اصطلاح آسیب شناسی در رشته های مختلف علوم کاربرد دارد. اما در عرصه فرهنگ به بررسی آفات و آسیب هایی می پردازد که رنگ و لعاب فرهنگی دارند و عناصر تشکیل دهنده و سازنده عادات، رفتار و کنشهای اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. از آنجایی که اگر جلوی این آسیب ها گرفته نشود آنها رفته رفته در فرهنگ اصیل جامعه نفوذ می کنند بازشناسی این آسیب ها مهم می نماید.



این آسیب ها که از کانال مطبوعات، کتب، سینما، تلویزیون و آموزش وارد جامعه ایران قبل از انقلاب شده بود، فرهنگ بومی را آماج تهاجمات خود قرار داده بودو نیاز بود تا نیروی فرهنگی غنی ای هنجارهای صحیح را تقویت نموده و جلوی استحاله فرهنگی را بگیرد. استاد مطهری به عنوان یک اسلام شناسی که دغدغه دین داشتند برای بازشناسی این آسیب ها و کمک به نهادینه شدن فرهنگ بومی ایران اسلامی خدمات شایانی به جامعه نمودند و با ریشه یابی این انحرافات نه تنها جلوی این چالشها را گرفتند بلکه راهکارهای عملی نیز ارائه دادند.



آسیب شناسی فرهنگی

اصطلاح آسیب شناسی در رشته های مختلف علوم کاربرد خاص خود را دارد.اصطلاح آسیب شناسی به عنوان معادل دقیق واژه انگلیسی خود یعنی Pathologyبه کار می رود و به طور کلی موقعیتی نابهنجار و یا حالتی زیست شناختی را به تصویر می کشد که در آن یک ارگانیزم از عملکرد صحیح خود باز مانده است.در اصطلاح فرهنگی آسیب شناسی فرهنگی به بررسی آفات و آسیب هایی می پردازد که رنگ و لعاب فرهنگی دارند و عناصر تشکیل دهنده و سازنده عادات، رفتارها و کنشهای اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار می دهند در صورتی که جلوی این آسیبها گرفته نشود آنها رفته رفته در فرهنگ اصیل جامعه رسوخ می کنند و از درون مقاومت افراد را در برابر مفاسد و ناهنجاریهای فرهنگی ضعیف می سازند و به مرور زمان این قبیل کنشها رفته رفته نهادینه شده، حکم آداب و سنن حاکم بر جامعه را پیدا می کند و در نتیجه به استحاله فرهنگی و سرانجام به شکل گیری فرهنگی از نوع جدید می انجامد که با فرهنگ اولیه تفاوت بارز دارد.1 در این فرآیند است که شخص با آنچه که به عنوان الگو انتخاب کرده یگانه می شود و از طریق این رابطه است که این ارزشها را خودی تلقی کرده و پایبند به آنها می شود و به نسلهای آینده منتقل می کند. با توجه به اهمیت همین مسئله است که استعمارگران می کوشند فرهنگ خود را به کشورهای دیگر صادر نمایند تا بتوانند در واقع به طور آرام این کشورها را تحت سلطه خود در آورده و استعمار نمایند و یا اینکه از منابع و امکانات آن به نحو احسن به سود خود بهره بردارند.در این راستا ایران از کشورهایی بود که با توجه به اهمیت ژئوپولو تیک و استراتژیک آن و منابع طبیعی و انسانی اش توجه کشورهای استعماری را به خود جلب کرد و به عنوان کانون تهاجم فرهنگی غرب مد نظر آنان قرار گرفت.البته در دوران پهلوی که حکومت حاکم خود دست نشانده بیگانگان بود روند استحاله فرهنگی با شدت و حدت بیشتری دنبال شده که می توان آن را در عرصه های مختلف بررسی کرد:

خیی کوتاه بود