مقدمه :
گردشگری از پدیده های مهم اوائل قرن بیستم است، به عنوان یکی از منابع مهم اقتصادی و عاملی موثر در توسعه فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی جوامع انسانی محسوب می گردد. گردشگری روستایی گرایشی نوین در گردشگری می باشد. امروزه گردشگری روستایی به عنوان یک راهبرد می تواند با برنامه ریزی اصولی و شناسایی مزیت ها و محدودیت های گردشگری روستایی، نقش موثری در توسعه و تنوع بخشی به اقتصاد منطقه بر عهده داشته باشد. اما انچه در کشور ما به عنوان پتانسل و محدودیت ها مورد مطالعه قرار می گیرد یا گرفته است صرفاً به عامل فیزیکی و چشم اندازهای طبیعی پرداخته و کمتر به نقش و عامل فرهنگ چه در سطح مردم منطقه و چه از طرف گردشگران پرداخته اند. عامل فرهنگ بالای یک روستا به عنوان یک محرک قوی در توسعه گردشگری بخوبی میتواند عمل کند و بر عکس آن نیز صادق است یعنی اگر منطقه ای همه پتانسیل های یک منطقه نمونه گردشگری را داشته باشد ولی از عامل فرهنگ تهی باشد روند توسعه در انجا کند شده و حتی بعضی مواقع نتایج منفی هم می دهد.
بارها و بارها شنیده‌ایم که امروزه گردشگری به یک صنعت تبدیل شده است و بسیاری از کشورهای دنیا سال‌ها است که روی این مسئله سرمایه‌گذاری می‌کنند. درست است که جذب گردشگر و تبلیغات؛ نقش زیادی در این زمینه دارد اما باید این مسئله را نیز از یاد نبریم که با ورود گردشگر و تبلیغات نمی‌توان به سودآور بودن این رشته اکتفا کرد زیرا آنچه درنهایت اهمیت دارد پایداربودن این روند است. با آنکه رسانه‌ها به ابزار قدرتمندی برای معرفی جاذبه‌ها تبدیل شده‌اند اما همچنان تبلیغات فردی و جهانگردانی که از یک منطقه بازدید کرده‌اند، یکی از روش‌های تاثیرگذار در ایجاد علاقه افراد دیگر برای دیدن منطقه است. تنها توشه‌ای که یک گردشگر از سفر به یک منطقه همواره با خود همراه دارد، خاطره است و اگر این خاطرات برای او خوشایند باشند، اطرافیانش را برای سفر ترغیب می‌کند. به همین دلیل یکی از ضرورت‌های گردشگری، آموزش بخش‌های مرتبط با گردشگران است تا بتوانند با رفتاری اصولی و منسجم خاطره زیبایی را در ذهن مسافران ایجاد کنند. بااین‌حال بنظر می‌رسد، بسیاری از کسانی که در ارتباط مستقیم با گردشگران هستند آموزش‌های درستی ندیده‌اند زیرا مراکزی که برای این کار وجود داشته باشد، آنچنان کم و فاقد تاثیرگذاری لازم هستند که به نوعی می‌توان گفت که مرکزی استاندارد و واحد وجود ندارد
اگر گردشگری روستایی به نحوی مناسب و برنامه ریزی شده و منطبق با معیار های انسانی و فرهنگی مدیریت گردد می تواند محرکی در فرایند توسعه یافتگی و حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی و نیز پایداری جوامع محلی در کلیه زیر شاخه های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و همچنین خود فعالیت گردشگری باشد. ﮔﺮدﺷﮕﺮی پیش از آﻧﻜﻪ ﻳﻚ ﺻﻨﻌﺖ وﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻗﺘـﺼﺎدی ﺑﺎﺷـﺪ،ﭘﺪﻳﺪه ای ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ اﺳﺖ و ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻴﺪ.ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﺮدﺷﮕﺮ وﻣﻴﺰﺑﺎن در ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻣﻘـﺼﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ وﺑﻼواﺳﻄﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد.ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﺻﺤﻴﺢ از اﻳﻦﺗﻌﺎﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ توسعه اقتصادی برای ساکنین و همچنین موجب جذب بیشتر گردشگران به عنوان محلی امن برای گذران اوقات فراقت عمل خواهد کرد . در ضمن به جای هزینه های سنگین تبلیغاتی در صدا و سیما ، اینترنت و نصب پارچه و بنر در مکان های مختلف می توان از ارزان ترین شیوه تبلیغات که توسط خود گردشگران صورت می گیرد بهره گرفت .‬‬‬‬
صنعت گردشگری در جهان توسعه فراوانی یافته است و بسیاری از کشورها از این راه توانسته ‏اند وضعیت خود را بهبود ببخشند و از مشکلاتی مانند بیکاری، پایین بودن سطح درآمد سرانه و کمبود درآمد ارزی خویش بکاهند. صنعت جهانگردی بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنعت در دنیا به حساب می‏ آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را منبع اصلی درآمد، اشتغال‌زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت‌ها می‌دانند. صنعت گردشگری امروزه به قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نیز می‌نامند. از انواع گردشگری که روز به روز طرفداران بیشتری پیدا می‏کند، همین گردشگری روستایی است و به نظر می‏رسد روستاها در آینده به یکی از مهم‏ترین مقاصد گردشگران تبدیل شوند.

