انتشارات در روابط عمومی
مقدمه
کتاب مهمترین نمونه فرهنگ مکتوب در جامعه می¬باشد. نشر کتاب به عصر زمانی راه می¬یابد که تحولات شتابان در عرصه اطلاعات و ارتباطات از ویژگی¬های مداوم و بارز آن می¬باشد. کتاب به عنوان سرآمدترین ابزار اساسی فرهنگ و انتقال دانش و علوم است. کتاب مهمترین ابزار فرهنگی است که کوشش¬های ادبی و هنری و فلسفی و علمی بشر در دوران¬های گذشته تا امروز بوده است.
دکارت فیلسوف فرانسوی می¬گوید: تمدن هر کشوری به اندازه عظمت و ارجمندی کتابهای آن کشور است و یک ملت به هیچ چیز به آن اندازه نیاز ندارد که به داشتن کتابهای خوب و راستین نیاز دارد. نوع کتاب و نشریاتی که در هر جامعه مورد مطالعه قرار می¬گیرد؛ اگر به تناسب فهم و دانش مردم نگاشته شود در علم و آگاهی و رفتار آنها مؤثر واقع می¬شود. با اختراع صنعت چاپ که از جمله بزرگترین و مهمترین اختراعات بشری، وسیله انتقال اندیشه¬ها و عواطف بسیاری از علما و دانشمندان و اهل هنر برای سالهای طولانی در طول تاریخ شده است.
امروز موج توجه به کتاب و مطبوعات بسیار فزاینده و غیرقابل مقایسه با سالیان گذشته است و این مسئله یکی از ضروریاتی است که ایجاب می¬کند مردم هم اکنون بیش از هر وقت دیگر به دنبال کتاب و مطالعات می باشند، با توجه به اینکه چاپ در دنیای امروز یکی از اموری است که جزو زندگی روزمره مردم می¬باشد. مانند بلیط اتوبوس گرفته تا اسکناس و روزنامه لذا دانستن این مطلب ایجاب می¬کند که بدانیم تکنیک و فن چاپ چگونه است و یک اثر چگونه چاپ می¬شود.
فعالیت¬های انتشاراتی
انتشارات یکی از فعالیت¬های عمده روابط عمومی است و بسیاری از عملیات روابط عمومی رنگ و بوی انتشاراتی دارد. منظور از فعالیت¬های انتشاراتی آن بخش از فعالیتهای روابط عمومی است که با شکل مکتوب صورت می¬گیرد و شامل ارتباط نوشتاری است.
از عصر خط تا عصر چاپ
خط ابتکاری بود برای غلبه بر محدودیت¬ها و از میان برداشتن مشکلات سر راه انتقال در طول تاریخ و در جامعه¬های مختلف لذا از موارد گوناگون برای نوشتن استفاده شد مانند: سنگ – چوب – برگ – پوست درختان – عاج - لوایح گلی – سرانجام کاغذ هر کدام از این امکانات کاربردها و محدودیت¬های خود را دارد اما هیچکدام نتوانست جای کاغذ را بگیرد. اولین پیشینه¬های خط از راه تحقیقات باستان¬شناسی در بین-النحرین و مصر به دست آمده است. بر پایه اطلاعات به دست آمده از باستان¬شناسی که تا این زمان داریم سومریان اولین قومی بودند که از خط در زمینه¬های مختلف تمدن خود سود برده¬اند. چینیان باستان اول روی باریکه¬های چوب خیزران می¬نوشتند اما بعدها کاغذ را اختراع کردند و روی آن نوشتند. ایرانیان باستان بر روی کتیبه¬های سنگی و لوحه¬های گلی می¬نوشتند و در عصر ساسانیان استفاده از اوراق کاغذ تقریباً به شکل امروزی آغاز شد.
در عصر تمدن اسلامی استفاده از کاغذ و تدوین کتاب به اندازه¬ای بیشتر شد که در تاریخ تمدن و تاریخ بشری بی¬سابقه بوده است. با رشد و پیشرفت فرهنگ و تمدن، کتاب به شکل امروزی به تدریج پدید آمد و به بهترین رسانه برای مجموعه¬های کامل و اطلاعات در هر حوزه¬ای تبدیل شد. کتاب ابزاری مؤثر برای انتقال فکر، فرهنگ، دانش و دستاورد میراث¬های گذشتگان برای رسیدن به آینده قرار گرفت.
