کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

کانون پرورش فکری کودکان و نوجواناندر دی‌ ماه ۱۳۴۴ به عنوان سازمان فرهنگی، هنری، و ناسودبر، به ریاست عالیه فرح پهلوی بنیان نهاده‌شد. [۱] کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارای گسترده‌ترین شبکه‌ی کتابخانه‌های کودکان و نوجوانان است و نیز از برجسته‌ترین تولیدکنندگان و ناشران کتاب‌های این کودکان و نوجوانان در ایران به شمار می‌رود. کانون همچنین تهیه‌کننده‌ی فیلم‌ها و سایر فرآورده‌های فرهنگی برای کودکان و نوجوانان است که پس از انقلاب اسلامی، به‌عنوان نهادی دولتی و وابسته به وزارت آموزش و پرورش به فعالیت خود ادامه می‌دهد. کانون امروزه بيش از 850 مركز فرهنگي ثابت، سيار شهري، سيار روستائي و پستي در سراسر ايران و با ارايه فعاليتهاي فرهنگي، هنري با مخاطبين كودك و نوجوان خود ارتباطي چهره به چهره و نزديك برقرار مي كند. انتشار 140 عنوان كتاب با شمارگاني بيش از 3 ميليون در سال، توليد هزاران دقيقه فيلم هاي كوتاه، بلند، زنده، مستند و پويانمايي، توليد دهها عنوان نوار موسيقي، نمايش عروسكي، سرگرميهاي سازنده و اسباب بازي و نرم افزار هاي آموزشي رايانه اي از آن جمله به شمار مي روند. كانون زبان ايران نيز پس از انقلاب اسلامی به عنوان یکی از زير مجموعه هاي كانون مشغول به فعالیت است که با داشتن شعبه های زیادی در سراسر كشور كار آموزش زبانهاي فارسي، انگليسي، آلماني، فرانسوي، اسپانيايي و عربي را بر عهده دارد.
وظایف کانون بر پایه اساسنامه
• بنیاد مراکز عرضه کتاب و آموزش‌های فرهنگی و هنری ویژه کودکان و نوجوانان در نقاط مختلف کشور
• گسترش و تکمیل کتابخانه‌های عمومی ثابت و سیار
• همکاری با سازمان‌ها برای ایجاد بخش‌های ویژه کودکان و نوجوانان
• تهیه و چاپ محصولات دیداری و شنیداری
• فراهم‌آوردن وسایل و کلاس‌های آموزشی
• تولید، خرید، پخش، نمایش، و فروش فیلم‌های سینمایی و تاتر مخصوص کودکان و نوجوانان
• گشایش کتابخانه‌های سیار و پستی برای عرضه کتاب مناسب به کودکان و نوجوانان در روستاها و منطقه‌های محروم و همکاری با سازمان‌هایی که خدمات مشابهی ارائه می‌کنند
• کمک به توسعه و ترویج ادبیات و هنر کودکان و نوجوانان از طریق تشویق نویسندگان و طراحان، هنرمندان، ناشران، و همکاری با آنها
• همکاری با همه سازمان‌های ایرانی و غیرایرانی که هدف‌های آنها با اهداف کانون مشابه است
تاریخچه کانون و گسترش آن
ایجاد کانون به دنبال چاره‌اندیشی برای پرکردن هنگام فراغت گروه نوجوانان ایران و فراهم‌آوردن آموزش و سرگرمی برای آنها بود هم چنین در راستای فراگیر کردن کتاب‌خوانی بین کودکان و نوجوانان و با حمایت شرکت ملی نفت ایران و وزارت آموزش و پروش راه‌اندازی شد.
تا پیش از بنیان کانون پرورش فکری کودکان و نو جوانان در ایران برای ادبیات کودک و نوجوان جایی ویژه نبود و ادبیات کودک شامل داستان‌هایی بوده که از طریق قصه‌گویی شفاهی به کودکان گفته می شد؛ با این کانون، برای نوشتن ادبیات کودک و نوجوان از نویسندگان، روزنامه‌ها و شعرا دعوت گسترده‌ای به عمل آمد، و کانون از همکاری کشورهایی چون فرانسه، آمریکا و مجارستان (در زمینه نقاشی کتاب کودکان)استفاده‌های فراوان برد.
