گردشگري ماجراجويانه



گردشگري ماجراجويانه كه بسياري آن را شاخه‌اي از گردشگري ورزشي مي‌دانند مورد توجه قشر جوان گردشگر است. شناخت بازار گردشگري ماجراجويانه در يك منطقه جذابيت آن منطقه را چند برابر مي‌كند. البته شناخته شدن يك منطقه به عنوان قطب گردشگري ماجراجويانه نيز نياز به برنامه‌ريزي توسعه محصولات متنوع و بازاريابي براي آن محصولات دارد.

در مورد دلايل اهميت گردشگري ماجراجويانه بايد گفت كه اين شاخه جزو گردشگري ورزشي محسوب مي‌شود و ورزش در هر حال از محبوبيت خاصي برخوردار است. در حال حاضر از هر 10 برنامه تلويزيوني در آمريكا، اروپا و استراليا، 6 برنامه محتواي ورزشي دارد و اين محبوبيت همچنان رو به افزايش است. ضمن اينكه يك گردشگر ماجراجو حتما با دوستان يا اعضاي خائواده خود سفر مي‌كند و گروه مشتريان خيلي زود تكميل مي‌شود.

آب و هوا و طبيعت ايران مي‌تواند موقعيت منحصر به فردي را براي گردشگري ماجراجويانه در كشور فراهم كند. گردشگران ماجراجو به دنبال تجربه خطر و ريسك هستند و تقاضا نيز براي محصولات بازار علايق خاص ماجراجويانه در سطح كشوري و جهاني روبه افزايش است. اين شاخه از گردشگري علايق خاص كه در ايران تقريبا ناشناخته و مغفول مانده است دهها زير شاخه دارد كه به دليل شرايط طبيعي ايران، همه آنها امكان ايجاد و توسعه در كشور را دارند و در اين گزارش به آنها اشاره خواهد شد.

1-2-كوه‌نوردي، غار نوردي، سنگ نوردي و يخ نوردي: قله‌هاي مرتفع كوهستاني ايران به ويژه قله‌هاي زاگرس مركزي در شمار 100 قله مرتفع جهان قرار داشته و نيز قله دماوند بلند‌ترين قله نيم‌كره غربي، از حد فاصل همين قله تا لبه شرقي آسيا در كشور چين است. در هيچكدام از قاره‌هاي آفريقا، آمريكاي شمالي و جنوبي و اروپا قله‌اي به ارتفاع دماوند وجود ندارد. در زاگرس مركزي نيز قله‌هايي به ارتفاع بيش از 4 هزار متر و موقعيت طبيعي كم نظير امكان مناسبي را براي كوه‌نوردي عرضه مي‌كنند. قله‌‌هاي آتشفشاني سهند و سبلان با كاسه‌هاي درياچه‌اي، قله‌هاي مرتفع البرز مركزي با تنوع زيستي و غناي طبيعي، علم كوه در الموت قزوين با 3 زبانه يخچال دائمي همچنين قله شيركوه يزد و تفتان سيستان و بلوچستان با گستره وسيع بياباني در مقابل‌شان از جاذبه‌هاي كوه نوردي ايران محسوب مي‌شود.

در ايران همچنين نزديك به 100 غار بزرگ وجود دارد كه قابليت جذب سرمايه‌گذاري گردشگري را دارد. برخي از اين غارهاي نظير علي‌صدر (بزرگ‌ترين غار آبي جهان) و كتله‌خور شهرت جهاني دارند كه البته گفته مي‌شود غارهاي بيشتري با انتهاي نامعلوم در لرستان، چهارمحال و بختياري و كهگيلويه و بويراحمد وجود دارد. نبايد از نظر دور داشت كه وجود يك غار بزرگ و جذاب در هر چشم‌انداز طبيعي مي‌تواند موقعيت سياحتي آن را تا حد يك جاذبه بين‌المللي ارتقا دهد.

در اين بين اين امكان در اين نوع گردشگري خاص وجود دارد كه ديدار از جاذبه‌هاي ديگر گردشگري ايران با آن تركيب شود. براي نمونه صعود كنندگان به كليمانجاروي ايران(شيركوه يزد) امكان بازديد از معماري منحصر به فرد يزد را دارند. همچنين كوهنوردان مناطق سبلان (اردبيل) و زاگرس مركزي امكان بازديد از كوچ و زندگي عشاير و استفاده از چشمه‌هاي آب گرم منطقه را دارند.