تاریخچه گردشگری روستایی
گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی ـ اجتماعی، در نیمه دوم قرن هجدهم در انگلستان و اروپا شکل گرفت. پیش از آن هم مناطق روستایی برای فعالیت‌های تفریحی مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اما شرکت در این فعالیت‌های تفریحی محدود به اقشار برتر جامعه بود. در قرن نوزدهم و بیستم به دلیل توسعه حمل و نقل و سهولت جابه جایی، راه‌یابی به روستاها آسان شد. رشد سریع تقاضا برای گردشگری روستایی از سال 1945 آغاز شد. در این زمان گردشگری روستایی شاهد رشدی چشمگیر و گردشگری بین‌المللی نیز شاهد رشد جمعیت بود و افزایش تقاضا برای گردشگری روستایی تا اندازه‌ای منجر به توسعه گردشگری شد.


تعریف گردشگری روستایی
گردشگری روستایی در معنای کلاسیک نوعی از فعالیت‏های گردشگری است که درآمدی اضافی را برای آن‌هایی که شغلی ثابت مانند کشاورزی و دامداری دارند، فراهم می‌آورد. گردشگری روستایی در چشم‌اندازهای بهسازی جای خاصی دارد که شامل فعالیت‌های گردشگری در خارج از شهر است. البته گردشگری روستایی باید به‌ صورت یک شیوه زندگی بر پایه عقاید مربوط به جوامع روستایی درک شود. سرچشمه بیشتر جاذبه‏ های روستایی فرهنگ مردم ساکن در آن منطقه است. گردشگری روستایی در نواحی روستایی اتفاق می‌افتد و درآمدی اضافی را برای روستاییان ایجاد می‌کند. از طرف دیگر، گردشگری روستایی تعطیلاتی پر جنب و جوش را برای مهمانان، و منابع درآمد مختلفی را برای خانواده‌ها (به دلیل استفاده کردن مهمانان از منابع) در نواحی روستایی جاذب فراهم می‌آورد.


نظریه‌ها و دیدگاه‌های مربوط به توسعه گردشگری روستایی
در مورد گردشگری روستایی دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. بعضی، آن را بخشی از بازار گردشگری می‏ شناسند و معتقدند می‏توان آن را با شکل‌های دیگر بازار گردشگری مانند گردشگری در آفتاب، گردشگری در کنار دریا، گردشگری در سواحل ماسه ای و... مقایسه کرد. گردشگری روستایی به عنوان فلسفه‏ ای برای توسعه روستایی نیز مطرح شده است که این جنبه دارای سه دیدگاه مهم است:
از یک دیدگاه، گردشگری راهبردی برای توسعه روستایی و انعکاس‌دهنده ویژگی‌های محیط روستایی است. دیدگاه دیگر گردشگری را ابزار و سیاستی برای بازساخت اقتصاد روستایی می‌شناسد. بعضی نیز گردشگری را سیاست و ابزاری برای توسعه روستایی پایدار قلمداد کرده ‏اند.

