سیاست چیست و علم سیاست کدام کدامست؟
پیش از وارد شدن به تعریف سیاست و بررسی علم سیاست، به تاریخچه پیدایش تفکر سیاسی و علم سیاست اشاره می کنیم. تفکر سیاسی در عهد باستان از یونان آغاز شد و بیش از دو هزار و پانصد سال قدامت دارد. اما علم سیاست؛ از قدامت تاریخی زیادی برخوردار نیست. علم سیاست به عنوان یک رشته آموزشی عالی، تا حدی نو است و طی صد سال گذشته رشد یافته است. در گذشته مردم به امور عمومی نقشی نداشتند و مانند امروز به سیاست و نظریه پردازی سیاسی نیز چندان نمی پرداختند. سیاست در اختیار شهریاران، سیاستمداران و فیلسوفان قرار داشت. با پیدایش دمکراسی نو و ناسیونالیسم، سیاست از انحصار شهریاران، فیلسوفان بیرون و سیاست به عنوان یک امر همگانی تبدیل شد. از سویی هم گسترش آموزش و پرورش نیز به رشد فزاینده ی آگاهی سیاسی مردم کمک کرد و از این رهگذر مردم روز به روز بیشتر در جریانهای سیاسی شرکت کردند. احزاب و نهادهای سیاسی از نظر کمی، رشد قابل ملاحظه ی یافتند. گروه های سازمان یافته و احزاب سیاسی هر کدام در تلاش افتادند تا بر جریانها و فعالیت های سیاسی در جامعه اثر گذار باشند.
تعریف علم سیاست
از علم سیاست تعریف واحد ارائه نشده است، هر یکی از دانشمندان علوم سیاسی از علم سیاست تعریف خاص کرده اند. بمنظور جلوگیری از اطاله‏ی سخن، به چند تعریف مشهور از علم سیاست می پردازیم.
1- علم سیاست، علمی است که به تحلیل، ارزیابی و بررسی جنبه های سیاسی پدیده های اجتماعی می پردازد. علم سیاست هر پدیده‏ی اجتماعی را که به وقوع می پیوندد از نظر سیاسی مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد. در جوامع انسانی خواه در سطح کشور، منطقه و جهان همه روز اتفاق ها و رویدادهای گونه گون صورت می گیرد. شماری از این اتفاق ها هر چند با هم بیگانه و غریب معلوم می شوند اما کاملا با هم پیوسته و نزدیک هستند. علم سیاست، روابط این پدیده ها را از منظر سیاسی مورد تحلیل قرار می دهد. این تحلیل و بررسی به ما کمک می کند تا جهانی را که در آن زندگی می کنیم بهتر بشناسیم و از میان شقوق گونه گون پیشروی خویش بهترین را انتخاب کنیم و در نهایت به تغییرات کوچک و بزرگ که در زندگی ما رخ می دهد، تاثیرات بیشتر داشته باشیم.
2- نیکلا ماکیاولی، یکی از دانشمندان ایتالیائی که در عرصه‏ی علم سیاست صاحب نظر است از سیاست تعریف دیگری ارائه کرده است. او سیاست را به معنی هر نوع تلاش، تدبیر، فن، حیله، نیرنگ و فریب برای کسب قدرت و حفظ آن می داند. ماکیاولی یک دانشمندان واقع گرا است. او بر مبنای واقعیت های موجود در جامعه‏ی خودش از سیاست تعریف ارائه کرده است. این دانشمند ایتالیائی می بیند که سیاستمداران جامعه اش برای رسیدن به قدرت و حفظ آن از هر نوع تلاش کار می گیرد در مواردی هم دست به فریب، نیرنگ و حیله می زند و برای حکومت شونده گان نیز دروغ می گویند به همین خاطر از سیاست اینگونه تعریف کرده است. ماکیاولی دو اثر مشهور دارد به نامهای شهریار و گفتارها. او در رساله‏ی گفتارهای خود به دمکراسی تکیه می کند و آنرا یکی از نیازمندیهای حیاتی جامعه ی انسانی می پندارد.
3- پل ژانت، محقق و متفکر فرانسوی می گوید علم سیاست آن بخشی از علوم اجتماعی است که درباره بنیادهای دولت و اصول حکومت بحث می کند. بر بنیاد باورهای این متفکر فرانسوی، علم سیاست با حکومت مرتبط است و سر و کار سیاست با حکومت می باشد.
4- سجویک، یکی دیگر از دانشمندان علوم سیاسی، بر این باور است که علم سیاست، جامعه های دارای حکومت را بررسی می کند. با اینهمه این نکته را فراموش نکنیم و به یاد داشته باشیم که عنصر تعیین و اجرای سیاست، قدرت است و شناخت آن وظیفه ی اصلی و اولیه علم سیاست می باشد. قدرت هسته و مرکز ثقل سیاست را تشکیل می دهد و همه ی کشاکش ها در زندگی سیاسی برای رسیدن به قدرت سیاسی است.
تعریف سیاست
همانطوری که از علم سیاست، تعاریف گونه گون ارائه شده است از سیاست نیز تعاریف زیاد شده که به چند تا آن به عنوان نمونه اشاره می شود:
1- نولی، یکی از دانشمندان سیاسی می گوید: سیاست هنر استفاده از امکانات است. اغلب برای فعالان سیاسی ممکن نیست که به همه اهداف خود برسند بنا بر این باید بلند پروازی ها را با قدرت خود متناسب کنند. هیچ کس بیش از قدرت و یا امکانات خود نمی توانند در سیاست اعمال نفوذ کنند و تاثیر گذارد.