کانون پرورش زیر نظر هیات امنا، هیات مدیره و مدیر عامل اداره می شد. سازمان کانون بدین قرار بود: امور اداری، کتابخانه‌ها، چاپ کتاب، سینما، تاتر، فستیوال فیلم کودکان و نو جوانان، پژوهش‌های فرهنگی و هنری، آرشیو فیلم، روابط عمومی و امور تدارکات و انبار

نمونه‌ای از کتاب‌های کانون پرورش
نخستین کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در پارک لاله(پارک فرح) گشوده شد و پس از آن دیگر کتابخانه‌ها در سطح شهر تهران و شهرستانها و روستاها ایجاد گردید.
کتابخانه دوم در باغشاه در انبار یک دبستان آغاز به کار کرد. کودکان با کتاب و کتابخانه‌ای که به ویژه برای آنها ساخته شده بود در آغاز بیگانه بودند و رفته رفته به کتاب‌خوانی و کتابخانه خو گرفتند. تا سال ۱۳۵۷ بیش از بیست و نه کتابخانه ثابت و ده کتابخانه سیار در تهران گشوده شد که بیش از ده هزار عضو و رویهم رفته بیش از سه میلیون مراجع داشته است.
کتابخانه‌های کانون در تهران و شهرستان‌ها نه تنها جایی برای خواندن و به امانت گرفتن کتاب است بلکه جایی است که کودکان و نو جوانان می‌توانند میزان آگاهی، دانش خود را بیازمایند و نوآوری‌های خود را آزمایش کنند. کتابخانه‌های کانون برای بالا بردن آگاهی نوجوانان ایران در بخش‌های گوناگون برنامه‌های جالب دارند . برنامه‌هایی دیگر به کوشش کانون برای پرورش استعدادهای کودکان و نو جوانان همانند داستان سرایی، آشنایی به کتاب‌های نوین چاپ شده، آشنایی با شخصیت‌های علمی و هنری و تاریخی ایران و جهان، آشنایی با سرزمین‌ها و قوم هاو ملت‌ها و نژادها، نمایش فیلم، برنامه‌های گفتگو و انتقاد در زمینه‌های گوناگون و در باره کتاب‌های کتابخانه، مسابقه‌های هوش و آمادگی ذهن، مشاعره، شطرنج، برگزاری نمایشگاه‌های گوناگون، بازدیدهای گروهی، آموزش نقاشی، آموزش موسیقی و گروه کُر بچه‌ها و آموزش فیلم‌سازی گسترش داده شد.
از سال ۱۳۵۱ مسابقه‌های موسیقی و هنرآموزان موسیقی و هم‌چنین مسابقه‌های تاتر کانون در آمفی‌تاتر پارک نیاوران به نمایش گذاشته شد.
از بهار ۱۳۴۶ با آغاز کار کتابخانه کودک در بابل کتابخانه‌های دیگری نیز در سرتاسر کشور پایه گذارده شد. در کنار کتابخانه‌های تهران و شهرستان‌ها، پروژه ایجاد کتابخانه‌های کودک روستایی نیز آغاز شد و کتابخانه‌های سیار روستایی نیز به راه افتاد. آمار نشان می دهد که بیش از ۱۲۷۱ روستا از این کتابخانه‌ها بهره برده‌اند.
کانون از سال ۱۳۴۸ فعالیت‌های خود را در استان گیلان با بنای هشت کتابخانه شهری آغاز کرد. کتابخانه‌های کانون در شهرهای رشت، لاهیجان، بندر پهلوی، غازیان، رودبار، فومن، صومعه سرا، کتالم، لشت نشا، آستانه اشرفیه، کوچصفهان، و آستارا گشوده شد. یک واحد پویای شهری و یک واحد پویای روستایی پنجاه دبستان و دبیرستان را در حومه رشت و شصت و پنج مدرسه را در شهر زیر پوشش داشت.
در کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گیلان در شهر رشت بچه‌ها موسیقی کوچسفهان و لشت نشا و از روستاهای دیگر را اجرا کردند. نمایشگاه‌هایی که گویای زندگی مردم گیلان بود همواره برپا بود. در این نمایشگاه‌ها عروسک‌هایی از زنان و مردان گیلان از زن‌های کپورچالی و مردان روستایی حومه رشت و مردان چانچو نیز به نمایش گذاشته شد.
در حال حاضر تعداد مراکز فرهنگی، هنری کانون(کتاب‌خانه‌ها) شامل مراکز ثابت، سیار شهری و روستایی و کتاب‌خانه‌های پستی به ۸۳۵ مرکز در سراسر ایران رسیده است.
فستیوال فیلم‌های کودکان و نو جوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هماهنگ با دیگر فعالیت‌ها کوشش به برگزاری فستیوال جهانی فیلم‌های کودکان و نوجوانان نمود که برای رسیدن به هدف‌های زیر بود:
• - ساختن چشم‌اندازی کامل از فیلم‌های ویژه کودکان و نوجوانان در جهان
• - نمایش فیلم‌های برجسته از سرتاسر جهان که در آموزش و پرورش و یادگیری کودکان مفید باشد.
نخستین فستیوال جهانی فیلم‌های کودکان در آبان‌ماه ۱۳۴۵ به کوشش فرح پهلوی آغاز به کار کرد. در آبان‌ماه ۱۳۵۱ هفتمین فستیوال با ۱۲۰،۰۰۰ کودک در تهران برگزار گردید. این فستیوال از سال ۱۳۵۰ در تهران و شهرستان‌ها برگزار می‌شد.
سینما
در سال ۱۳۴۹ مرکز سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بنیان شد که در آن فیلم سازان و نقاش‌های جوان آغاز به ساختن فیلم برای کودکان نمودند. بخش سینما کوشش در پیشبرد انگیزه‌ها و سازندگی اندیشه و پرورش نگرش هنری داشت. انجام فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در درخشش فیلم‌های ساخته شده به وسیله کانون در فستیوال پنجم، ششم و هفتم فیلم‌های کودکان و نو جوانان نشان داده شد. در هفتمین فستیوال فیلم در آبان ۱۳۵۱ فیلم "سفر"، چهار جایزه و فیلم "گلباران" و "سیاه و سپید" از ساخته‌های مرکز سینمایی کانون هر یک جایزه دریافت داشتند. پیش از این فستیوال فیلم "رهایی در جهان"، برنده جایزه نخست ونیز و سانفرانسیسکو شد. فیلم "پسر و ساز و پرنده" نیز جایزه فسیتوال ونیز را از آن خود کرد.
کلاسهای آموزش فیلم سازی برای کودکان و نو جوانان عضو کتابخانه‌های کانون در تهران بنیان شد و پس از نخستین دوره که یک دوره سه ماهه بود، فیلمی که یکی از تهیه کنندگان نو جوان کانون ساخته بود، از میان فیلم‌های فرستاده شده به " فستیوال جهانی فیلم‌های هشت میلیمتری" در شهر میلان در کشور ایتالیا برنده جایزه نخست شد. کانون جای کارگردانان، فیلم نویسان، فیلم سازان، فیلم انیمیشن سازان نامی پیش از سال‌های ۱۳۵۷ بود و شمار بسیاری از آموزش دیدگان کانون هم اکنون از نام‌های نامی در رشته خود هستند.
عباس کیارستمی یکی از کارگردانان ایران به استخدام مرکز سینمای کانون پرورش فکری کودکان و نو جوانان در آمد. وی در سال ۱۳۴۹ فیلم کوتاه نان و کوچه را ساخت. ۱۳۵۱ فیلم "زنگ تفریح" را به اکران آورد و ۱۳۵۳ با ساختن فیلم "مسافر" نامی شد.
نورالدین زرین‌کلک پدر فیلم‌های انیمیشن ایران از بنیان گذاران کانون پرورش فکری کودکان و نو جوانان بود.
