نقطه:
ساده ترین و تجزیه ناپذیرترین عنصر در ارتباط بصری است. نقطه مبدا پیدایش فرم می باشد. وجود یک نقطه، مبین مکانی در فضاست.
معمول ترین شکلی که می توان برای نقطه قائل شد گرد بودن است.
نقطه چهار گوش یا مثلثی شکل به ندرت در طبیعت پیدا می شود.
نقطه هر کجا باشدخواه به صورت طبیعی یا مصنوع دست انسان، چشم را شدیدا به خود جلب می کند. در نتیجه نقطه به منزله یک عنصر تصویری قوی می تواند برای نشان دادن مفهوم تاکید مورد استفاده قرار گیرد.
نقطه در علوم مختلف تعاریف مختلف دارد.از جمله در هندسه تقاطع دو خط را گویند. در ادبیات نشانه پایان جمله و سکون است.
اما در هنرهای تجسمی وقتی از نقطه نام برده می شود منظور چیزی است که دارای اندازه رنگ تیرگی و یا روشنی و گاهی جرم می باشد و درعین حال ملموس و قابل دیدن است.
نقطه در زبان هنر تجسمی چیزی است کاملا ملموس و بصری، که بخشی از اثر تجسمی را تشکیل می دهد و دارای شکل و اندازه نسبی است.
انواع نقطه :
از آنجا که در هنرهای تجسمی نقطه دارای شکل، رنگ، اندازه و حتی جرم است، لذا به انواع مختلف تقسیم می شود، از جمله :
1- انواع نقطه از لحاظ شکل:
الف) هندسی: مانند دایره، لوزی، ذوزنقه،
ب) غیر هندسی(طبیعی): مانند ستاره های روشن و لکه سفید ماه
2-انواع نقطه از لحاظ ماهیت:
الف) مثبت: مانند یک لکه تیره جوهر بر روی کاغذ سفید
ب) منفی: مانند یک فضای فرو رفته یا حفره داخل یک حجم
3- انواع نقطه از لحاظ جرم
الف) سنگین: مانند یک نقطه بزرگ نسبت به نقطه کوچک
ب) سبک: مانند نقطه های متحرک نسبت به نقطه های ساکن
4- انواع نقطه از لحاظ تعادل
الف) متعادل: مانند نقطه میانی کادر که از تقاطع خطوط تقارن و یا خطوط ثقل کادر به دست می اید.
ب) نامتعادل: هر چه نقطه آب در یک محدوده از نقطه اصلی یا میانی کادر فاصله بگیرد نامتعادل تر و پرانرژی تر خواهد بود به خصوص اگر بر روی خطوط اصلی کادر نیز قرار نداشته باشد.معمولا نقاطی که در گوشه های کادر قرار دارند نا متعادل ترین و پر انرژی ترین نقاط هستند.
وضعیت نقاط مختلف نسبت به هم :
الف)نقاط هم شکل:نقاطی که دارای شکل یکسان باشند مانند همگی دایره باشند.
ب)نقاط هم رنگ: نقاطی که از لحاظ تیرگی و روشنی یکسان باشند.
ج)نقاط هم اندازه: نقاطی که دارای ابعاد (بزرگی و کوچکی) یکسان باشند مانند دو نوع پیراهن با مدل های مختلف اما سایز یکسان.
د)نقاط هم وزن: نقاطی که در داخل یک کادر یا محدوده از لحاظ سنگینی و سبکی یکسان باشند.
ه)نقاط همسان: نقاطی که از لحاظ شکل اندازه و رنگ یکسان باشند. این نقاط در صنعت چاپ ترام گفته میشوند.
کاربرد نقطه
الف) تمرکز: با کم کردن فاصله بین نقاط احساس تمرکز در بیننده القاء میشود.
ب) پراکندگی: با زیاد کردن فاصله بین نقاط پراکندگی به وجود می اید.
ج) جاذبه و دافعه: دو نقطه همسان نزدیک به هم یکدیگر را جذب می کنند، و همچنین نقطه بزرگ با وزن بیشتر نقطه کوچک با وزن کمتر رابه خود جذب می نماید.
ویژگی های نقطه:
یک نقطه دارای انرژی تصویری است که هر گاه برای قوه بینایی مطرح شود و ادراک گردد، موجودیت خود را اعلام کرده است.هر گاه شروع به رشد کند جلوه خط یا عناصر دیگر را به خود می گیرد.
موقعیت نقطه در دید:
نقطه وقتی در پایین قرار می گیرد، سنگین است.
نقطه وقتی در بالا قرار می گیرد، سبک است.
زمانی در وسط است، خنثی است.
در نتیجه در هنرها سمت راست سمت حق است و سمت چپ سمت باطل است.
انواع نقطه :
نقطه تو خالی: منفی یا سبک.
نقطه تو پر: مثبت یا سنگین.