حمد رضا یوسفی _ در آمدی بر مباحث اسلام و توسعه _ سال 1376 – مر کز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما
شاخص هاي قرآني توسعه فرهنگي :
بنابراين لازم است با توجه به شاخص هاي پيش گفته نظري به آموزه هاي قرآني نسبت به توسعه فرهنگي بيندازيم. يعني ديدگاه و نظر قرآن را درباره مسايلي چون 1- تماميت نفس يا امنيت شخصي؛ 2- حكومت قانون؛ 3- مشاركت سياسي؛ 4- آزادي بيان؛ 5- تساوي در برابر قانون؛ 6- آموزش؛ 7- پژوهش؛ 8- انتشار
كتب و مقالات؛ 9- هنر؛ 10- مصرف توليدات و محصولات به دست دهيم.
1- امنيت شخصي:
در آموزه هاي قرآني مسئله امنيت شخصي و اجتماعي به عنوان مهم ترين وظيفه هر دولتي بيان شده است. امنيت شخصي و فردي حالتي است كه در آن فرد فارغ از ترس آسيب رسيدن به جان و يا مال يا آبروي خود يا از دست دادن آن زندگي كند. امنيت اجتماعي نيز حالت فراغت همگاني از تهديدي است كه كردار غيرقانوني دولت يا دستگاهي يا گروهي و يا فردي در تمامي و يا بخشي از جامعه پديد آورد. از نظر قرآن امنيت مفهومي وسيع و فراگير است و افزون بر موارد ايمني از عذاب الهي در آخرت، در دو سطح روان شناختي و جامعه شناختي قابل بررسي است. در سطح نخست به آرامش روحي افراد و كسب مدارج معنوي آنان ارتباط مي يابد كه از حوزه اصطلاحي امنيت در علوم اجتماعي بيرون بوده و موضوع آرامش و اضطراب در روان شناسي ارتباط دارد. در سطح ديگر امنيت با گونه هاي فراوان خود ابعاد گوناگون زندگي فردي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي را دربرمي گيرد و با اقتدار و انسجام و وحدت جامعه پيوند دارد.
اين امنيت همه جانبه افزون بر ايجاد زمينه هاي پيشرفت و توسعه داخلي، امنيت خارجي جامعه را سبب مي شود. نگاه قرآن به مفهوم سياسي، اجتماعي امنيت، بر پايه رويكرد هدايتي قرآن و در پيوند با بخشي از مفاهيم ديني است. از نظر قرآن جان و مال و آبروي انسان ها محترم است. (انعام آيه 151 و مائده آيه 38 و حجرات آيه 11 و 12 و نور آيه 59)در بخشي از آيات قرآن مسائل مربوط به امنيت در ساحت اجتماعي انسان و مناسبات حاكم بر آن در دو حوزه داخلي و خارجي جامعه اسلامي بررسي شده است: در بعد داخلي جامعه اسلامي، قرآن رابطه مومنان را بر پايه برادري (حجرات، 10) و وحدت و ترك تفرقه (آل عمران، 103) ترسيم
مي كند و بر امنيت جامعه تاكيد مي ورزد. (نساء آيه 83) در بعد خارجي نيز با حفظ آمادگي دفاعي (انفال آيه ۶0) امنيت را حفظ مي كند. امنيت اقتصادي نيز به عنوان بخشي از امنيت فردي و شخصي مورد توجه و تاييد قرآن است. چنان كه امنيت ديني و مذهبي فرد و مكان هاي عبادي آنان از اين امر مستثنا نمي باشد. (حج آيه 40) از مجموعه آيات و آموزه هاي قرآني مي توان دريافت كه در بينش و نگرش قرآن امنيت شخصي در حوزه فردي و اجتماعي از اهميت و جايگاه ويژه اي برخوردار است و هيچ از اشخاص و گروه ها و نهادهاي دولتي و غيردولتي نمي توانند متعرض حقوق شخصي و امنيت فردي اشخاص جامعه شوند.
