بسمه تعالی

تنخواه : وجوهی که بدون رعایت مراحل اجرای بودجه از محل اعتبارات مصوب برای هزینه های جاری و عمرانی در نظر گرفته می شود
تنخواه گردان : کسی که وجه تنخواه در اختیار اوست و بر اساس قانون چهار صورت دارد :
1- تنخواه گردان خزانه : وجهی قانونی و معین از محل درآمدهای عمومی نزد بانک مرکزی بای رفع احتیاجات نقدی خزانه که در اول سال به وزارت اقتصاد داده می شود
2- تنخواه گردان استان : وجهی قانونی که خزانه از محل اعتبارات مصوب به منظور تسهیلات لازم در پرداخت هزینه های جاری و عمرانی دستگاههای اجرایی محلی که در اختیار نمایندگی خزانه در استان قرار می گیرد
3- تنخواه گردان حسابداری : وجهی قانونی که خزانه از محل اعتبارات مصوب که برای انجام هزینه های جاری و تعهدات سال های قبل در اختیار ذیحساب قرار می دهد
4- تنخواه گردان پرداخت : وجهی قانئنی از محل تنخواه گردان حسابداری که از طرف ذیحساب با تأئید مقامات بالا برای انجام هزینه ها در اختیار مأمورین مجاز قرار می گیرد .
پیش پرداخت : عبارتست از پرداختی که از محل اعتبارات مربوط بر اساس احکام و قراردادها طبق مقررات پیش از انجام تعهد صورت می گیرد .
علی الحساب : عبارتست از پرداختی که به منظور ادای قسمتی از تعهد با رعایت مقررات صورت می گیرد .

مرحله چهارم : نظارت بر بودجه
در ایران به چهار طریق انجام می شود
1- نظارت مالی که نظارت وزارت امور اقتصاد و دارایی است : طبق ماده 90 قانون محاسبات عمومی : اعمال نظارت مالی بر مخارج وزارتخانه ها و موسسات دولتی و شرکتهای دولتی از نظر انطباق پرداختها با مقررات این قانون و سایر قوانین راجع به هر نوع خرج به عهده وزارت امور اقتصاد و دارایی است
نظارت وزارت دارایی از طریق ذیحسابان ، خزانه داری و کمیته تخصیص اعتبار به عمل می آید .
ذیحساب : مأموری که از سوی وزارت اقتصاد به منظور نظارت و هماهنگی در اجرای مقررات مالی و محاسباتی در وزارتخانه ها موسسات و نهادهای عمومی و شرکتهای دولتی و ... منصوب می شود .
خزانه داری کل کشور : محل نگهداری وجوه درآمدهای عمومی دولت و موارد پیش بینی شده در قانون. طبق قانون کلیه دریافتهای دولت در حساب خزنه داری کل متمرکز می شود و همه پرداختها در حدود اعتبارات مصوب به موجب قانون انجام می گیرد .
کمیته تخصصی اعتبار : با توجه به عمل تخصیص بودجه در چند مرحله و ارائه تخصیص هر مرحله منوط به گزارش پیشرفت عملیات اجرایی مرحله قبل می باشد این عمل توسط خزانه داری کل دبیرخانه تخصیص زیر نظر وزارت اقتصاد انجام می شود
2- نظارت عملیاتی یا نظارت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور : نظارت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور جنبه عملیاتی داشته و در حین اجرای طرح نظارت می نماید که عملیات انجام شده با موافقت نامه مبادله شده مطابقت دارد یا خیر ؟
3- نظارت قوه مقننه : بررسی اجرای بودجه طبق قوانین و مقررات مصوب که از دو طریق انجام می شود :
الف : نظارت قضایی : حسابرسی دستگاههای اجرایی توسط کارشناسان و حسابرسان دیوان محاسبات وظایف دیوان محاسبات به دوبخش تقسیم می شود 1- وظایف نظارتی 2- تهیه لایحه تفریغ بودجه یعنی تجزیه و تحلیل عملکرد مالی دولت و بررسی حسابها و اسناد و تطبیق با بودجه سالیانه و ارجاع به مجلس
ب : نظارت پارلمانی : این نظارت به دو صورت است 1- رسیدگی به لایحه تفریغ بودجه 2- رسیدگی در قالب سوالات نمایندگان مجلس
4- نظارت قوه قضائیه : نظارت از طریق سازمان بازرسی کل کشور در زمینه نظارت بر حسن اجرای صحیح قوانین در دستگاههای اداری زیر نظر رئیس قوه قضائیه

