به نام ایزد منان - انتشارات در روابط عمومی
مقدمه
کتاب مهمترین نمونه فرهنگ مکتوب در جامعه می¬باشد. نشر کتاب به عصر زمانی راه می¬یابد که تحولات شتابان در عرصه اطلاعات و ارتباطات از ویژگی¬های مداوم و بارز آن می¬باشد. کتاب به عنوان سرآمدترین ابزار اساسی فرهنگ و انتقال دانش و علوم است. کتاب مهمترین ابزار فرهنگی است که کوشش¬های ادبی و هنری و فلسفی و علمی بشر در دوران¬های گذشته تا امروز بوده است.
دکارت فیلسوف فرانسوی می¬گوید: تمدن هر کشوری به اندازه عظمت و ارجمندی کتابهای آن کشور است و یک ملت به هیچ چیز به آن اندازه نیاز ندارد که به داشتن کتابهای خوب و راستین نیاز دارد. نوع کتاب و نشریاتی که در هر جامعه مورد مطالعه قرار می¬گیرد؛ اگر به تناسب فهم و دانش مردم نگاشته شود در علم و آگاهی و رفتار آنها مؤثر واقع می¬شود. با اختراع صنعت چاپ که از جمله بزرگترین و مهمترین اختراعات بشری، وسیله انتقال اندیشه¬ها و عواطف بسیاری از علما و دانشمندان و اهل هنر برای سالهای طولانی در طول تاریخ شده است.
امروز موج توجه به کتاب و مطبوعات بسیار فزاینده و غیرقابل مقایسه با سالیان گذشته است و این مسئله یکی از ضروریاتی است که ایجاب می¬کند مردم هم اکنون بیش از هر وقت دیگر به دنبال کتاب و مطالعات می باشند، با توجه به اینکه چاپ در دنیای امروز یکی از اموری است که جزو زندگی روزمره مردم می¬باشد. مانند بلیط اتوبوس گرفته تا اسکناس و روزنامه لذا دانستن این مطلب ایجاب می¬کند که بدانیم تکنیک و فن چاپ چگونه است و یک اثر چگونه چاپ می¬شود.
فعالیت¬های انتشاراتی
انتشارات یکی از فعالیت¬های عمده روابط عمومی است و بسیاری از عملیات روابط عمومی رنگ و بوی انتشاراتی دارد. منظور از فعالیت¬های انتشاراتی آن بخش از فعالیتهای روابط عمومی است که با شکل مکتوب صورت می¬گیرد و شامل ارتباط نوشتاری است.
از عصر خط تا عصر چاپ
خط ابتکاری بود برای غلبه بر محدودیت¬ها و از میان برداشتن مشکلات سر راه انتقال در طول تاریخ و در جامعه¬های مختلف لذا از موارد گوناگون برای نوشتن استفاده شد مانند: سنگ – چوب – برگ – پوست درختان – عاج - لوایح گلی – سرانجام کاغذ هر کدام از این امکانات کاربردها و محدودیت¬های خود را دارد اما هیچکدام نتوانست جای کاغذ را بگیرد. اولین پیشینه¬های خط از راه تحقیقات باستان¬شناسی در بین-النحرین و مصر به دست آمده است. بر پایه اطلاعات به دست آمده از باستان¬شناسی که تا این زمان داریم سومریان اولین قومی بودند که از خط در زمینه¬های مختلف تمدن خود سود برده¬اند. چینیان باستان اول روی باریکه¬های چوب خیزران می¬نوشتند اما بعدها کاغذ را اختراع کردند و روی آن نوشتند. ایرانیان باستان بر روی کتیبه¬های سنگی و لوحه¬های گلی می¬نوشتند و در عصر ساسانیان استفاده از اوراق کاغذ تقریباً به شکل امروزی آغاز شد.
در عصر تمدن اسلامی استفاده از کاغذ و تدوین کتاب به اندازه¬ای بیشتر شد که در تاریخ تمدن و تاریخ بشری بی¬سابقه بوده است. با رشد و پیشرفت فرهنگ و تمدن، کتاب به شکل امروزی به تدریج پدید آمد و به بهترین رسانه برای مجموعه¬های کامل و اطلاعات در هر حوزه¬ای تبدیل شد. کتاب ابزاری مؤثر برای انتقال فکر، فرهنگ، دانش و دستاورد میراث¬های گذشتگان برای رسیدن به آینده قرار گرفت.
