فصل پانزدهم: مديريت مالي

فراگيري علم حسابداري يك الزام براي مديريت
بر خلاف بسياري از مقوله هاي مديريتي كه داراي جنبه هاي ذاتي و سليقه اي است، مباحث مالي مبتني بر فنون و تكنيكهاي علمي محض است كه بدون طي دوره هاي تخصصي، قابل فراگيري نمي باشد. از آنجا كه شناخت مباحث مالي و قدرت تجزيه و تحليل صورتهاي مالي يكي از مهمترين شرايط احراز پست مديريت در يك سازمان محسوب ميشود، لذا فراگيري علم حسابداري يك الزام براي مديريت محسوب ميگردد.
منشأ قدرت در يك سازمان
قدرت مديريت در يك سازمان ميتواند ناشي از مالكيت، تخصص و حكم سازماني باشد، ولي آنچه بسيار خطرناك است قدرت فراتر از تخصص است. زيرا مدير به جهت عدم اطلاع و آگاهي كافي ممكن است در تصميم خود اشتباه نموده و براي جبران اشتباه خود به اشتباه ديگري دچار شود، لذا اوضاع سازمان بد و بدتر خواهد شد. تصميمات مالي نادرست يك مدير نيز ميتواند از عوامل اصلي بروز شكست در سازمان گردد.
مباحث مهم حسابداري
يك مدير در مباحث مالي با موضوعات متعددي روبرو ميشود كه مبناي بسياري از تصميم گيريها هستند. اين موضوعات، مباحث اوليه حسابداري را تشكيل ميدهند كه مدير بايد با آنها آشنا باشد:
- هزينه
هزينه يك بحث نسبي است كه تنها در مقايسه با چند شاخص مربوط به آن قابل استناد است نه به طور مطلق، براي مثال، هزينه حقوق به فروش و يا سود و هزينه استهلاك به توليد. بسياري از مديران از پرداخت هزينه وحشت دارند و بدون تجزيه و تحليل نسبتها از انجام آن انتقاد مينمايند، ولي بايد در نظر داشت كه اتلاف زمان، خطرناكترين نوع هزينه براي يك سازمان است. يك مدير بايد هزينه، زمان و عملكرد را دائم مد نظر قرار دهد و بداند همانگونه كه نميتوان زمان
را متوقف نمود، وقوع هزينه نيز قابل توقف نيست. تنها راه مهار هزينه، خلق درآمد بيشتر است. پرورش گل و گياه نيازمند آبياري است و يك باغبان از هزينه آبياري وحشت ندارد زيرا ميداند نسبت هزينه آب به ارزش افزوده پرورش گل بسيار ناچيز است. يك مدير نيز نميتواند بدون پرداخت هزينه، انتظار برداشت سود را داشته باشد. هرگاه بهره وري و عملكرد سازمان را به بي نهايت برسانيد، نسبت هزينه به عملكرد به سمت صفر خواهد رفت. هرگاه سهم حقوق و دستمزد در يك كار از 10 % فراتر رود سازمان جدال خود را با رازهاي شكست آغاز كرده است.
- كسب و كار روي مدار صفر درجه
تنوع زياد فعاليتها، سازمان را با فرصتهاي بيشماري روبرو مي نمايد، ولي در عين حال امكان بهره گيري درست از فرصتها را كاهش ميدهد، همچنين تمركز بر يك يا چند فعاليت، فرصتها را محدود، ولي امكان بهره گيري عميق را افزايش ميدهد. اينجانب (نويسنده همين كتاب) اين نوع كسب و كار (تمركز بر فعاليت خاص) را كسب وكار روي مدارصفر درجه ناميده ام. به نظر من، شركتهاي بزرگ و پيچيده حتماً بايد دو يا سه شاخص ساده و محكم تعيين نمايند و تحت هر شرايط به آن پايبند باشند. بايد به خاطر داشت تنوع فعاليت الزاماً به معناي بزرگ بودن و تمركز به معناي كوچك بودن سازمان نيست. تقريباً صد شركت برتر جهان بر اساس فلسفه تمركز فعاليت مي نمايند.