2-2- اسكي، اسنوبورد، برف نوردي و بازي‌هاي برفي: اگر چه ايران در منطقه گرم و خشك واقع شده اما بر اساس شاخص اقليمي ساخت پيست‌هاي اسكي،‌ در سراسر زاگرس و بخش‌هاي زيادي از البرز امكان ايجاد پيست‌هاي اسكي و فضاهاي بازي‌هاي برفي وجود دارد. در اين ميان مناطق زاگرس مركزي، فارس مرتفع، كهگيلويه و بويراحمد و چهار محال و بختياري با توجه به برخورداري از ارتفاع بيش از 2 هزار متر كه فصل ماندگاري برف در برخي از مناطق آنها تا بيش از 8 ماه طول مي‌كشد مطلوب‌ترين زمينه را براي گسترش ورزش‌هاي زمستاني فراهم مي‌كند. غناي محيط طبيعي، چشم‌اندازهاي زيباي جغرافيايي و نيز جاذبه‌هاي مردم‌شناسي منطقه موجب مي‌شود كه حتي بتوان اين نقطه را از نظر توانمندي‌هاي بالقوه يكي از ايده‌آل‌ترين مناطق طبيعي جهان براي گسترش بازي‌هاي زمستاني به شمار آورد. گفتني است در صورت گسترش پيست‌هاي اسكي و امكانات اقامتي در اين منطقه، قطعا مجموعه سياحتي آن پايين‌ترين ورزشگاه زمستاني جهان در عرض جغرافيايي كره زمين خواهد بود كه اين امر گذشته از شهرت، امكان برنامه‌ريزي موثر براي جذب طبيعت‌گرد از شيخ‌نشين‌هاي حاشيه خليج فارس را فراهم خواهد كرد. اين مجموعه‌ها مي‌توانند ميزبان اسكي كوهستان، هلي‌اسكي، اسكي وحشي، اسنوبورد وحشي، سورتمه‌راني، برف‌نوردي، موتوربرف سواري و سورتمه‌راني و جشنواره تنديس‌هاي برفي باشد. در حال حاضر در ايران فقط 16 پيست اسكي وجود دارد كه از ميان آنها 3 مجموعه داراي امكانات اقامتي، 5 مجموعه فقط داراي رستوران و بقيه از حداقل امكانات محروم هستند، از اين بين، پيست‌هاي آبعلي، شمشك و ديزين در استان تهران قابليت پذيرايي از گردشگران خارجي را دارد.

3-2-سفر در مسير‌هاي بدون جاده، دوچرخه‌سواري، موتور سواري: اين شاخه از گردشگري ماجراجويانه هم كاملا وابسته به ويژگي‌هاي اقليمي و چشم‌اندازهاي طبيعي است. وجود دامنه‌ها، جنگل، سواحل و كوير در ايران امكان برگزاري تورهاي عنوان شده را در بهترين كيفيت دست مي‌دهد. سفر در مسير‌هاي بدون جاده در مناطق كويري و همچنين عبور از زاگرس مرتفع و دوچرخه سواري كوهستان در مناطق جواهرده، توچال، دماوند و ديلمان و.... از امكانات اين نوع گردشگري در ايران است. موتور سواري كوهستان و گردش با موتور نيز مانند دوچرخه سواري مسيرهاي بسياري در ايران دارد

4-2- كايت‌سواري، چتربازي، پاراگلايدر سواري و بالن سواري: اگر چه از نظر موفعيت اقليمي امكان برگزاري تمام اين بازي‌ها در ايران وجود دارد اما امكانات مناسب بعضي از اين بازي‌ها نظير پاراگلايدر سواري در مناطق مختلف ايجاد نشده است. سرمايه‌گذاران در اين بازي‌ها با جذب گردشگران داخلي امكان توسعه امكانات خود را مي‌يابند و به اين ترتيب مي‌توانند به شهرت امكانات خود در خارج كشور نيز اميدوار باشند. باشگاه‌ها و مناطق اطراف تهران، جزيره كيش و پايگاه شكاري انديمشك مي‌تواند براي ميزباني اين بازي‌ها در نظر گرفته شود ضمن اينكه امكان بالن سواري در همه گستره طبيعي ايران وجود دارد اما تاكنون تجهيزات آن توسط هيچ گروه يا موسسه‌اي ارائه نشده است.

5-2-بازي‌هاي آبي، انواع اسكي و قايق سواري و غواصي: تقريبا همه مناطق گردشگري دنيا كه به پهنه‌هاي آبي متصل هستند از امكان برگزاري بازي‌هاي آبي استفاده مي‌كنند. ايران با وجود قرار گرفتن در منطقه‌اي خشك، در شمال و جنوب سواحلي دارد كه مي‌توانند به قطب‌هاي بين‌المللي بازي‌ها و ورزش‌هاي آبي ساحلي تبديل شوند.