از عصر چاپ تا عصر ارتباطات و اطلاعات
در تاریخ فرهنگی بشر تا اکنون و پس از اختراع خط شاید هیچ رویدادی به اهمیت اختراع چاپ نباشد. چاپ فروریختن دیوارهای انحصار دانش و شکستن درهای زندان اطلاعات بود به قول مارتین لوتر چاپ رهایی نوع بشر بود. رهایی از جهل.
چاپ این امکان را فراهم آورد که اندیشه ها با سرعت و به آسانی به میان همه مردم برده شود. با اختراع و رواج چاپ تولید کتاب در اروپا و نیز تولید جهانی کتاب با آهنگی که تا آن زمان در تصور بشر نمی¬گنجید افزایش یافت.
اختراع خط و چاپ ایجاد دو شیوه و نظام دگرگون ¬ساز در انباشتن، انتقال و بازیافتن اطلاعات می¬باشند. چاپ و نشر به عنوان بهترین وسیله برای اشاعه فکر، اندیشه و احساس و مناسبترین ابزار برای ارتقاء فرهنگی، علمی و فکری قرار گرفت و به یکی از بنیادی¬ترین فعالیت¬ها و نهادهای جامعه تبدیل شد.
از دوران قرن نوزده به این سو آهنگ انتشار مطالب چاپی ، سبب تحولاتی که در چنین عرصه¬ای رخ داد از جمله در فناوری¬های چاپ و نشر نیاز اجتماعی علم و فرهنگ شتاب چشمگیری داشت لذا در قرن بیستم به ویژه پس از دو جنگ جهانی این آهنگ شتاب بیشتری گرفت تا بدان جا که حجم و میزان موارد و مطالب چاپ و منتشر شده به حدی رسید که برای اولین بار از خطر جدی انفجار اطلاعات سخن به میان آمد. رایانه نیز به سرعت در همة شئون رواج یافت و همة اینها در چاپ تأثیر گذاشت. چاپ و نشر اکنون با وضعیت کاملاً تازه¬ای روبرو شده است به گونه¬ای که در تحول فناوری¬ها و سرنوشت آنها تأثیر می¬گذارد.
ناشر
به فرد، گروه یا نهادی گفته می¬شود که با مجموعه¬ای از امکانات و اقدامات فردی و تخصصی به این وظایف می¬پردازد.
1. سفارش دادن آثار جدید و فراهم ساختن موجبات پدید آمدن آنها.
2. برگزیدن مناسب¬ترین کتاب یا پدیدآورنده از میان کتاب¬ها یا پدیدآورندگان مختلف.
3. سفارش دادن کتاب به پدیدآورنده¬ای که برمی¬گزیند.
4. خواندن یا ارزشیابی متن یا اثری. تعین سیاست، برنامه و مراحل تولید سه¬گانه( تولید فرهنگی، فنّی، هنری و چاپی).
5. توضیح و تبلیغ و عرضه و فروش اثر چاپ شده.
گستره¬ی نشر
برای اینکه کتابی منتشر شود و به دست خوانندگان برسد گروههای نسبتاً زیادی باید بسیج شوند و هر کدام وظیفه¬ای را بر عهده بگیرند. این گروهها ارکان نشریه هستند و مانند همة ارکان تولید از محیط خود تأثیر می¬گیرند. آماده کردن یک کتاب دست کم از ساختن ندارد. گاه تنوع تخصص¬ها و سرمایه¬ای که برای تهیه و تولید و انتشار یک کتاب به کار گرفته می¬شود از آنچه در نوشتن یک کتاب به کار می¬رود، به مراتب بیشتر است.
تعریف نشر
نشر دیگر با چاپ برابر نیست . نشر می¬تواند از چاپ به عنوان یکی از ابزارها و البته فعلاً از یکی مؤثرترین ابزارها استفاده کند. نشری که کانون پدیدآورندگان و خوانندگان می¬باشد، نشر کار اجتماعی و فرهنگی است، در جامعه و هیچ فعالیتی نمی¬تواند بی¬نیاز و بدون وابستگی به فعالیت¬های دیگر باشد. فکر و اندیشه و نظری که به مرحله¬ی نشر می¬رسد از چندین مرحله می¬گذرد که هر کدام از آنها بازتاب تصمیم، اقدام و عملی اجتماعی است.