2- قانون گرايي:
حكومت قانون به عنوان يكي از شاخصه هاي اساس دين اسلام است. تاكيد فزاينده قرآن بر حكومت قانون بيانگر آن است كه دين اسلام ديني مبتني بر قانون و قانونمداري مي باشد. پيامبر اكرم(ص) در دوره سيزده ساله حكومت خود آن چنان بر قانون پافشرد كه پس از آن شخصي از تربيت يافته گان مكتب قانونگراي ايشان در برابر يكي از خلفا قرار مي گيرد و مي گويد: اگر برخلاف قانون عمل كني و از جاده حق و قانون پا كج گذاري با همين شمشير راستت مي كنيم. ارزش و اعتبار قانون و قانونمداري در آيات و آموزه هاي قرآني در آن حد و اندازه است كه خداوند پيامبرش را تهديد مي كند كه اگر برخلاف آموزه ها و قوانين آسماني قرآن
عمل كند وي را به سختي مجازات خواهد كرد. (بقره آيات 120 و 145 و نيز رعد آيه 37) امت پيامبر چنان آموزش ديده اند كه گامي برخلاف قانون برنمي دارند و از قانون و حدود الهي تجاوز نمي كنند؛ زيرا قرآن متجاوزان به قانون را به شدت تهديد كرده است. (بقره آيه 229) آياتي كه درباره مجازات متجاوزان به حدودالهي آمده بسيار است. در همه اين آيات تاكيد بر قانونگرايي و عمل به آن به عنوان اصل اساسي براي جامعه اسلامي و امت نمونه مطرح شده است. امت نمونه و شاهد در بينش و نگرش قرآن، جامعه و امتي است كه به قانون عمل كرده و ديگران را نيز بدان تشويق و ترغيب و از عمل برخلاف قانون بازمي دارند. (آل عمران آيه 04 و توبه آيه 112)
3- مشاركت سياسي: امت در آموزه هاي قرآن نه تنها خود در حوزه اجتماعي و سياسي فعال هستند بلكه ديگران را نيز به اين امر دعوت مي كنند. در آيات قرآن براي مشاركت سياسي امت حوزه هاي مختلفي بيان شده است كه نظارت همگاني عمل امت و دولت از جمله اين حوزه هاست كه در آيات مربوط به امر به معروف و نهي از منكر بيان شده است. مشاورت در امور اجتماعي و سياسي كه در آيات شورا آمده است بخشي ديگر از آياتي است كه به مشاركت فعال سياسي امت مي انجامد. (آل عمران آيه 159 و نيز شوري آيه 38) در اين آيات بيان شده است كه بر دولتمردان و اولياي امور است كه با امت در مسايل مهم اجتماعي و سياسي و دفاعي مشورت كنند. دامنه مشاورت در امور فراتر از آن چه بيان شده مي باشد. اين همه بيانگر آن است كه امت به عنوان شهرونداني فعال در همه حوزه ها حضور سازنده و جدي و تاثيرگذار خواهند داشت. مسئله بيعت نيز يكي ديگر از موارد مشاركت سياسي امت است كه در آموزه هاي قرآني بر آن تاكيد شده است. (فتح آيه 10 نيز ممتحنه آيه 12) هر چند كه بيعت به نوعي با انتخابات مشابهت دارد ولي از جهاتي موثرتر و سازنده تر از آن است؛ زيرا در بيعت دو طرف وظايف و حقوقي را به عهده مي گيرند و موظف هستند در چارچوب پيمان عمل كنند. در حالي كه در انتخابات تنها بر مسئله حقوق تاكيد و تكيه مي شود و از وظايف امت و انتخاب
كننده در قبال مسئوليت هاي اجتماعي و سياسي خبري نيست.
