موارد زير در تعيين نوع پيام و فورمت آن نقش دارد:
ماهيت پيام 
عملكرد و هدف پيام 
كانال هاي انتخاب شده براي برقراري ارتباط 
بودجه و ديگر منابع موجود 
ويژگي هاي يك پيام اثربخش در زمان توليد 
روشن و واضح: محتواي پيام روشن و واضح ارائه شده باشد. 
سازگار و بدون تناقض: تناقض بين بخش هاي مختلف يك پيام باعث سلب اعتماد مخاطب و كاهش اثربخشي 
آن است.
معتبر: پيامي كه اعتبار خود را از منابع علمي و مورد قبول صاحبنظران كسب كرده باشد، تاثير بيشتري دارد. 
18
متناسب با فرهنگ: عدم تناسب محتوا يا شكل پيام با فرهنگ مخاطب مانعي جدي براي توجه و پذيرش پيام 
خواهد بود.
جالب توجه: توجه را هوشياري كامل تعريف مي كنند. پيامي كه بتواند مخاطب خود را به توجه وادارد به 
طوري كه تمام قواي ذهني براي مدتي به آن معطوف گردد، اثربخشي بيشتري دارد.
جذاب: استفاده از ابزارهاي جذاب در پيام اعم از محتوا، شكل، رنگ و ... به اثربخشي آن كمك خواهد كرد. 
متناسب با فرد و ويژگي هاي او: شناخت مخاطب براي اطلاع از اين ويژگي ها، گام اساسي در توليد پيام 
اثربخش است.
ارائه مطالب مهمتر در ابتداي پيام 
استفاده از حداقل تعداد پيام 
اعلام شفاف آنچه فراگير بايد انجام دهد 
مثال: نگوييد: پيروي از پيشگير يهاي امنيتي م يتواند انتقال بيمار يها از طريق ميو هها را كاهش دهد.
بگوييد: ميوه و سبزيجات تازه را قبل از خوردن بشوييد.
تاكيد بر جنبه مثبت: 
مثال: بگوييد: هر بار كه سوار دوچرخه م يشويد ، كلاه ايمني خود را بپوشيد.
نگوييد: بدون پوشيدن كلاه ايمني، سوار دوچرخه نشويد. 
عدم استفاده از اصطلاحات فني: 
مثال: بگوييد: فشار خون بالا نگوييد: هايپرتنشن
بگوييد: كنترل زاد و ولد نگوييد: جلوگيري از بارداري
19
استفاده از كلمات با معني و مفهوم مشخص: 
« كارگر ضعيف » مثال: معاني مختلف متبادر در ذهن از
بگوييد: يك قاشق چايخوري از اين پودر استفاده كنيد.
نگوييد: مقدار كافي از اين پودر را استفاده كنيد.
تنوع از نظر شكل: پيامي كه با اشكال مختلف به مخاطب برسد و محدود به يك شكل منفرد و خاص نباشد، 
تاثير بيشتري در گروه هدف خواهد داشت.
پيش آزمون شده : قبل از انتشار آن، با روش مناسب و علمي آزموده شود و اشكالات آن استخراج و مرتفع 
گردد.
پيشنهادكننده اقدامات بعد ي: پيام هايي كه تنها به ارائه حقايق و واقعيت ها بسنده نمي كنند و پيشنهادگر 
اقدامات عملي مخاطب هستند، تاثير مطلوبي دارند.
منتقل با كانال ها ي مناسب: در يك پيام اگر انتقال آن با كمك كانال هاي مناسب گروه هدف انجام نگيرد، 
محكوم به شكست است.
20
پيش آزمون پيام
انجام پيش آزمون سبب مي شود تا نقايص موجود در پيام ها پيش از صرف هزينه و توليد نهايي مواد مشخص 
گردد.
در پيش آزمون، جامعيت، نقاط قوت و ضعف، مرتبط بودن موضوع با مخاطب، و نيز اجزاي گيج كننده، 
حساسيت برانگيز يا بحث برانگيز پيام مشخص مي شود.
- معيارهاي پيش آزمون
1. درك مخاطب از پيام: ميزان درك محتواي پيام توسط گروهي منتخب از مخاطبان بررسي مي شود و مي
تواند منجر به به ساده و قابل فهم تر شدن پيام منجر گردد.
2. تناسب: گروه منتخب در مورد تناسب پيام با گروه هدف نظر خواهد داد و مشخص خواهد كرد كه با چه
تغييراتي مي توان پيام را براي مخاطبين مناسب تر كرد.
3. قابليت توجه: ميزان توانايي پيام در جلب توجه مخاطب بررسي مي شود.