فعالیتهای انتشاراتی :
انتشارات یکی از فعالیتهای عمده روابط عمومی است و بسیاری از عملیات روابط عمومی رنگ وبوی انتشاراتی دارد. منظور از فعالیتهای انتشاراتی آن بخش از فعالیتهای روابط عمومی است که به شکل مکتوب صورت می گیرد که شامل ارتباطات نوشتاری است .
فعالیتهای انتشارای روابط عمومی را به دو نوع تقسیم کرد:
الف) نشریات ادواری(نوبتی)
ب) نشریات موردی ( نامنظم )
- نشریات ادواری: نشریاتی هستند که به طور منظم ودر زمان ودوره خاصی منتشر می شوند مثل( نشریات هفتگی) ماهانه – فصلی- سالانه
- نشریات موردی: نشریاتی هستند که بطور نامنظم و در صورت نیاز منتشر میشوند وانتشار آنها تابع زمان نیست.
( کاتالوگ – پوستر- بروشور)
- نشریات داخلی : (بولتن) یکی از فعالیتهای انتشاراتی عمده در روابط عمومی ها نشریه داخلی است که بعضا بولتن نامیده میشوند.
تعریف بولتن:
بولتن نشریه ای است که وسیله دستگاههای دولتی در زمینه های خبری و آموزشی ، فنی ، تخصصی ، سیاسی ، نظایر آن که مرتبط با وظایف قانونی و در محدوده فعالیت آنهاست به منظور ارتقاء سطح آگاهی کارکنان همان وزارتخانه و مسئولان دیگر ، دستگاهها در تعداد محدوده و در فاصله زمانی معین با چاپ یک رنگ و بطور رایگان منتشر و توزیع میشود.
ویژگی اساسی بولتن:
1- چاپ یک رنگ
2- عرضه ریگان
3- انتشار در فواصل زمان معین
4- تعداد محدود
اهداف نشریه داخلی :
1- ارتقاء سطح آگاهی های کارکنان سازمان
2- اطلاع رسانی درباره عملکرد و برنامه های سازمان
3- پاسخگوئی به پرسش های کارکنان و تقویت ارزش های کاری و سازمانی
4- پر کردن اوقات فراغت کارکنان و خانواده آنها


از نظر محتوی یک نشریه داخلی شامل چه بخش هایی می شود:
1- سرمقاله
2- مقاله
3- گزارش
4- پرسش وپاسخ
5- تریبون آزاد کارکنان
6- جملات و سخنان برگزیده
7- پای صحبت کارکنا ن ومسئولان ( مصاحبه )
8- اخبار پیشرفت طرح های سازمان
9- اخبار احکام انتصاب
10-اخبار جلسات و گرد همائی ها

کتاب: کتاب یکی از نشریات موردی است که روابط عمومی نسبت به انتشار آن اقدام می کند انتشار کتاب وقتی ضرورت می یابد که تاکید ماندگاری مطلب باشد از نظر محتوایی مطالعه کتاب باید به زبان ساده با پرهیزاز کاربردو اصطلاحات تخصصی و با عنایت به اصول و ویژگی یک نوشته ارتباطی تهیه و تنظیم شود.
بروشور: نوعی نشریه موردی است که به منظور انتقال اطلاعات مفید و مختصر به مخاطبان از طرف روابط عمومی یک سازمان منتشر میشود. اندازه بروشور سبک نگارش ومشکل آن بایستی بر اساس نوع مخاطب و اهداف روابط عمومی تعیین کرد با این وصف توجه به موارد زیر در زمان انتشار بروشورلازم است :
1- رعایت اصول ساده وکوتاه نویسی
2- استفاده از تکنیک های نموداری ، جدول و توجه به اصل مقایسه
3- استفاده از عکس های جذاب و با کیفیت مناسب
4- طراحی روی جلد ، گیرا ومتناسب با محتوای آن باشد
5- استفاده از تکنیک های طراحی وگرافیک به منظور جذابیت شکلی بروشور
6- ذکر موضوع ساده در ابتدا به موضوعات پیچیده در انتهای بروشور
7- مشخص کردن شناسنامه بروشور
8- استفاده از کاغذ مناسب
پوستر: نوعی نشریه ای موردی است که پیام مورد نظر را بااستفاده سازمان یافته و اثر بخش از عناصر نوشتاری ( شعار- ترسیمی – تصویری) به مخاطب میرساند نکته مهم در تولید پوستر این است که بایستی فوق العاده ساده و خلاصه باشد و مخاطب با یک نگاه بتواند پیام آن را درک کند.