4 -آزادي بيان: قرآن با تكيه بر اختياري بودن پذيرش عقيده و دين، اجبار انسان ها را در اين زمينه نفي مي كند. (بقره آيه 256) لااكراه في الدين با توجه به تاكيد فراوان قرآن بر اصل توحيد و تلاش پيامبر بر بناي جامعه توحيدي و زدودن هرگونه مظاهر شرك و بت پرستي از آن، محور مجادلات فراواني ميان مفسران شده است. برخي با اين پيش فرض كه پيامبر اكرم(ص) عرب را بر پذيرش اسلام مجبور كرد اين آيه را منسوخ مي دانند؛ ولي برخي ديگر معتقدند كه آيه مذكور نسخ نشده و درباره اهل كتاب است كه با پرداخت جزيه از پذيرش اجباري
دين رهايي يافته اند و بت پرستان به پذيرش دين مجبور شده اند. (مجمع البيان طبرسي، ج2 ص 631 و نيز تفسير قرطبي ج 3 ص 117) علامه طباطبايي به رغم پذيرش انحصار نجات و رستگاري در عقيده توحيد، با استناد به اين آيه تحميل دين و عقيده را مجاز نمي شمرد. (الميزان ج2 ص 342 و ج4 ص 117) و منظور از جنگ با كافران را در آيه 193 سوره بقره تنها براي دفع فتنه مي داند. (همان ج2 ص 62) از نظر قرآن، آيين حق براي همگان روشن شده (بقره آيه 256) و پذيرش و يا رد آن به اختيار افراد واگذار شده است. (كهف آيه 29) و اين امر به سود و يا زيان آنان مي انجامد. (يونس آيه 108) و وظيفه پيامبر تنها تبليغ دين اسلام و بيان حق است نه اجبار كردن ايشان به پذيرش دين. (همان) از اين رو قرآن به مشركان جوياي حقيقت نيز امان مي دهد و از پيامبر مي خواهد تا كلام خدا را اگر خواستند براي آنان بخواند و درصورت عدم پذيرش آنان را با امنيت كامل به سوي خويشان و قومشان بازگرداند. (توبه آيه 6). آياتي كه از پيامبر مي خواهد تا با مردمان به شيوه نيكوترين گونه مناظره كند (نحل آيه 125) نشان دهنده آزادي عقيده و بيان و امنيت عادلانه افراد در بيان معتقدات و نقد و بررسي آن است. آيات 17 و 18 سوره زمر كه استماع قول و پيروي از بهترين سخنان را به عنوان شيوه بندگان خود برمي شمرد بيانگر وجود زمينه هاي مناسب
براي طرح افكار و عقايد گوناگون در فضايي آرام و مناسب است.
5- تساوي در برابر قانون: در آموزه هاي قرآن همگان در برابر قانون يكسان هستند. به گونه اي كه پيامبر اكرم(ص) خود نيز در برابر قانون همانند ديگران مي باشد و از هيچ امتيازي برخوردار نمي باشد. قرآن يهوديان را به علت تمايز بخشي وعدم اجراي قانون نسبت به اشراف قوم سرزنش مي كند. در داستان فتح مكه وقتي زني از اشراف دزدي مي كند. برخي به شفاعت نزد پيامبر مي آيند و از وي مي خواهند كه دست سارق و دزد را بر پايه قوانين اسلام نبرد ولي پيامبر از پذيرش اين درخواست سر باز مي زند و مي فرمايد كه يكي از علل هلاكت اقوام پيشين اين بوده است كه قوانين را در حق اشراف و بزرگان قوم به كار نمي بستند و تنها در حق مردم عادي به جا مي آوردند.
6 -آموزش: به صراحت مي توان مدعي شد كه يكي از اهداف رسالت پيامبر تعليم و آموزش بوده است. در آيات چندي به مسئله تعليم و آموزش پرداخته شده است و آموزش امت را امتحاني از سوي خداوند دانسته شده است كه مي توان به آيه دوم سوره جمعه اشاره كرد. آموزش در ميان امت پيامبر آن چنان اهميت يافت كه اسيراني را كه داراي علم و سواد بودند در برابر آموزش كودكان مدينه آزاد كردند. پيش از اسلام اهل آموزش و سواد دانان حجاز از انگشتان دست تجاوز نمي كردند ولي به كمك و فعاليت هاي پيامبر مردمان امي و بي سواد به امتي باسواد و دانشي تبديل شدند كه آوازه شهرت آن جهان را فرا گرفت.