- دارايي
هر كسب و كاري نيازمند دارايي هايي مانند: ساختمان، ماشين آلات، اثاثه و... است. هميشه بايد تصميم گيريها به گونه اي باشد تا نسبت فروش به دارايي ها در بالاترين حد ممكن قرار گيرد. نسبت نادرست ارزش افزوده به دارايي ها نشان از يك بحران خطرناك دارد كه پس از يك تأخير زماني، سازمان را به كام مرگ ميكشاند.
- فروش
فروش مهمترين شاخص فعاليت هر سازمان است و بايد نسبت به كليه هزينه ها به طور مستمر سنجيده شود. همچنين نسبت ميزان فروش به منظور كنترل زمان در دسترس، بايد مد نظر قرار گيرد. افزايش فروش به معني خلق ثروت معنوي براي سازمان است. فروش نقدي ايده آل ترين نوع فروش است، زيرا سرعت رشد سازمان را به حداكثر ميرساند، ولي به جهت عدم امكان صددرصد فروش نقدي، بهترين حالت فروش براي سازمان فروش نقدي و خريد اعتباري در حداكثر زمان ممكن است. شرايط فروش براي يك سازمان بسيار مهمتر از قيمت فروش است. فروش يك محصول با قيمت بالا و مدت پرداخت طولاني سازمان را دچار بحران كمبود نقدينگي خواهد
نمود. قيمت فروش به گونه اي بايد انتخاب گردد تا حد اكثر سرعت و چرخش سرمايه ايجاد شود.
- نقطه سر به سر
نقطه سر به سر نقطه اي است كه در آن هزينه و درآمد برابر هستند و يا به عبارتي ساده تر سازمان نه سود دارد نه زيان.براي رسيدن به اين نقطه هدف گذاري و توجه به ارزش افزوده حاصل از هر واحد فروش بسيار حائز اهميت است. در هرنوع كسب و كار تركيب و نسبت بهينه اي از هزينه متغير و ثابت و قيمت فروش بايد در نظر گرفته شود. با برون سپاري مناسب و كاهش هزينه هاي انبار داري و فروش و هزينه هاي حمل و نقل نقطه ايده آل را بيابيد. عدم توجه كافي در اين خصوص سازمان را در برابر بحران هاي مالي و نوسانات بازار حساس و آسيب پذير مي نمايد.
- سرمايه در گردش
براي حفظ يك كسب وكار مستمر نياز به حجم مناسبي از نقدينگي به عنوان سرمايه در گردش است. بهترين سياست براي كاهش حجم سرمايه در گردش، توليد و فروش به موقع، حذف انبار، دسترسي آسان به بازار هدف و مشتريان است. برخي محصولات به دليل طولاني بودن پروسه توليد، سازمان را با كاهش نقدينگي روبرو ميسازد و در برخي صنايع مانند خودروسازي نميتوان به نقدينگي داخلي اتكا كرد، زيرا حجم نقدينگي مورد نياز، بسيار زياد است. از اين رو با برنامه ريزي صحيح بايد نقطه خريد و فروش به هم متصل گردد. يكي از راههاي كسب موفقيت در اين زمينه، الگوبرداري از برترين ها و استفاده از تجربيات آنهاست. تأمين و حفظ حجم كافي سرمايه در گردش درسازمان امري مهم و حياتي است. توقف هاي ناشي از كمبود نقدينگي سازمان را در دام شكست هلاك ميسازد.
- خريد
حيات بسياري از سازمانها صرفاً وابسته به خريد مناسب است. اگر شما بخواهيد با خريد قطعات يدكي يك خودرو را مونتاژ نمائيد، قيمت تمام شده خودرو در نهايت چند برابر قيمت فروش همان خودرو در بازار خواهد بود زيرا هزينه مواد و قطعات به صورت عمده بسيار كمتر از قيمت خرده فروش آن است سياست برترين شركتها در خريد را مطالعه نمائيد، خريد مواد عمده مورد نياز را از حداقل دو منبع به عمل آوريد تا شرايط رقابتي خريد حاكم گردد.
خود شخصاً بر قيمت و شرايط خريد اقلام عمده نظارت داشته باشيد و از خريد مازاد به دليل نگراني از افزايش قيمت و شرايط خوب اجتناب كنيد. زيرا هزينه هاي مرتبط با انباركالا، ضايعات و... سازمان را با مخاطرات جدي روبرو خواهد ساخت.
