شهید مطهری رحمه‏الله در تفاوت تمدن و فرهنگ می‏نویسد: «تمدن، جهانی و فرهنگ ملی است» نویسنده به این نکته اذعان دارد که تمدن و فرهنگ در یکدیگر تأثیر متقابل دارند، و فرهنگ زیربنای تمدن به شمار می‏آید، ولی با این حال، به تعبیر استاد مطهری، علم با فرهنگ مساوی نبوده و با آن فرق‏هایی دارد.
نکته اساسی که این مقاله به آن اشاره دارد این که اسلام خود سازنده فرهنگ و تمدن است و علم و دانش پایه اصلی این فرهنگ و تمدن غنی است. شهید مطهری رحمه‏الله زنده نگاه داشتن دین را به اقامه فرهنگ اسلامی دانسته و بیان می‏کند که، فرهنگ اسلامی دارای یک روح خاص می‏باشد و از اصالت و شخصیت مستقل و از حیات ویژه‏ای برخوردار است. وی عامل این حیات را توصیه‏های مؤکد قرآن کریم و روایات درباره علم و فراگیری آن دانسته است. به تعبیر ایشان، یکی از دلایلی که تمدن و فرهنگ اسلامی به سرعت بالید و رشد کرد، همین توصیه‏ها و نیز این‏که در راه یادگیری علم و فن تعصب نمی‏ورزیدند، و علم و دانش را در هر کجا و نزد هر کسی بود فرا می‏گرفتند، می‏باشد. ایشان به نمونه‏هایی از توصیه‏ها، چه در قرآن کریم و چه در روایات، و این‏که به فراگیری علم تشویق کرده و جهل و نادانی را مذمت کرده‏اند پرداخته است.