در تحليل و بينش قرآني خداوند معلم نخست و انسان متعلم اول است و حق آن است كه بگوييم معلم اطلاقي تنها خداست و اوست كه به انسان همه چيز را به شكل اسماي الهي آموخته است و انسان به جهت ظرفيت ذاتي توانسته است آن را بپذيرد و به صورت تعلم و پذيرش دانش اسما را در ذات خود قرار دهد. با نگاهي گذرا به آيات قرآن مي توان دريافت كه شأن و مقام آموزگاري كه در چه حد و اندازه اي است؛ زيرا تعليم عمل خداوند و شغل پيامبران است و خداوند در قرآن بيان مي دارد كه معلم ديگر انسان پيامبران هستند كه به انسان كتاب و حكمت مي آموزند و آنان را براي زندگي اجتماعي و قانوني و بالندگي و رشد آماده مي سازند. (آل عمران آيه 164)همين اندازه در بيان اهميت و ارزش تعليم و تعلم بس كه خداوند خود آموزگار بشر بوده است و انسان به جهت تعلم و دانش پذيري توانسته است به مقام خلافت الهي دست
يابد و مسجود ملايك و فرشتگان گردد. از اين روست كه قرآن آدمي را به فراگيري و دانش آموزي فرا مي خواند و ايشان را تشويق و ترغيب مي كند تا دانش آموزي را در اولويت برنامه ريزي هدايتي و تربيتي جامعه اسلامي قرار دهند و با بي سوادي مبارزه كنند. بر اين مبنا و اساس است كه به قلم و آن چه از دانش و علوم مي نگارد سوگند مي خورد و بر اهميت آن تأكيد مي ورزد. (قلم آيه1) در ارزش تعليم همين نيز بس كه سگ نجس تعليم ديده به صورتي در مي آيد كه شكارش مورد تائيد و استفاده انسان قرارمي گيرد و شكار سگ تعليم داده شده طاهر و پاك شمرده مي شود. (مائده آيه4) 7- پژوهش: آيات بسيار در قرآن به امر پژوهش اختصاص يافته است. قرآن از مردم مي خواهد كه در همه چيز تدبر و تفكر كرده و به پژوهش عملي و عيني بپردازند. تأكيد بسيار قرآن به تدبر در مخلوقات و چگونگي توليد ابر و باران وحركت ستارگان و ديگر علوم دريايي و آسماني و زمين شناختي بيانگر اهميت قرآن به مسئله پژوهش
است. از اين روست كه در تمدن اسلامي دانشمندان و پژوهشگران بزرگ و بسياري پديد آمدند كه در بسيار از علوم سرآمد و بلكه بنيانگذار علوم جديدي بوده اند. در معناشناسي واژگان قرآن مي توان به واژگان بسياري اشاره كرد كه به مسئله پژوهش توجه مي دهد. يكي از مهم ترين و كاربردي ترين اين واژگان در فرهنگ قرآني، واژه نظر است. نظر به معناي توجه دقيق به چيزها و فهم چگونگي كاركرد و شناخت ماهيت چيزهاست. نگرش دقيقي كه توليد علم و دانش خاص مي كند، نظر است. از اين رو در ادبيات جديد به نوع نگاه و نگرش، نظريه گفته مي شود. از آياتي كه به مسئله پژوهش در ماهيت وجودي خود و نيز امور پيراموني انسان توجه مي دهد مي توان به آيه5 سوره طارق اشاره كرد كه مي فرمايد: فلينظرالانسان مم خلق؛ بايد انسان بنگرد كه از چه آفريده شده است. در آيه185 سوره اعراف مي فرمايد: او لم ينظروا في ملكوت السموات و الارض؛ آيا انسان در ملكوت و باطن و ماهيت آسمان و زمين نمي نگرد و پژوهش نمي كند. درباره پژوهش تاريخي نيز مي گويد: افلم يسيروا في الارض فينظروا كيف كان عاقبه الذين من قبلهم؛ آيا در زمين نمي گردند تا بنگرند پايان و فرجام كساني كه پيش از
ايشان بودند، چگونه بوده است. (يوسف آيه109 و نيز روم آيه30 و نيز فاطر آيه44 و غافر آيه21 و آيات مشابه ديگر) درباره جانورشناسي و پژوهش هاي عيني و علمي و تجربي مي فرمايد: افلاينظروا الي الابل كيف خلقت؛ آيا به شتر نمي نگرند كه چگونه آفريده شد؟ (غاشيه آيه17) بي گمان شناخت چگونگي خلقت و آفرينش شتر نيازمند پژوهش هاي متعدد و متنوع عيني و تجربي مختلفي و بي شماري است كه قرآن مؤمنان را بدان تشويق و ترغيب مي كند. درباره علم پزشكي و حتي پيكرشناسي كه مي تواند در دانش رباتيك و مهندسي ژنتيك و يا سازه هاي ديگر بشر از معماري گرفته تا دانش هاي ديگر مي فرمايد: و انظر الي العظام كيف ننشزها ثم نكسوها لحما؛ به استخوان بنگر كه چگونه آن را برمي آوريم و به هم مي پيونديم و سپس بر آن استخوان گوشت مي پوشانيم. (بقره آيه259) اين ترغيب و تشويق هايي كه در آموزه هاي قرآني وجود داشت موجب شد تا نسل بعدي كه در امت اسلام پرورش يافت نسلي دانشمند گردد و به علوم مختلف پرداخته و در همه زمينه هاي علمي پژوهش كنند و از خود تمدن و فرهنگي عظيم و بي مانند به جا گذارند كه هنوز هم از آن بهره مي بريم. 8و9و 10 - توليد كتب و مقالات و هنرهاي ديگر: بي گمان پيش از نزول وحي و ظهور اسلام، مردمان عرب حجاز و نجد از هيچ گونه دانشي در اين زمينه برخوردار نبوده اند. موسيقي و ديگر هنرها در اين ايشان بي رنگ و يا كم رنگ وجود داشت و علم و دانش كتابت نادره زمانه بود. هنرهاي زيباشناسي در ايشان زمخت و بي روح بود و ارزش و اعتباري نداشت؛ تنها درحوزه شعري از خود استعدادهايي را بروز داده بودند و در اين هنر سرآمد روزگار خويش و اعصار ديگر بودند.