علاوه بر اين 2 ساحل، درياچه‌هاي بزرگ و متعدد طبيعي مانند اروميه، گهر، پريشان و... و درياچه‌هاي پشت‌ سدها نيز از چنين قابليتي برخوردارند. البته درياچه‌ها و رودخانه‌ها و سرمايه‌گذاري در سواحل آنها از سوي عواملي چون آلودگي و ورود پساب‌ صنعتي و خانگي و همچنين تخريب چشم‌اندازها روبرو هستند. در عين حال امكان برگزاري بازي‌هاي و ورزش‌هايي مانند اسكي روي آب، كاياك و كانو سواري، قايق‌سواري موتوري و بادباني، اسكي روي آب با چتر، پرواز با چتر با قايق موتوري، جت اسكي، قايق سواري در رودخانه وحشي، غواصي در شب، در غارهاي آبي و تماشاي ماهي‌ها در عمق، در سواحل‌، درياچه‌ها و رودخانه‌هاي ايران براي جذب گردشگر وجود دارد.

5-2- اتومبيل‌راني: از زماني كه شهرت اتومبيل‌راني با اتومبيل‌هاي دوديفرانسيل در صحراهاي دبي به گوش ايرانيان رسيد سالها گذشته است. اما بايد گفت كه پس از گذشت اين سالها هنوز هيچ تور مناسبي با زمينه اتومبيل‌راني در ايران طراحي نشده است. اين درحالي است كه در ايران در زماني كمتر از 2 ساعت فاصله بين جنگل و كوير را مي‌توان طي كرد و اين مي‌تواند جذابيت بسياري براي اتومبيل‌راني ماجراجويانه داشته باشد. برگزاري رالي‌هاي متعدد در برف و كوير و كوهستان در سطح وسيع‌تر از آنچه هست، برگزاري برنامه‌هاي سواري با اتومبيل‌هاي دوديفرانسيل در مسير‌هاي همچون ريگ جن، صعود به درفك، يخ‌مراد به طالقان و ارتفاعات لار و همچنين برگزاري برنامه‌هاي اتومبيل‌راني كارتينگ مي‌تواند امكان جذب گردشگر ماجراجو را فراهم كند.

6-2-شكار و ماهيگيري: در ميان علاقمندان به برنامه‌هاي خاص گردشگري، ماهيگيران وفادارترين گروه به برنامه‌هاي مورد علاقه‌ خود هستند. البته اين گروه هم خود به چند دسته تقسيم مي‌شوند و ماهيگيران درياچه، دريا، رودخانه‌هاي آرام و خروشان، علايق متفاوت دارند، اما به هرحال مشتريان دائمي هستند. در ايران در50 درياچه و تالاب داخلي و نيز تمامي رودخانه‌هاي كشور ماهيگيري صورت مي‌گيرد. البته به اينها مي‌توان امكان راه‌اندازي سايت ماهيگيري در درياچه‌هاي پشت سدها و رهاسازي ماهي‌ در اين درياچه‌ها را اضافه كرد. در مورد ماهيگيري در ايران نكته مهم اين است كه در نزديكي بيشتر شهرهاي بزرگ كشور، به خصوص تهران، امكان ماهيگيري وجود دارد.

شكارگاه‌هاي ايران نيز از قدمت طولاني در ميزباني شكارچيان و گردشگران دارند. در ايران بيش از 100 شكارگاه بزرگ وجود دارد كه برخي از آنها همچون جاجرود، از شهرت جهاني برخوردارند. پراكنش شكارگاه‌ها در مناطق مختلف ايران متناسب بوده و تقريبا بيشتر استان‌ها را در بر مي‌گيرد. هم اكنون نيز سالانه صدها شكارچي خارجي به ايران سفر مي‌كنند و عمده مقاصد آنها استانهاي فارس، آذربايجان غربي، سمنان، خراسان، اصفهان، كرمان، هرمزگان و بوشهر است. در اين ميان استان‌هاي فارس و بوشهر به دليل امكاني كه براي صيد پرنده هوبره عرضه مي‌كنند اهميت بيشتري دارند. هم‌اكنون سالانه دهها نفر از شيوخ عرب حاشيه خليج فارس با صرف هزينه بسيار براي صيد اين پرنده به ايران مي‌آيند.