بسمه تعالی
طبقه بندی عملیاتی در بودجه ایران
عملیات دولت از چهار کانل اصلی به نام امور منشعب می گردد
هر امور به انشعابات فرعی به نام فصل تقسیم می گردد و هر فصل از چندین برنامه تشکیل می شود و هر برنامه به چندین فعالیت جاری و طرح عمرانی تقسیم شده که هر طرح عمرانی شامل چندین پروژه است و هر پروژه نیز از یک یا چند قرارداد تشکیل شده است .
امور : مجموعه از کوشش سازمان یافته همگن که بخش عمده وظایف دولت را در بر دارد
وظایف و تکالیف دولت در قالب امور به شرح ذیل است :
الف : امور عمومی ب : امور دفاعی و امنیتی ج : امور اجتماعی و فرهنگی د : امور اقتصادی هـ : امور متفرقه
امور عمومی : مجموعه از وظایف دولت که موجب برقراری عدالت ، نظم و امنیت ، تنظیم روابط خارجی ، وضع قوانین و اعمال حاکمیت دولت و تنظیم روابط دولت با مردم و با یکدیگر می شود .
امور دفاعی و امنیتی : مجموعه از وظایف دولت در زمینه حراست از مرزها و حفظ استقلال و تمامیت ارضی از طریق دفاع نظامی و غیر نظامی
امور اجتماعی و فرهنگی : مجموعه وظایف دولت جهت فراهم نمودن امکانات زندگی بهتر برای افراد جامعه در شرایط مختلف
امور اقتصادی : مجموعه وظایف دولت در زمینه ایجاد امکانات تولید ، توزیع و مصرف از طریق توسعه ظرفیتهای اقتصادی در جهت تحقق تعادلهای اقتصادی در جامعه
فصل : مجموعه ای از کوششهای سازمان یافته دولت که خدمات معینی را برای جامعه انجام می دهد
برنامه : گروه کلی از عملیاتی است که دارای حاصل کار مشخصی است و به وسیله دستگاههای دولتی انجام می شود
فعالیت یا طرح : قسمتی از کارهای همگن در محدوده برنامه که توسط یک واحد اجرایی جهت رسیدن به اهداف برنامه صورت می گیرد
پروژه : مجموعه ای از عملیات هم جنس که بر اساس مطالعات توجیهی فنی ، اقتصادی و اجتماعی طی مدت معینی و با اعتبار مشخص یک یا چند هدف طرح را پوشش دهد
طبقه بندی سازمانی : فعالیتهای دولت از نظر ماهیت به دودسته تقسیم می شود :
الف : فعالیتهایی که اعمال حاکمیت دولت را تحقق می بخشد که از طریق وزارتخانه ها و موسسات دولتی صورت می گیرد
ب : فعالیتهای که اعمال تصدی دولت را فراهم می سازد که از طریق شرکتهای دولتی ، بانکها و ... صورت می گیرد
طبقه بندی سازمانی دولت به شکل زیر است :
1- وزارتخانه : واحد سازمانی مشخص که تحقق یک یا چند هدف را بر عهده داشته و توسط وزیر اداره می شود
2- موسسه دولتی : واحد سازمانی مشخص که با داشتن استقلال حقوقی بخشی از وظایف و امور ی را که بر عهده یکی از قوای سه گانه یا سایر مراجع قانونی است را انجام می دهد
3- موسسه یا نهاد عمومی غیر دولتی : واحد سازمانی مشخص ایجاد شده با تصویب مجلس که 50 درصد بودجه سالانه آن از منابع غیر دولتی بوده و عهده دار خدمات عمومی است
4- شرکت دولتی : بنگاه اقتصادی که به موجب اصل 44 قانون اساسی جهت انجام قسمتی از تصدی های دولتی به وجود آمده و بیش از 50 درصد سهام آن متعلق به دولت است
5- دستگاه اجرایی : کلیه وزارتخانه ها و موسسات دولتی یا نهادهای عمومی غیر دولتی و شرکتهای دولتی و دستگاههایی که شمول قانون بر آنها مستلزم است

مراحل گردش بودجه در ایران

مرحله اول : تهیه و تنظیم لایحه بودجه : در این مرحله تمام کارشناسان و متخصصان در سازمانهای دولتی کلیه اطلاعات و آمار و نیازها و مشکلات و درآمدها و هزینه ها و امکانات و .... را گردآوری نموده و به تجزیه و تحلیل آنها می پردازند و به سازمان مدیریت و برنامه ریزی ارسال می شود و سپس پیش درآمد تهیه و تنظیم بودجه توسط آن سازمان تهیه می شود و به شورای اقتصاد ارسال شده تا پس از بررسی به هیئت دولت ارجاع ی شود که پس از بررسی توسط هیئت دولت بودجه در قالب لایحه بودجه با امضاء رئیس جمهور به مجلس جهت تصویب ارسال می گردد .
مرحله دوم : تصویب بودجه : پس از ارسال لایحه بودجه توسط رئیس جمهور به مجلس رئیس جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی و وزرا در مجلس حاضر شده و رئیس جمهور در زمینه لایحه بودجه توضیحاتی را برای نمایندگان می دهد و سپس لایحه بودجه از طرف رئیس مجلس به کمیسیونهای تخصصی ارجاع می شود که طی ده روز توسط این کمیسیونها بررسی شده و به کمیسون تلفیق ارسال می شود و کمیسیون تلفیق نیز با بررسی نهایی و اعمال نظرات نمایندگان پس از 35 روز بودجه را جهت تصویب به صحن علنی مجلس ارسال می گردد . که در صحن علنی پس از بررسی های نهایی و تصویب توسط نمایندگان توسط رئیس مجلس به شورای نگهبان ارسال می شود که بعد از تصویب در شورای نگهبان با امضاء رئیس مجلس جهت اجرا به دولت ابلاغ می گردد .
مرحله سوم : اجرای بودجه : در این مرحله که طبق قانئن باید بودجه تا اول اردیبهشت هر سال بودجه عمرانی و اعتبارات هر دستگاه طبق قانون به آنها ابلاغ شده و مقداری از اعتبارات لازم به دستگاههای مجری اختصاص یابد که این امر در قالب بخشنامه با امضاء رئیس جمهور به کلیه وزارتخانه ها و مراکز دولتی صورت می گیرد

سیر قانونی اجرای بودجه از نظر قانون
1- تشخیص : تعیین و انتخاب کالا و خدمات و سایر پرداختی ها که تحصیل یا انجام آنها جهت اجرای برنامه های دستگاههای اجرایی ضروری است
2- تأمین اعتبار : اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبار مصوب برای هزینه معین
3- تعهد : بخش اصلی و عینی اجرای بودجه است مرحله خرید کالا یا انجام خدمت
4- تسجیل تعیین میزان بدهی قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارک اثبات کننده بدهی
5- صدور حواله : صدور حواله جهت پرداخت بدهی های مسجل شده جهت پرداخت این بدهی ها از محل اعتبارات مربوطه به نفع بستانکار
6- درخواست وجه : درخواست واریز پول به حساب بانکی دستگاههای اجرایی بابت حواله های صادره از سوی مسئولان اجرایی
7- پرداخت وجه : هزینه های پرداختی قطعی در برابر تعهدات پس از انجام مراحل اجرای بودجه

مرحله چهارم نظارت بر بودجه

رضا اصلانی