با ظهور اسلام و نزول قرآن، اعراب حجاز و نجد تحت آموزش هاي مستقيم پيامبر(ص) و آيات قرآني به حدي ازرشد و كمال رسيدند كه كتب و مقالات بسياري در زمينه هاي مختلف علوم و هنر توليد شد. توليد علم، هدف صلي امت شد و در هنرهاي زيبا و ديگر علوم به پيشرفت هاي چشم گيري دست يافتند. آيات نخست قرآن كه بر پيامبر نازل شد، سخن از خواندن داشت. بي گمان هر خواندني نيازمند وجود كتابي است. امت امي و بي كتاب تازي تحت آموزه هاي قرآني و آموزش هاي نبوي به امتي اهل كتاب و كتابت تبديل شد. قرآن خود را كتاب ياد كرد و مردمان را به انديشه فرو برد. بي گمان هيچ تمدن و جامعه مدني بدون قانون مكتوب و نوشته شده اي نمي تواند دوام يابد و در برابر تغييرات از خود واكنش به جا و به موقع نشان دهد. از اين رو قرآن بر كتاب و قوانين مكتوب تأكيد ورزيد. اين گونه است كه كتاب براي كاربردها و كاركردهاي متعدد و متنوعي در جامعه اسلامي رشد كرد. هنرهاي ديگر ذيل توجهات آيات قرآن به اصول زيباشناختي رشدكرد. مساجد و خانه ها به انواع و اشكال هنرهاي ظريف و مستظرفه آكنده شد. هنرهاي مختلف در جامعه اسلامي رشد كرد و به تكامل و تعالي رسيد. اين همه مديون آموزه هاي قرآني بود كه بر همه امور نيك و زيبا و هنرها و فنون تأكيد مي ورزيد.
سیاستگذاری عمومی در ایران: توسعه فرهنگی در حال حاضر برای ما امری حیاتی
است و می تواند در کشف روابط فی مابین کلیه نهادهای اجتماعی توسعه نگر نیز مفید باشد.
همچنین هر فرهنگ ، تنها از طریق علایم و شکل پیامها قابل انتقال هستند و برای توسعه فرهنگی بایستی از ابزارهای فرهنگی مدرن و پیشرفته استفاده نمود و پرواضح ست که ارتباط انسانها ، سنگ بنای جامعه انسانی خواهد بود و بدون آن هرگز ، فرهنگ بعنوان خصیصه جامعه انسان پدید نمی آید . با گسترش ارتباطات و نقش آنها در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری می توان گام موثری برداشت چرا که استفاده از ابزارهای فرهنگی و ارتباط در توسعه فرهنگی جامعه با عنایت به اینکه ابزارهای فرهنگی به عنوان ارکان رشد فکری مادی و معنوی افراد و کوشش در جهت آگاهی بخشی جامعه به منظور اعتلای کمی و کیفی این شاخص های ارتقای دانش و علم از ضروریاتی است تا در اعتلای آگاهیهای عمومی جامعه در زمینه های مختلف و بروز و باروری استعدادهای نهفته و رواج و ترویج فرهنگ و هنر غنی اسلامی و... نقش و تاثیر بسزایی دارند .