کتابچه: مجموعه ای دوخته شده وتاشده از 8 برگ بیشتر از که از حجم کمتری در مقایسه با کتاب برخوردار باشد . نوشته کتابچه همراه با عکس – نمودار – جدول میباشد.
مراحل و وظایف اصلی در نشرکتاب:
1- تدوین سیاست وبرنامه
2- گفتگو، توافق و عقد قرارداد با پدید آورنده
3- پدید آورنده
4- تولید فرهنگی ، فنی ، هنری و چاپی
5- تبلیغ پخش و فروش
نکاتی که باید قبل از انتشار یک مجله مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:
1- تعیین هدف مجله
2- مشخص کردن خوانندگان مجله
3- کیفیت محتوای مجله
4- انتخاب نام مجله
5- تعیین مدیران مجله
6- تعیین هیئت تحریریه
7- نویسندگان مجله
8- امورمالی مجله
9- طرح صفحات مجله ونحوه صفحه بندی و چگونگی تنظیم قسمت های مجله
10- چاپ مجله
11- طرح جلد مجله
12- زمان انتشار مجله
13- توزیع و فروش مجله
حق نشر:
در سالهای اخیر حق نشر رواج بیشتری پیدا کرده است کسی که اثری راپدید می آورد معمولا" قانون های کشورها اوراپدید آورنده نویسنده ، مالف می شناسدوحقوقی را به لحاظ پدید آمدن اثرش براودر نظر می گیرند وبه رسمیت می شناسند مشروط بر آنکه اثراصالت داشته باشد و آثارگذشتگان ودیگران در پدید آوردن آن استفاده غیر مجاز نشده باشد. حق نشر تنها به حق مالی یا حق اقتصادی محدود نیست هرچند که پدید آورندگانی هستند که زندگی آنها فقط از راه درآمد حاصل از فروش ، آثار شان
می گذرد. حق نشر مالکیت فکری و معنوی آثار را به رسمیت می شناسد و جامعه راملزم می سازد که آن را محترم بدارد وحقوق قانونی پیش بینی شده و ناشی از آن را مراعات کند.
مبانی حقوقی حق نشر:
الف) حق مادی: این است که مزد زحمات پدید آورنده از آن خود باشد و کسی دیگراز آن سوء استفاده نکند امتیاز یا انحصار اثرش در اختیار خودش قرارگیرد و بتواند هرطور که می خواهد و با هرکس می داند قرارداد ببندد و اثرش را به جامعه عرضه کند.
ب) حق معنوی: این است که پدیدآورنده جدا از حقوق مادی از حقوق دیگری نیزبرخوردار است که اصطلاحا" به آنها معنوی و گاه نیز اخلاقی می گویند مانند اینکه اثرش بنام خود اوشناخته شود هرگاه خواست بتواند در آن دست ببرد وتغییر دهد جابجا کند از نو بنویسد به شکل دیگری ارائه دهد برآن بیفزاید از آن بکاهد واین کارها هیچ گاه از سوی هیچ کس بدون اجازه او صورت نگیرد.
موانع یا مانع های رشد و توسعه نشرکتاب در کشورهای جهان سوم :
1- کتاب جایگاه و نقشی جدی در زندگی بیشتر مردم ندارد واز این رو کالایی ضروری تلقی نمی شود که خانوارها یاخانواده ها خود رامسئول بدانند بخشی از درآمدشان را به تامین این کالای فرهنگی اختصاص بدهند.
2- سطح دانش: تخصص وسواد عمومی پائین است.
3- خواندن به قصد کنجکاوی و دانستن به انگیزه روحیه علمی و حقیقت پژوهی بسیار کم است.
