به نام خدا
1-تفاوت مالکیت منفعت و حق انتفاع را تحلیل کنید.
حق مالکیت بر منافع : در فقه و قانون مدنی، مالکیت منفعت تعریف نشده و به جای آن تنها شیوه و سازوکار حقوقی انتقال مالکیت منافع (در قالب عقد اجاره) تعریف شده است. سلطه و حقی تبعی است که شخص به تبع مالکیت عین نسبت به منافع و ثمرات مال معین پیدا می‌کند و منافع آن متعلق به او می‌شود و او می‌تواند به طور مطلق و انحصاری در حدود قوانین و مقررات از منافع مزبور بهره‌مند شود و حقوق مالکانه خویش را استیفاء کند.
مالکیت بر منافع با استیلاء و سلطة مستأجر بر عین مستأجره و استفاده از آن تفاوت دارد، زیرا ممکن است مالکیت منفعت مالی متعلق به کسی باشد، ولی حتماً لازم نیست که عین مال نیز به تصرف او داده شود.
ممکن است حق انتفاع یعنی حق استفاده و بهره‌برداری از مال مزبور و تنها منتفع می‌تواند از مال مزبور استفاده و بهره‌برداری نموده و از مزایای آن بهره‌مند شود.
(مثال عملی در تفکیک مفهوم اجاره با حق انتفاع) اگر مالک باغی که منافع باغ را به کسی به مدت یک‌سال اجاره دهد ولی همزمان حق استفاده از فضای باغ و برگ‌ها و چاه آب و سایر تأسیسات یا منافع باغ را نیز در همان مدت به دیگری واگذار نماید البته به نحوی که مزاحمتی برای مالک منافع نداشته باشد و لطمه‌ای به حقوق او وارد نسازد و مانع از استیفای حقوق او نشود.
مثال دیگر ـ ممکن است مالک ملک مسکونی مالکیت منافع آن را که عبارت از حق سکونت در آن باشد به مدت یک سال به مستأجر اجاره نماید ولی همزمان حق انتفاع و بهره‌برداری از ثمرات و میوه درختانی که در حیاط ملک مزبور کاشته شده‌اند را به دیگری بدهد.

بنابراین یکی از نقاط تفاوت و اختلاف این دو حق آن است که حق انتفاع از جمله حقوقی است که برخورداری و استفاده از آن با استیلاء و تصرف در عین مال ملازمه دارد لیکن در مورد مالکیت منافعحتماً با تصرف کردن در عین مال یا استیلاء بر آن ملازمه ندارد.

مالکیت منافع علی‌الاصول عبارت از سلطه و استیلاء انحصاری و تام مالک مال نسبت به منافع محتمل و متصور آن مال براساس مقررات می‌باشد در نتیجه به صورت فرضی و اعتباری منافع مزبور متعلق به مالک آن می‌باشد و با توجه به ماهیت تدریجی‌الحصول بودن آن، منافع در مالکیت مالک عین ایجاد می‌شود مگر آنکه به موجب قرارداد توسط مالک عین به شخص دیگری منتقل شده باشد، و دقیقاً به همین دلیل است که به موجب بند 3 ماده 490 قانون مدنی مستأجر مکلف است مال‌الاجاره را یکجا و نقداً به موجر بپردازد خواه منافع مورد اجاره را مورد استفاده قرار داده یا نداده باشد مگر آنکه خلاف آن شرط شده و مواعدی برای پرداخت مال‌الاجاره تعیین شده باشد.

حق انتفاع عبارت از حقی است که به موجب آن شخص می‌تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند. حق انتفاع با مالکیت بر منافع تفاوت دارد، مصادیق حق انتفاع مانند عقد حبس[1] - عقد وقف...
صاحب حق انتفاع، نه مالک عین مال است و نه مالک منافع آن، بلکه اختیاری‌ دارد که به موجب آن می‌تواند از منافع عین استفاده کند.

تفاوت‌های حق انتفاع[2] و مالکیت منافع :
1. حق انتفاع فقط نسبت به اموال قابل برقراری است و حال آنکه مالکیت منافع‌ نسبت به اشیاء یا حیوان یا اشخاص ممکن است برقراری شود.
2. در مورد مالکیت منافع تعیین مدت الزامی است و حال آنکه در مورد حق انتفاع‌ تعیین مدت ضروری نیست
3. تملیک منافع تنها به صورت معوض ممکن است صورت گیرد
4. مالکیت منفعت تنها به صورت موقت ممکن است منتقل شود
5. حق انتفاع از جمله اعمال حقوقی احسانی تلقی می‌شود (به خصوص عاریه و وقف) بنابراین برابری عوض و معوض ضرورتی ندارد
6. در مورد حق انتفاع با توجه به مقررات قانون مدنی برقراری حق مزبور در اموالی که‌ عین آن ملک دیگری است تنها توسط مالک میسر می‌باشد درحالی‌که در مورد انتقال مالکیت منافع حتما لازم نیست که موجر مالک عین‌ مستأجره باشد
7. حق انتفاع نسبت به اموالی که مالک خاص ندارد قابل برقراری است و شخص‌ می‌تواند از مباحات با رعایت قوانین و نظامات راجع به آنها استفاده کند. درحالی‌که مالکیت منافع نسبت به اموالی که مالک خاص دارد قابل تصور است‌
8. در مورد مالکیت منافع با انتقال منفعت به مستأجر، بین مالکیت عین و مالکیت‌ منفعت تفکیک به عمل می‌آید درحالی‌که در حق انتفاع مالک عین و منفعت یکی است‌ و تفکیکی حاصل نمی‌شود بلکه تنها حقاستفاده از عین مال مورد انتفاع به منتفع منتقل‌ می‌شود و برقراری این حق تداخلی با مالکیت منافع نخواهد داشت. به همین‌دلیل چون‌ ذرات منافع در حق انتفاع در مالکیت صاحب عین ایجاد می‌شود و منتفع تنهاحق بهره‌برداری از آن می‌یابد پس در پایان مدت حق انتفاع، دیگر منتفع اجازه هیچ نوع‌ تصرفی را در مال مزبور ندارد و منافع استفاده نشده متعلق به مالک عین می‌باشد و منتفع‌ هیچ حقی نسبت به آنها نخواهد داشت.
منبع: کتاب قراردادها