---

( داريوش آشوري - دانشنامه سياسي، ص 37 و 38)
اینترنت – سایت گو گل – جستجو در شاخص های توسعه فرهنگی
توسعه فرهنگي : }اصل 104 قانون برنامه چهارم }
اصل 104 برنامه چهارم از فصل توسعه فرهنگي(فصل 9) و از بخش چهارم برنامه توسعه(بخش مربوط به صيانت از هويت و فرهنگ اسلامي ايراني) انتخاب شده است.طبق اين اصل دولت مكلف است به منظور رونق اقتصاد فرهنگ ،افزايش اشتغال ،بهبود كيفيت كالا و خدمات ،رقابت پذيري،خلق منابع جديد ،توزيع عادلانه محصولات و خدمات فرهنگي و ايجاد بستر مناسب براي ورود به بازارهاي جهاني فرهنگ و هنر و تامين فضاهاي كافي براي عرضه محصولات فرهنگي اقداماتي(12مورد) را به انجام رساند[1].
طبق بند «ك» اين ماده دولت مكلف شده ،با همكاري بخش خصوصي و تعاوني ،شهرداري ها و منابع مردمي و متناسب با ويژگي هاي جمعيتي،اجتماعي،فرهنگي و حداقل هاي بهره مندي[ii][2] نقاط مختلف كشور از فضاهاي فرهنگي،هنري و... تا پايان سال آخر برنامه چهارم پيش بيني هاي لازم را براي ايجاد فضاهاي فرهنگي و هنري شامل :كتابخانه مركزي،تالار فرهنگ و هنر ،پرديس هاي سينمايي،موزه هنر هاي معاصر و مركز دائمي نمايشگاه هاي فرهنگي و هنري ، در كليه شهر ها و مراكز استان ها به عمل آورد.
موارد ذكر شده در اين بند همگي شاخص هاي بهره مندي يك كشور از توسعه فرهنگي مي باشند.
اهميت ،ضرورت و دليل توجه دولت ها به مقوله توسعه فرهنگي به صورت مبسوط در مبحث مباني نظري درادامه همين بررسي تشريح خواهد شد.اما آنچه بيش از اين مباني اهميت دارد و مورد نظر اين بررسي بوده ،مشخص كردن شاخص هاي در نظر گرفته شده براي اين مقوله در اسناد و ميزان برآورده شدن آنها و ارزيابي اين نكته است كه آيا اين شاخص ها به انجام رسيده اند و آيا به نتيجه مورد نظر سياست گذاران متهي شده اند يا خير؟
لازم مي نمايد باتوجه به سلسله مراتب وضع اين مواد و قوانين، ابتدا به ريشه يابي منشا اين ماده درسند هاي بالا دستي آن يعني سند چشم انداز بيست ساله كشور (ابلاغيه مقام معظم رهبري)و سياستهاي كلي نظام (مصوب مجمع تشخيص مصلحت نظام ) پرداخته و سپس به سراغ بررسي شاخص هاي توسعه فرهنگي،نهادهاي مسؤل اجراي اين بند و نحوه اجرايي شدن آن ها در سند هاي پايين دستي چون سندهاي ملي توسعه بخشي،فرابخشي واستاني و ارزيابي آن در سالهاي گذشته ،ومشخص نمودن بودجه اختصاص يافته براي اين هدف از زمان طرح آن پرداخته شود.

---

اینترنت ( سایت گوگل )
توجه به اهدافی مانند آنچه که در ذيل آمده، محققا می تواند موجب گسترش و توسعه فرهنگ ملی اسلامی و غنی کشور ما ايران، در سطح جهان گردد:
-- گسترش و تقويت مناسبات فرهنگی با ملل و اقوام مختلف به ويژه کشورهای مسلمان به منظور مبادلات فرهنگی و عرضه صحيح فرهنگ و تمدن ايران اسلامی.
-- تنظيم و تقويت مناسبات فرهنگی جمهوری اسلامی ايران با ساير کشورها و سازمانهای فرهنگی جهان.
- تبيين تحولات معنوی، فکری و اجتماعی و تحولات ناشی از انقلاب اسلامی ايران.
- تقويت و تعميق زمينه های بحث و گفتگو با مجامع و علماء اديان الهی.