- سود
اكثر سرمايه گذاران انتظار دارند سازمان در پايان سال اول سود آور باشد، ولي دستيابي به سود معمولاً در سالهاي نخست ممكن نيست. زيان سالهاي نخست را نيز بايد به عنوان بخشي از سرمايه گذاري سازمان در نظر گرفت تا دچار دلسردي و نااميدي (راز پانزدهم شكست) نشويد. سود سازمان تنها سود مادي نيست، بلكه ثروتهاي معنوي مانند برندسازي، كسب شهرت، شناخت بازار، آموزش كاركنان و مقبوليت نيز ميتواند به عنوان ثروت و سود سازمان در سالهاي اول محسوب شوند. اگر چه دستيابي به سود سازمان بسيار مهم است، ولي تثبيت موقعيت سازمان اولويت بيشتري نسبت به كسب سود كوتاه مدت دارد. سود سازمان بايد در مقايسه با ميزان داراييها، فروش، هزينه ها وگردش سرمايه ارزيابي شود. برخي از سازمانها مستقيماً سودآور نيستند، بلكه فعاليتهاي جانبي آنها بسيار سودآور است.
براي مثال، در صنايع خودروسازي سود از ليزينگ، بيمه، خدمات پس از فروش و تأمين قطعات يدكي و تجهيزات جانبي كسب ميشود. در چنين شرايطي بايد بخشهاي سودآور تحت كنترل مستقيم قرار گيرند و يا با ورود به سرمايه گذاري در حاشيه هاي سودآور شركتهاي بزرگ كسب سود نمود.
- قيمت تمام شده
قيمت تمام شده يك محصول از سه بخش تشكيل ميگردد: مواد اوليه، دستمزد و هزينه هاي سربار (هزينه هاي جانبي توليد). هزينه هاي مواد اوليه تابع خريد مناسب، دستمزد، تحت تأثير گزينش صحيح و هزينه هاي سربار نيز در ارتباط مستقيم با سرمايه گذاري هستند. تركيب بهينه اين موارد، احتمال موفقيت يك سازمان را تا صدها برابر افزايش ميدهد. كاهش قيمت تمام شده ناشي از رعايت موارد فوق راز موفقيت در ورود به بازار خواهد بود.
- بودجه
بودجه يا به عبارتي ديگر پيش بيني هزينه ها، درآمد، منابع و مصارف سازمان براي يك دوره معين در آينده بسيار ضروري است. بودجه را بر اساس حالتهاي متفاوت پيش بيني نمائيد و سازمان را بر اساس آن حركت دهيد. تهيه و تنظيم بودجه بهترين روش براي كسب اهداف فروش، سود و كنترل هزينه ها در هر سازمان است و سازمان را در مقابل بسياري از بحرانها مصون نگه ميدارد.
- ارزش زماني پول
يكي از مباحث مهم در تصميم گيريهاي مالي توجه به ارزش زماني پول است كه در تصميم گيريهاي راهبردي سازمان بسيار تعيين كننده و حائز اهميت است. يكي از مهمترين منابع به جاي استقراض از سيستمهاي مالي ميتواند پيش فروش بخشي از محصولات به قيمت كمتر باشد، كه موجب تأمين نقدينگي موردنياز و فروش محصولات شود. گاهي ميتوان با اين تكنيك يك سيستم اعتباري داخلي مانند ليزينگ ايجاد نمود به گونه اي كه به بخشي از مشتريان تسهيلات خريد مدت دار با كارمزد اعطا گردد و به عده اي ديگر محصولات خود را با تخفيف پيش فروش نمائيد. در اين حالت ضمن فعاليت دو بخش نقدي و اعتباري و گسترش بازار فروش، سود سازمان نيز به نحو قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد. با تسلط بر مبحث ارزش زماني پول، قادر به اتخاذ تصميمات اقتصادي مناسب خواهيد شد. يك سازمان تنها با تكيه به فرآيند خريد وفروش به موفقيت دست نمي يابد، بلكه توجه به عملكردهاي اقتصادي براي خلق پول و ثروت در سازمانها بسيار مهمتر است. يك مدير بايد در مواقع لزوم بتواند با ايجاد مشوقهاي مالي، نقدينگي مورد نياز سازمان را
تأمين نمايد.