان مازندران نیز مشاهده شده است .


وزغ تالشی مأخذ تصویر : اینترنت
18- درخت شیشم
گونه های گیاهی همچون شیشم در منطقه باهوکلات سیستان در خطرانقراض هستند. شیشم یا (جک) درختی است با تاج پوشش بسیار ضعیف و همیشه سبز که ارتفاعش به 25 متر بالغ میشود . از طریق جستزایی ریشه و ساقه علی رغم فقیر بودن خاک و تخریب توانسته است تاکنون مقاوکت کند. برگهایش متناوب و شانه ای است و دارای پنج برگچه واپه تخم مرغی با نوک کشیده تیز و پشت خزی است . گلهایش پروانه ای شکل کوچک و سفید است و در گل آذین خوشه ای قرار گرفته است . میوه آن نیام میباشد. درخت شیشم در برابر خشکی خاک و هم در برابر آب و رطوبت بردبار است و در کنار آب هم بخوبی میروید .سرعت رشد آن زیاد و پوست خارجی ساقه به رنگ سفید و چوب داخلی قهوای است. فصل گلدهی: گلها در خرداد میرسندو در آذر بذر میدهند. مناطق انتشار از مشرق زمین در هند و افغانستان است . درا یران در تنگ سرحه پاکستان –بشاگرد در ارتفاع 900-1200 متر از سطح دریا – ته درها و کنار چشمه ها و مسیر جریان آب میروید. نام محلی این درخت در فارسی شیشم است و در تنگ سرحه آنرا رقاء و در جیرفت آنر جک و در آبادان سیسو نام دارد وبعربی انر سیسو ساسم میگویند. چوب این درخت در اثر بخار دادن به صورتهای مختلف خمیده میشود ، چوبش قابل ارتجاع وقابل صیقل است و در نجاری مورد توجه میباشد. در مبل سازی و پایه های تختخواب چوبی به علت دوام و ظاهر زیبایی که دارد استفاده می شود. اما متاسفانه با توجه به قطع بی رویه این درخت یکی از گونه هایی است که با خطر انقراض روبرو شده است.

درخت شیشم مأخذ تصویر: منطقه باهوکلات

19- استبرق

Calotropis نام علمی :
نام فارسی : استبرق
نام محلی : خرگ

استبرق ازدرختان کائوچوی ایران است که در سواحل دریای عمان [باهوکلات]می روید اما متاسفانه امروزه به دلیل استفاده بیش ازحد انسان ها نسل این گونه در خطر انقراض قرار گرفته است. استبرق گیاه دائمی است و تا ۷۵ سانتی متر رشد می کند ، گلدهی از تیر تا شهریور ماه می باشدو گرده افشانی بوسیله زنبور ، حشرات و پروانه ها صورت می گیرد و در خاکهای شنی و لومی با زه کشی خوب رشد می کند این گیاه دمای ۲۰ درجه زیر صفر را تحمل می کند ، گلهای این گیاه حشرات را به تله می اندازد . از گیاه استبرق می توان چیزی لطیف تراز ابریشم بدست آورد و ما می توانیم بجای کرم حاصل از گیاه کویری استبرق که بسیار لطیف سفید و با کیفیت است استفاده کنیم. از استبرق می توان داروهای ضد اسهال تولید کرد. ریشه تلخ استبرق خلط آور ، ضد نفخ ، معرق مقوی می باشد و دارای اثر قی آور شدید است. از ریشه های پودر شده استبرق ضمادی تهیه می کنند که در درمان ورم سوختگی ، زخمها ، سستی اندام بدن و غیره بکارمی رود. از پوست استبرق فیبری می سازند که می توان از آن ریسمان و لباس تهیه کرد ، بذر آن ۲۱% روغن نیمه خشک دارد.در برخی از نواحی هند و مالزی از شیرابه ریشه این گیاه در مداوای جذام ، برخی بیماریهای جلدی مانند سوداء و رفع سیفلیس استفاده می شود، شیرابه شیری رنگ آن در بعضی نواحی هند جهت درمان بر روی تومور و التهاب ها اثر داده می شود.


ا


درخت استبرق مأخذ تصویر: منطقه باهوکلات











20- سوسن چلچراغ
* نام فارسي: سوسن چلچراغ Lilium Ledebourii (Baker) Boiss نام علمي :
اين گياه متعلق به سرده سوسن چلچراغ و تيره سوسن است و تنها يك گونه علفي بسيار زيبا از اين گياه در ايران يافت مي‌شود.
ويژگي‌هاي گياه شناسي: گياهي پايا، پيازدار، با ساقه‌اي پوشيده از برگ، به ارتفاع 50 تا 150 سانتي متر. برگ‌ها ايستاده، خطي- سرنيزه‌اي، نوك تيز و كرك دار. زمان گل و ميوه دهي: از ارديبهشت تا مرداد. پراكندگي جغرافيايي در كشور: اين گياه به تعداد اندك و در رويشگاهي كم وسعت در ارتفاعات عمارلو واقع در50 كيلومتري شرق رودبار در استان گيلان مي‌رويد. مصارف و كاربردها: به‌دليل كمياب بودن و در نتيجه پهنه گسترش بسيار محدود در اين مقوله اطلاعاتي وجود ندارد ولي به‌منظور آشنايي بيشتر با اين گياه، مصارف و كاربردهاي يكي از خويشاوندان نزديك اينگونه با نام فارسي سوسن يا گل سوسن ذکر می شود. محيط زيست: توليد غذا (انرژي و مواد) به‌عنوان اولين حلقه زنجيره غذايي در زیست بوم‌ها، تلطيف هوا با توليد اكسيژن و رطوبت، حفاظت از خاك در برابر فرسايش آبي و بادي، ايجاد محيط زيست مناسب براي انسان و ساير جانداران مصرف‌كننده و به‌خصوص زيبا سازي محيط از خصوصيات اين گياه است. خواص درماني: كرم‌هاي تهيه شده از پياز اين گياه به‌دليل داشتن مقادير فراوان موسيلاژ به‌عنوان نرم‌كننده پوست و همچنين تسكين‌دهنده التهاب‌هاي پوستي، سرمازدگي، سوختگي، زخم‌ها، ورم‌ها و ساير بيماري‌هاي پوستي به كار مي‌روند.

سوسن چلچراغ مأخذ تصویر: اینترنت





نتیجه گیری :

همان طور که می دانیدانقراض گونه های نادر می تواند مشکلات زیادی را بر سر جوامع انسانی قرار دهد.همین عوامل انسان ها را به این فکر انداخته که از انقراض گونه های مختلف جلوگیری کنند و اقداماتی کار ساز را انجام دهند که بوجود آوردن مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع نیز بخشی از آن است. به همین دلیل مناطق حفاظت شده بسیاری در سراسرایران دیده می شودکه نتیجه آن جلوگیری از شکار های بی رویه وجلوگیری از انقراض گونه هاست.

منابع :
استفاده از معلومات و تحقیقات دانشجوی کارشناسی محیط زیست