- سياست گذاری و هماهنگی کليه فعاليت های فرهنگی و تبليغی در خارج از کشور.
- انجام مطالعات و تحقيقات فرهنگی بين المللی و حمايت از پژوهشهای اسلامی و ايرانی بويژه در زمينه شناخت اديان، فرق، فرهنگ ملل و ساختار جريانهای فرهنگی در جوامع مختلف.
- شناخت جمعيت ها، انجمن ها و شخصيت های فرهنگی و مذهبی جهان.
- برگزاری گردهمائيها، جشنواره ها و نمايشگاههای فرهنگی و تبليغی و مراسم عمومی در خارج از کشور.
- اشاعه و گسترش زبان و ادبيات فارسی و تقويت کرسيهای زبان فارسی و ايران شناسی.
- تشکيل سمينارها و کنفرانس های علمی و اجرايي به منظور هماهنگ ساختن نظرات و تبادل امکانات شيعيان در زمينه های مختلف.
- و ..........
توسعه فرهنگي را مدخل و مقدم بر همه توسعه هاي ديگر دانسته اند. چنانچه توسعه فرهنگي به خوبي انجام شود ساير ابعاد توسعه نيز مجال و زمينه بروز و ظهور پيدا كرده و جامعه به سوي رشد و كمال رهسپار مي شود.

---

اینترنت (سایت گوگل )
پشنهاد :
از آنجا که تحقق توسعه فرهنگی قطعا نیازمند تلاش است راهکارهای زیر می تواند راه گشا باشد .
الف ) باورها وپیش زمینه های فر هنگی توسعه :
1- باور ، اعتقاد و التزام به نگرش علمی و غیر خرافی به مسائل اجتماعی و انسانی
2- باور ، اعتقاد به برابری انسان ها ، رعایت حقوق دیگران و احترام به شخصیت افراد
3- باور به پویایی اجتماع در نتیجه پویایی نهاد های اجتماعی متناسب با موقعیت زمان
4- داشتن نوعی تفکر اجتماعی در باره کار و باور به کار های جمعی ونظم پذیری جمعی
5- باور به لزوم وجود آزادی سیاسی
6- باور به لزوم توجه معقول به اشیا ء ومسائل مادی
7- باور به تغییر
ب) ضرورت های لازم برای دستیابی به توسعه فرهنگی
1- ضرورت تردیددر تمام مفاهیم استدلال ناپذیر قبلی و باز بینی بنیانی وپایه ای این مفاهیم
2- ضرورت پذیرش تساهل اجتماعی به مثابه اصلی بنیادین در جهت فراهم آوردن زمینه شکوفایی و سازندگی تردید های مفهومی
3- ضرورت تبلیغ مفاهیم جدید و تبدیل این مفاهیم به واژ ه های تازه و سپس ادغام و کاربرد وسیع این واژ ه ها در زمان
4- ضرورت باز بینی عمیق در نظام آموزش پایه ( کودکان و نوجوانان )
5- ضرورت کوشش همه جانبه در جهت تامین معیشت عمومی
6- ضرورت گسترش نظام تامین اجتماعی
7- ضرورت کوشش در ایجاد نهاد های نوین اقتصادی در جامعه
8- ضرورت تحقق سرمایه گذاری زیر بنایی و تولید نوین
9- ضرورت کوشش برای نوین سازی ساختار سیاسی جامعه

---

دکتر محمد توحید فام - موانع توسعه فر هنگی در ایران - سال 1380
( انتشارات باز ) مرکز باز شناسی اسلام و ایران
1- قرآن کریم
2- دانشنامه سیاسی ....................................... داریوش عاشوری
3- اهمیت فرهنگ ........................................... لارنس هریسون /ساموئل هانتینگتون
3- توسعه فرهنگی ( مجموعه مقالات ) .................. چنگیز پهلوان و دیگران
4- جامعه شناسی توسعه .................................. دکتر مصطفی از کیا / دکتر غلامرضا غفاری
5- فرهنگ و جامعه ............................................ بهروز گران پایه
6- در آمدی بر مباحث اسلام و توسعه .................. مرکز پژوهشهای اسلامی صدا وسیما
7- موانع توسعه فر هنگی در ایران ...................... دکتر محمد توحید فام
8- اینترنت ( سایت گو گل )
پایان