چالش‌های فراروی گسترش گردشگری روستایی
گردشگری روستایی با چالش‌های بسیاری در هویت بازار‌یابی روبه‌روست. دلیلی مهم که موجب محدود شدن گردشگری روستایی شده، کم بودن قدرت کشش عناصر روستایی و ناتوانی آن در رقابت با دیگر بازارهای گردشگری است.نکته دیگر این‌ که گردشگری روستایی بسیار جزء جزء است و موجب به وجود آمدن مشاغل کوچک بسیار زیادی با منشا خانوادگی و فامیلی می‌شود که این امر ادامه رقابت را برای صنعت گردشگری روستایی مشکل می‌کند. این امر نکاتی مثبت و منفی به همراه دارد. از دیگر چالش‌های گردشگری می‌توان کافی نبودن حمایت‌های مالی را نام برد. توسعه گردشگری روستایی نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی است تا بتوان با اتکا به آن برنامه‌ریزی کرد. فقدان مشارکت محلی یکی مشکلات در این حیطه به حساب می‌آید. به نظر می‌رسد که در مردم محلی در
تصمیم ‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اجرای سیاست‌ها دخالت داده می‌شوند، اما واقعیت این است که روستاییان آگاهی چندانی درباره گردشگری ندارند.

گردشگری روستایی، منبع درآمدی برای روستاییان
امروزه روستاییان برای کسب درآمد و گذران زندگی در محیط روستاها ناچارند دست به فعالیت‌های مختلفی در زمینه‌های کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و یا خدماتی بزنند. در روستاهای ایران ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد که می‏تواند موجب رونق گردشگری روستایی ما شود؛ یکی از این ظرفیت‌ها بحث گردشگری روستایی است. گردشگری روستایی می‌تواند منبع جدید درآمد برای روستاییان و به ویژه روستاییان کشورهای در حال توسعه باشد و تا اندازه‌ای مشکلات آن‌ها را حل کند و یا تقلیل دهد.
این امر مستلزم مدیریت و برنامه‌ریزی خاصی است تا گردشگران علاوه بر دیدن مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی آن نقاط، با آداب و رسوم و فرهنگ آن روستا نیز آشنا شوند. بدین ترتیب گردشگران به خرید محصولات روستا از قبیل صنایع دستی، محصولات محلی، غذاهای سنتی و... علاقه‌مند می‌شوند و این به معنی افزایش درآمد روستاییانی است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در این صنعت فعالیت می‌کنند. علاوه بر این، ساخت و راه‌اندازی هتل‌ها و رستوران‌ها و به طور کلی اماکن تفریحی و ورزشی با ایجاد اشتغال (اشتغال‌زایی) از طرفی موجب افزایش درآمد و از سوی دیگر موجب کاهش بیکاری و فقر می‌شود. گردشگری به عنوان یک عامل اقتصادی عمده و بسیار موثر در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته و موجبات توسعه اقتصادی در برخی از کشورها و مناطق را فراهم آورده است. ایجاد مشاغل گوناگون و گستردگی زمینه اشتغال در آن به گونه‌ای است که هم کارگران ساده بدون مهارت و هم صاحبان مهارت‌های گوناگون می‌توانند در آن شاغل شوند. به همین دلیل می‌توان گفت فعالیت‌های ناشی از گردشگری در بعضی از روستاهای خاص اقتصادی‌تر است. در هر صورت گردشگری روستایی در جوامعی سنتی که دارای مراکز روستایی فراوان و متنوع‌اند می‌تواند پشتوانه اقتصاد منطقه‌ای و حسابرسی‌های ناحیه‌ای باشد.
و در نهایت ،گردشگری روستایی می تواند سهمی در متنوع سازی اقتصادی و توسعه پایدار داشته باشد و با ایجاد اشتغال و درآمد موجب توسعه مناطق توسعه نیافته گردد و اگر چه مشاغل مربوط به این صنعت خیلی تخصصی و پر درآمد نیستند، منافع بسیاری را نصیب روستاییان می کند. گردشگران برای اقامت، خرید کالاهای محلی و خدمات پول پرداخت می کنند. این پولها در فعالیتهای محلی جریان می یابد و موجب تحرک روستاییان در برآوردن نیازهای بازدیدکنندگان می شود. گردشگری روستایی با ایجاد اشتغال، افزایش سطوح درآمد، متنوع سازی فعالیتهای اقتصادی، افزایش سطح آگاهیهای اجتماعی و ایجاد روابط اجتماعی گسترده بین جامعه میزبان و میهمان به حفاظت از میراث فرهنگی و محیط زیست طبیعی کمک کرده و با جلوگیری از مهاجرت بی رویه و بهینه سازی بهره برداری از زمین به توسعه روستایی پایدارکمک می کند. بنابر این از این فرصت پیش امده باید نهایت استفاده را برد