از کارهای بهرام بیضایی که در کانون ساخته شد می توان "عمو سیبیلو" فیلم کوتاه ، "سفر" ، "رگبار" ، "غریبه و مه" و "کلاغ" را نام برد. امیر نادری با فیلم ساز دهنی ۱۳۵۲ بر ارزش کارهای کانون افزود. فرشید مثقالی در سال ۱۳۴۶ به کانون پیوست و تا سال ۱۳۵۷ فیلم‌های انیمیشن، پوستر فیلم، تصویر برای کتاب‌های کودکان کانون را ساخت که جوایز بیشماری را برد. علی اکبر صادقی با ساختن دو فیلم گلباران در سال ۱۳۵۰ و شاه خورشید ۱۳۵۳ به مرکز سینمای کانون جان داد.
آرشیو فیلم
در کنار جشنواره سینمایی که نامی‌ترین جشنواره جهانی ویژه کودکان بود، آرشیوی برای گردآوری فیلم‌های برای کودکان و نو جوانان ساخت تا کار نمایش فیلم‌های ارزنده هنری را به فرم گسترده‌ای برای کودکان در سر تا سر ایران آغاز کند.
آرشیو فیلم کودکان از میان فیلم‌های برگزیده در هفت فستیوال فیلم کودکان، شماری فیلم‌های بلند و کوتاه خریداری کرد و برخی ار آنان را به فارسی برگرداندند. این فیلم‌ها در روزهای تعطیل برای تماشاگران خردسال در تهران و شهرستان‌ها به نمایش گذاشته شد.
تئاتر
مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سال ۱۳۵۰ آغاز به کار کرد. تاتر برنامه‌ایی از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که همواره در حال گسترش بوده و در راه پرورش ذوق و استعداد فرهنگی کودکان گام بر می‌دارد. برنامه‌های فشرده و گسترده‌ای پایه‌ریزی شده‌است تا نمایش‌هایی توسط کودکان برای کودکان به روی سن برود. ساختار سازمانی این مرکز واقع در پارک لاله تهران اکنون دچار تغییر شده است و مرکز تئاتر با عنوان مدیریت مرکز آفرینش‌های هنری و تئاتر کانون فعالیت می‌کند.
پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی
مرکز پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی در آغاز کار خود در سال ۱۳۵۰ کوشش کرد تا پایه‌های اساسی و استواری را برای برنامه فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیابد. مرکز پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی کار خود را از راه بررسی نظری و عملی، پرسش نامه ها، مشاهده و گفتگوهای رو در رو انجام می‌دهد.
این مرکز دارای نه گروه پژوهشی است که در زمینه‌های برنامه‌ریزی فرهنگی، وسایل ارتباط گروهی در جامعه، محتوای سازمان آموزشی، دامنه از خود بیگانگی، میزان سنت‌گرایی و نوگرایی یا نوخواهی در جامعه، هنرهای بومی و قومی کار می کنند.
چاپ کتاب
سازمان چاپ کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با چاپ کتاب "دخترک دریا" ترجمه فرح پهلوی در زمستان ۱۳۴۵ کار خود را آغاز کرد. کتاب‌های چاپ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تا سال ۱۳۵۳ بیست و هشت جایزه ملی و جهانی را برد. جایزه در نمایشگاه‌های کتاب در یونسکو، بولونی، براتیسلاوا، سندیکای چاپگران ژاپن و شورای کتاب کودک برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان افتخار آفرین بود. کانون پرورش فکری استانداردهای جدیدی برای ادبیات کودکان و نوجوانان به جامعه ایرانی معرفی کرد که توسط بسیاری از ناشران دیگر دنبال شد.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تا سال ۱۳۵۸ زیر نظر هیات امنا، هیات مدیره و مدیرعامل فعالیت می کرد، تا این که بر اساس جلسه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۵۹ شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران اساس نامه کانون با تغییراتی تصویب شد و به صورت یک شرکت دولتی، ابتدا نظارت آن به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و سپس به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد.

تهیه کننده :دانشجو غلامعلی کریمی
رشته مدیریت امور فرهنگی
استاد :قلی پور
احتراما باتوجه به عدم دسترسی اقای کریمی به سایت این مطلب در خصوص کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان توسط ایشان تهیه واز طریق کد کاربری این جانب تقدیم میگردد.با تشکر