4. ماندگاري در حافظه: در اين معيار مشخص مي شود كه تا چه اندازه پيام در ياد مخاطبان مانده است و آيا
محتوا و شكل آن را از ياد برده اند؟
5. اعتبار: بررسي ميزان اعتبار پيام از ديدگاه گروه منتخب در پيش آزمون ها ضروري است.
6. پذ ر يفتني: بررسي اين كه گروه محتواي پيام را پذيرفته يا نه و اشكالاتي كه بايد مرتفع شود تا پيام مورد
پذيرش مخاطب قرار گيرد.
7. جذابيت: از گروه منتخب به صورت مستقيم درباره جذابيت پيام پرسش خواهد شد و يا جذابيت پيام مورد
نظر در بين چندين پيام بررسي مي شود.
8. دانش، نگرش و باور: همخواني پيام با دانش، نگرش و باورهاي مخاطب و اقداماتي كه براي اصلاح نواقص آن
مطرح است
- روش هاي انجام پيش آزمون
استفاده از پرسشنامه هاي خود ايفا: پرسشنامه هايي كه در اختيار گروه هدف قرار مي گيرد و از آنان درباره 
اجزاي كليدي پيام پرسش مي شود.
بحث گروهي متمركز: با انتخاب گروه هاي كوچكي از بين مخاطبان و ارزيابي معيارهاي مورد نظر در پيام 
توليد شده
مصاحبه: گاهي لازم است با افراد منتخبي از گروه هدف مصاحبه هايي درباره محتوا و شكل پيام توليد شده 
انجام شود و با اعمال نظرات آنان پيام نهايي شود.
21
گروه كارشناسان و دروازه بانان: استفاده از نظرات كارشناسان و صاحبنظران آشنا به موضوع و دروازه 
بانان(افرادي كه مي توانند جريان اطلاعات به گروه مخاطب را كنترل مي كنند) براي رفع اشكالات پيام و
نهايي كردن آن روش ديگر پيش آزمون كردن به شمار مي رود.
استفاده از موقعيت هاي واقعي: گاهي لازم است با ارائه پيام به گروه مخاطب در موقعيت هاي واقعي مانند 
مراكز حضور آنان و بررسي عكس العمل ها و نظرات آنان، پيام را پيش آزمون كرد.
- چند نكته در پيش آزمون
1. بررسي ميزان خوانا بودن پيام و اصلاح آن براساس نتايج اين آزمون، باعث تبديل پيام دشوار به پيامي خوانا
مي شود.
2. در پرسش از افراد براي درك نظرات آنان از سئوالات باز (و نه بسته يا راهنمايي كننده براي جوابي مشخص)
استفاده شود.
3. هر گونه نظر مهم تلقي گردد حتي اگر به نظر غيرمنطقي يا نادرست به نظر برسد. (گاه نظر ندادن به معناي
عدم درك مفهوم پيام يا پرسش ماست پس مي تواند مهم باشد)
4. بهتر است پيش آزمون هنگامي برگزار شود كه در مراحل ابتدايي توليد مواد حامل پيام قرار داريم.
5. براي پيش آزمون پيام بايد تا مرحله اي پيش رفت كه اكثريت شركت كنندگان همان چيزي را كه انتظار مي
رود دريافت كنند و نيز هيچ پيشنهادي براي اصلاح آن ارائه نشود.
6. در پيش آزمون بايد ابتدا بدون نوشته ها، تصاوير را آزمون كرد و بعد همراه با نوشته ها به گروه ارائه كرد. با
اين روش مطمئن مي شويم كه تصاوير به تنهايي گويا بوده است.
- سئوالاتي كه مي توان در پيش آزمون پرسيد
1. مفهوم اصلي پيام چه بود؟ از اين پيام چه فهميديد؟
2. فكر مي كنيد با ديدن اين پيام بايد چه كاري انجام دهيد؟
3. آيا چيزي هست كه فكر مي كنيد در اين پيام نيامده است؟
4. كدام قسمت از پيام را دوست داشتيد و از كدام بخش خوشتان نيامد؟
5. شكل ها و تصاوير آن چگونه بود؟ نقاط قوت و ضعف آن را بيان كنيد.
6. اگر جاي ما بوديد اين پيام ها را براي چه كساني و كجا توزيع مي كرديد؟
7. نظرتان درباره كساني را كه در اين تصاوير ديديد چيست؟
8. به نظر شما، آنچه در اين پيام بيان شده به مخاطب كمك مي كند يا نه؟ آيا او را اميدوارتر مي كند يا ناميدتر
؟ شما را اميدوارتر كرد يا نااميدتر؟
9. آيا پيشنهاد يا نظري براي بهتر شدن اين پيام داريد؟

با سلام و تشکر