2- کایتانوموسکا، اظهار می دارد که سیاست حکومت کردن بر انسانها است.
3- تعریفی دیگری که از سیاست ارائه شده و مهمترین تعریف سیاست در میان متفکران غربی دانسته شده اینست که سیاست مبارزه برای قدرت است. سیاست یعنی مبارزه برای رسیدن به قدرت و اعمال آن در جامعه.
4- هارولد لاسکی، می گوید سیاست یعنی دانستن اینکه چه کسی می برد، چه می برد، چه موقع می برد، چگونه می برد، و کجا می برد؟
5- دیوید استون، سیاست را عبارت از توزیع و تخصیص اقتدارگرایانه ارزشها در جامعه می داند.
با اینهمه اگر بخواهیم تعریف به نسبت فراگیر از سیاست به دست دهیم و یا در اختیار داشته باشیم، می توانیم سیاست را چنین تعریف کنیم: سیاست رهبری صلح آمیز یا غیر صلح آمیز روابط میان افراد، گروه ها، احزاب، و کارهای حکومتی در داخل یک کشور و روابط میان یک دولت با دولت های دیگر در عرصه ی جهانی است.
در این تعریف به مساله کاربرد قدرت نیز توجه شده است. سیاست چه برخاسته از تضاد باشد یا همآهنگی، بهر حال برآمده از قدرت است. با این تفاوت که در تضاد، سیاست برخاسته از یک قدرت غیر صلح آمیز است و در همآهنگی برخاسته از یک قدرت صلح آمیز. فراموش نکنیم که به برنامه ها، روش ها و پلان های که احزاب، گروه ها و نهادهای سیاسی روی دست می گیرد، نیز سیاست گفته می شود.
موضوع سیاست
سیاست از قدرت، دولت، کارکردهای دولت و فعالیت های نهادهای سیاسی در جوامع انسانی بحث می کند. هر چند سیاست با جامعه شناسی، تاریخ، اقتصاد، اخلاق، روانشناسی، حقوق عمومی، مردم شناسی، آمار و جغرافی نیز سر و کار دارد اما موضوع اصلی علم سیاست را همان قدرت، دولت و ساختار دولت تشکیل می دهد. کسب قدرت دولت، تحکیم قدرت دولت، حفظ قدرت دولت، اعمال قدرت دولت و جلوگیری از نفوذ مخالفان در قدرت دولت موضوع سیاست را تشکیل می دهد.
عناصر سیاست
سیاست دارای چهار عنصر می باشد که به آن اشاره می شود:
1- سیاست پویا و متحرک است. لازمه ی سیاست، تلاش، تعمق و تدبیر است. هر کس که وارد رفتارهای سیاسی و فعالیت های سیاسی می شود باید از خود تحرک داشته باشد. تشکیل اجتماعات و گردهمایی ها، ایجاد حرکت در گروهی از مردم و سخنرانی ها برای گسترش آگاهی مردم از رویدادهای جاری کشور از نمونه های تحرک است که در هر فرد سیاسی به مشاهده می رسد و کسی که این تحرکات در او وجود نداشته باشد از سیاست به دور است.
2- عنصر دوم سیاست، اجتماع است. سیاست در جامعه تحقق می یابد. بدون اجتماع سیاست و فعالیت های سیاسی معنی و مفهوم ندارد. در اجتماع است که موضوع سیاست مطرح و عملی می گردد. پدیده های اجتماعی اصولا در جامعه ها شکل می گیرد. بنا بر این اجتماع بستر فعالیت های سیاسی است.
3- احراز حاکمیت، عنصر سوم سیاست را تشکیل می دهد. هدف سیاست اینست که قدرت سیاسی را به دست آورد و حاکمیت در جامعه را عهده دار گردد.
4- بهره گیری از قدرت، چهارمین عنصر سیاست را شکل می دهد. هر گاه سیاستمدار به قدرت رسید باید از آن به گونه ی مطلوب استفاده کند. علم رسیدن به قدرت، بهره گیری از قدرت، حفظ قدرت، اعمال قدرت و جلوگیری از نفوذ دیگران در قدرت از کارهای اصلی یک سیاستمدار ماهر و تجربه کار است.
سیاست علم است یا هنر؟
برای اینکه بدانیم سیاست علم است یا هنر، نیاز است که این موضوع را کمی گسترده مطرح کنیم. در نخست از علم یک تعریف ارائه می دهیم که علم چیست؟ علم عبارت از تبیین علت و معلول است. به عبارت دیگر علم مجموعه ی از آگاهی، فهم و دانشی است که روابط میان علت و معلول را بیان می کند. در اینجا برای روشن شدن بحث به چهار علت اشاره می کنیم. علت خطی و دوری 2- علت عینی و ذهنی 3- علت دور و نزدیک 4- علت لازم و کافی.
علت خطی آن است که یکبار اتفاق افتاده و دیگر به وقوع نمی پیوندد. اما علت دوری آن است که ممکن است چندین بار اتفاق بیفتد…………………..

ملاحظه شد