از عصر چاپ تا عصر ارتباطات و اطلاعات
در تاریخ فرهنگی بشر تا اکنون و پس از اختراع خط شاید هیچ رویدادی به اهمیت اختراع چاپ نباشد. چاپ فروریختن دیوارهای انحصار دانش و شکستن درهای زندان اطلاعات بود به قول مارتین لوتر چاپ رهایی نوع بشر بود. رهایی از جهل.
چاپ این امکان را فراهم آورد که اندیشه ها با سرعت و به آسانی به میان همه مردم برده شود. با اختراع و رواج چاپ تولید کتاب در اروپا و نیز تولید جهانی کتاب با آهنگی که تا آن زمان در تصور بشر نمی¬گنجید افزایش یافت.
اختراع خط و چاپ ایجاد دو شیوه و نظام دگرگون ¬ساز در انباشتن، انتقال و بازیافتن اطلاعات می¬باشند. چاپ و نشر به عنوان بهترین وسیله برای اشاعه فکر، اندیشه و احساس و مناسبترین ابزار برای ارتقاء فرهنگی، علمی و فکری قرار گرفت و به یکی از بنیادی¬ترین فعالیت¬ها و نهادهای جامعه تبدیل شد.
از دوران قرن نوزده به این سو آهنگ انتشار مطالب چاپی ، سبب تحولاتی که در چنین عرصه¬ای رخ داد از جمله در فناوری¬های چاپ و نشر نیاز اجتماعی علم و فرهنگ شتاب چشمگیری داشت لذا در قرن بیستم به ویژه پس از دو جنگ جهانی این آهنگ شتاب بیشتری گرفت تا بدان جا که حجم و میزان موارد و مطالب چاپ و منتشر شده به حدی رسید که برای اولین بار از خطر جدی انفجار اطلاعات سخن به میان آمد. رایانه نیز به سرعت در همة شئون رواج یافت و همة اینها در چاپ تأثیر گذاشت. چاپ و نشر اکنون با وضعیت کاملاً تازه¬ای روبرو شده است به گونه¬ای که در تحول فناوری¬ها و سرنوشت آنها تأثیر می¬گذارد.
ناشر
به فرد، گروه یا نهادی گفته می¬شود که با مجموعه¬ای از امکانات و اقدامات فردی و تخصصی به این وظایف می¬پردازد.
1. سفارش دادن آثار جدید و فراهم ساختن موجبات پدید آمدن آنها.
2. برگزیدن مناسب¬ترین کتاب یا پدیدآورنده از میان کتاب¬ها یا پدیدآورندگان مختلف.
3. سفارش دادن کتاب به پدیدآورنده¬ای که برمی¬گزیند.
4. خواندن یا ارزشیابی متن یا اثری. تعین سیاست، برنامه و مراحل تولید سه¬گانه( تولید فرهنگی، فنّی، هنری و چاپی).
5. توضیح و تبلیغ و عرضه و فروش اثر چاپ شده.
گستره¬ی نشر
برای اینکه کتابی منتشر شود و به دست خوانندگان برسد گروههای نسبتاً زیادی باید بسیج شوند و هر کدام وظیفه¬ای را بر عهده بگیرند. این گروهها ارکان نشریه هستند و مانند همة ارکان تولید از محیط خود تأثیر می¬گیرند. آماده کردن یک کتاب دست کم از ساختن ندارد. گاه تنوع تخصص¬ها و سرمایه¬ای که برای تهیه و تولید و انتشار یک کتاب به کار گرفته می¬شود از آنچه در نوشتن یک کتاب به کار می¬رود، به مراتب بیشتر است.
تعریف نشر
نشر دیگر با چاپ برابر نیست . نشر می¬تواند از چاپ به عنوان یکی از ابزارها و البته فعلاً از یکی مؤثرترین ابزارها استفاده کند. نشری که کانون پدیدآورندگان و خوانندگان می¬باشد، نشر کار اجتماعی و فرهنگی است، در جامعه و هیچ فعالیتی نمی¬تواند بی¬نیاز و بدون وابستگی به فعالیت¬های دیگر باشد. فکر و اندیشه و نظری که به مرحله¬ی نشر می¬رسد از چندین مرحله می¬گذرد که هر کدام از آنها بازتاب تصمیم، اقدام و عملی اجتماعی است.