4- نظام آموزش این کشورها بر مبنای روحیه تحقیق و پژوهش نیست و کتاب و کتابخوانی به ابزارهای ضروری تحصیل و تحقیق تبدیل نمی شود.
5- به طور کلی فشار زندگی فقر عمومی مشکلات زندگی روستانشینی دور بودن فعالیتها و اخبار فرهنگی و سیاسی و مشکلات دیگر دست به دست هم می دهند و سطح کتابخوانی را در کشورهای جهان سوم کاهش می دهند.
عامل¬های مؤثر در نشر
1. سرمایة کافی مادی: ناشر باید سرمایه و اعتبار لازم برای جذب سرمایه و سهام را در اختیار داشته باشد. ناتوانی و تأخیر در پرداخت¬های نقدی ممکن است سبب شود ناشری آثاری را از دست بدهد. در کشورهایی که نشر صنعتی سودآور است ناشران می¬توانند عده¬ای را به سرمایه¬گذاری در نشر تشویق کنند.
2. دانش فنّی و مهارت شغلی و تخصصی: اهمیت بضاعت فنّی، فرهنگی و تخصصی ناشر از اهمیت بضاعت مادّی او کمتر نیست. شاید بتوان بسیاری از چیزها را به کمک پول و سرمایه به دست آورد؛ امّا دانش¬ها و شناخت¬ها همیشه از این راه به دست نمی¬آید.
3. علاقه و دلبستگی فرهنگی: اصولاً در کارهای علمی و فرهنگی بدون عشق و علاقة حقیقی موفقیّت به دست نمی¬آید. نشر فعالیتی است که ماهیتی فرهنگی دارد و از این رو در خدمت فرهنگ است و ناشری که با فرهنگ بیگانه باشد نمی¬تواند در این عرصه جایگاهی داشته باشد.
4. آرمان و هدف: ناشر باید بداند از کجا آغاز می¬کند و می¬خواهد به کجا برسد.: نشر بدون هدف قایقی است دستخوش موج و طوفان. بررسی کارنامة ناشران بزرگ و موفق نیز نشان می¬دهد که هیچکدام از آنها بدون آرمانهای بلند و هدفهای بزرگ به اهداف خود نرسیده¬اند.
5. مناسبات خوب، قابل اتّکا و بااطمینان با پدیدآورندگان و عناصر ترکیب¬کننده کتاب: رابطة خوب در نشر به مانند ایجاد توسعه و نگهداری راههای ارتباطی است. ناشری که راهِ هموارِ ارتباطی داشته باشد به آسانی می¬تواند سرمایة مادی و معنوی خود را در عرصة نشر جابجا و منتقل کند. روابط خوب ناشر از کارسازترین عوامل کار او است.
6. آینده¬نگری و دوربینی: نشر ماهیتی آینده¬نگر دارد و ناشر موفق ناشری است که بازار ناموجودی را در آینده موجود می¬کند. خواننده می¬سازد، فرهنگی می¬آفریند و بر حرکت جامعه تأثیر می¬گذراد.آینده-نگری مستلزم شناخت و آگاهی عمیق از نشر، بررسی و مطالعه وگاه نیز داشتن تخصص انتشاراتی است.
7. مخاطره¬پذیری: همة محاسبه ها و معادله ها در کار نشر پیشاپیش معلوم نیست. ناشر بدون تردید ناگزیر است محاسبه¬های خود را درست انجام دهد امّا در معادلة نشر همة متغیرها را نمی¬توان از پیش به دقت و با اطمینان محاسبه کرد و همیشه باید حاشیه¬ای برای مخاطره در نظر گرفت. گاه تغییر سیاست¬ها و تغییر حکومت¬ها نسبت به برخی از آثار حساسیت نشان می¬دهند و با تغییر یافتن گرایش¬ها و سلایق فرهنگی جامعه، مسیر و سرنوشت آثار را عوض می¬کند، لذا عامل واکنش¬های انسانی را همیشه به قطع نمی¬توان پیش¬بینی کرد. در واقع کتاب که منتشر می¬شود ممکن است زندگی دیگری گذشته از آنچه که ما در تصور داشته¬ایم آغاز کند امّا ناشران موفق نشان می¬دهند که عوامل مؤثر در کار آنها با نسبت¬های متعادل و متوازن با یکدیگر ترکیب شده¬اند.