روشهای پیش بینی درآمدها
1- روش سال ماقبل آخر : درآمد دولت باید دقیقاً برابر وصولی سال ماقبل آخر باشد
2- روش حد متوسط ها : پیش بینی درآمدها بر مبنای میانگین درآمدهای واقعی دوران گذشته
3- روش پیش بینی مستقیم : برآورد درآمدها با توجه به دقیق ترین آمار و اطلاعات از اوضاع اقتصادی و اجتماعی
4- روش سنجیده منظم : استفاده از تکنیکهای آماری و تجزیه و تحلیل به وسیله پرسشنامه
روشهای برآورد هزینه ها :
1- بودجه متداول : بودجه بندی هزینه دستگاههای اجرایی به تفکیک فصول و مواد هزینه بدون درج عملیات اجرایی و برآورد هزینه ها بر اساس هزینه های قطعی سال ما قبل آخر
2- بودجه ریزی افزایشی : در این سبک حجم عملیات ثابت فرض شده و افزایش و کاهش هزینه ها را در برابر حجم عملیات ثابت برآورد می شود که نگهداشت سطح نامیده می شود . در این روش از سه عامل نگهداشت سطح ، توسعه عملیات و کار جدید جمعه بودجه بدست می آید
نگهداشت سطح : حجم عملیات ثابت فرض شده و تغییرات قیمت کالا و خدمات به صورت افزایش یا کاهش مورد بررسی قرار می گیرد
توسعه عملیات : تغیراتی که در جهت افزایش حجم عملیات یا تعدیل پرسنل به وجود می آید
کار جدید واگذاری وظیفه جدیدی بر حسب قانئن به دستگاهی یا انتقال از یک دستگاه به دستگاه جدید
3- بودجه برنامه ای : برنامه ای که اعتبارات بر حسب وظایف ، برنامه ها و فعالیتهای سال مالی پیش بینی شود
4- بودجه عملیاتی : در این بودجه علاوه بر تفکیک اعتبارات به وظایف ، برنامه ها و ... حجم عملیات و هزینه اجرای عملیات دولت طبق روش علمی محاسبه می شود و بر چهار اصل استوار است
الف : سیستم حسابداری قیمت تمام شده
ب : روش اندازه گیری کار : برقراری رابطقه منطقی میان حجم کار با نیروی انسانی و ماشین
ج : نرم : نتیجه آماری و تجربیات گذشته
د : استاندارد : استفاده از اطلاعات استاندارد کارخانه برای برآورد واحد کار
5- بودجه ریزی به روش برنامه ریزی ، طرح و بودجه ریزی ppbs : بودجه ریزی در اجرای هدفی مشخص با برنامه کار معین و زمان مشخص با شناخت عوامل منابع انسانی و تاسیساتی و تجهیزاتی
6- بودجه ریزی بر مبنای صفر : کلیه برنامه ها و فعالیتها مانند یک برنامه جدید از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و میزان اهمیت و اولویت آنها مشخص می شود و فعالیتهای کم اهمیت در صورت لزوم حذف می شود و از محل صرفه جویی آنها برنامه های مهم تر تقویت می شود .
7- بودجه منعطف یا متغیر : در این نوع بودجه ابتدا هزینه های ثابت و متغیر تعیین شده سپس با توجه به اعتبارات و امکانات می توان تصمیم گرفت که در هر زمان چه هزیه ای باید انجام گیرد و در مقابل چه نتیجه ای حاصل می شود .
اصلانی