عامل¬های مؤثر در نشر
1. سرمایة کافی مادی: ناشر باید سرمایه و اعتبار لازم برای جذب سرمایه و سهام را در اختیار داشته باشد. ناتوانی و تأخیر در پرداخت¬های نقدی ممکن است سبب شود ناشری آثاری را از دست بدهد. در کشورهایی که نشر صنعتی سودآور است ناشران می¬توانند عده¬ای را به سرمایه¬گذاری در نشر تشویق کنند.
2. دانش فنّی و مهارت شغلی و تخصصی: اهمیت بضاعت فنّی، فرهنگی و تخصصی ناشر از اهمیت بضاعت مادّی او کمتر نیست. شاید بتوان بسیاری از چیزها را به کمک پول و سرمایه به دست آورد؛ امّا دانش¬ها و شناخت¬ها همیشه از این راه به دست نمی¬آید.
3. علاقه و دلبستگی فرهنگی: اصولاً در کارهای علمی و فرهنگی بدون عشق و علاقة حقیقی موفقیّت به دست نمی¬آید. نشر فعالیتی است که ماهیتی فرهنگی دارد و از این رو در خدمت فرهنگ است و ناشری که با فرهنگ بیگانه باشد نمی¬تواند در این عرصه جایگاهی داشته باشد.
4. آرمان و هدف: ناشر باید بداند از کجا آغاز می¬کند و می¬خواهد به کجا برسد.: نشر بدون هدف قایقی است دستخوش موج و طوفان. بررسی کارنامة ناشران بزرگ و موفق نیز نشان می¬دهد که هیچکدام از آنها بدون آرمانهای بلند و هدفهای بزرگ به اهداف خود نرسیده¬اند.
5. مناسبات خوب، قابل اتّکا و بااطمینان با پدیدآورندگان و عناصر ترکیب¬کننده کتاب: رابطة خوب در نشر به مانند ایجاد توسعه و نگهداری راههای ارتباطی است. ناشری که راهِ هموارِ ارتباطی داشته باشد به آسانی می¬تواند سرمایة مادی و معنوی خود را در عرصة نشر جابجا و منتقل کند. روابط خوب ناشر از کارسازترین عوامل کار او است.
6. آینده¬نگری و دوربینی: نشر ماهیتی آینده¬نگر دارد و ناشر موفق ناشری است که بازار ناموجودی را در آینده موجود می¬کند. خواننده می¬سازد، فرهنگی می¬آفریند و بر حرکت جامعه تأثیر می¬گذراد.
آینده¬نگری مستلزم شناخت و آگاهی عمیق از نشر، بررسی و مطالعه وگاه نیز داشتن تخصص انتشاراتی است.
7. مخاطره¬پذیری: همة محاسبه ها و معادله ها در کار نشر پیشاپیش معلوم نیست. ناشر بدون تردید ناگزیر است محاسبه¬های خود را درست انجام دهد امّا در معادلة نشر همة متغیرها را نمی¬توان از پیش به دقت و با اطمینان محاسبه کرد و همیشه باید حاشیه¬ای برای مخاطره در نظر گرفت. گاه تغییر سیاست¬ها و تغییر حکومت¬ها نسبت به برخی از آثار حساسیت نشان می¬دهند و با تغییر یافتن گرایش¬ها و سلایق فرهنگی جامعه، مسیر و سرنوشت آثار را عوض می¬کند، لذا عامل واکنش¬های انسانی را همیشه به قطع نمی¬توان پیش¬بینی کرد. در واقع کتاب که منتشر می¬شود ممکن است زندگی دیگری گذشته از آنچه که ما در تصور داشته¬ایم آغاز کند امّا ناشران موفق نشان می¬دهند که عوامل مؤثر در کار آنها با نسبت¬های متعادل و متوازن با یکدیگر ترکیب شده¬اند.