خوش آمديد,
مهمان
|
|
عصر سلجوقى يکى از درخشانترين دوره صنايع اسلامى است که با پيروى از سنتهاى گذشته، هنرهاى مختلف بهخصوص معمارى در هنر سفالسازى ساخت انواع ظروف سفالين توسعه يافت. در دوره سلجوقي، کاشان، جرجان و نيشابور داراى کارگاههاى معتبرى بود و ظروفى نازک با تزئيناتى برجسته بهصورت شاخ و برگ و ساقه گياهان و گلها يا خطوط کوفى و اسليمى توليد مىشد. ظروف مشبک نيز از توليدات اين دوره بودبهحد اعلاى شکوفايى خود رسيد
برخى از ظروف مشبک را بهصورت دو پوسته يا دو جداره توليد مىکردند که پوستهٔ خارجى براى زيبايى و پوستهٔ داخلى در کاربرد مفيد ظرف دخالت داشته است. اينگونه ظروف دو پوسته را به شکل پرنده و صراحى و تنگ ساختهاند. بيشتر آنها به شکل مرغ و خروس هستند و به همين 'مرغ صراحي' نام يافتهاند. هر دو پوسته را جداگانه مىساختهاند و سپس بهم متصل کرده و پس از پرداخت و لعابکارى مىپختهاند سفال بدون لعاب و لعابخوردهٔ دورهٔ سلجوقى طرحهاى تزئينى برجستهاى دارد که به تقليد از صنايع فلز و گچ ايجاد شده است. تزئين کوزه و آبخورى و خمرههاى کوچک بهوسيلهٔ قالب انجام مىشد و روش قديمىتر آن تزئين با مهر به طريق فشرده و با استامپ بوده است. اين ظروف سفالى بدون لعاب عبارتند از اشکال پرندگان، جانوران و طرحهاى گياهى و کتيبهها و نقوش هندسى و انسانى نوآورىهاى معماران ایرانى در این دوره از هند تا آسیاى صغیر نتایج و پىآمدهاى وسیعى در بر داشت؛ و هنرمندان در گسترهٔ وسیعى از هنرها، شامل ... در عصر سلجوقیان هنر معمارى به شکوفایى و کمال رسید و هنرمندان و معماران آثار فراوانى بوجود آوردند. در این دوره از تلفیق حیاط چهار ایوانى و تالار مربع گنبددار (چهارطاقی)، مسجد بزرگ ایرانى بوجود آمد در این دوره از تلفیق حیاط چهار ایوانى و تالار مربع گنبددار (چهارطاقی)، مسجد بزرگ ایرانى بوجود آمد. بهگونهاى که حیاط مرکزى و چهار ایوان اطراف آن اساس معمارى مذهبى در ایران گردید. نماسازى دیوار بناها با آجر بود و از امکانات هنرى آن استفاده مىشد و نقوش متنوعى از آجر بهوجود مىآورند. هنر آجرتراشى و تزئین بناها با آجرهاى تراشیده شده از قرن پنجم هجرى در ایران معمول و تااواخرقرن ششم ادامه یافت و کاملتر گردید. از مساجد ایران در این دوران مىتوان به مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع گلپایگان، مسجد جامع قزوین و از مدارس، مدرسهٔ خارجرد را نام برد. از بناهاى غیرمذهبى که بیشتر کاروانسرا هستند مىتوان رباط شرف، رباط انوشیروان، رباط ملک (سمرقند بخارا) و از برجها و مقابر این دوره که به شکل تپه ساخته شدهاند، و دو طبقه بودهآند، مقابر دایره شکل سه گنبد در ارومیه و برج مدور مراغه و از مقابر نقشه ترکدار، مقبرهٔ پیر، گنبد سرخ و گنبد علویان و از مقابر چند ضلعی، گنبد على در ابرقو، گنبد کبود در مراغه و از برجها، برج دماوند برج غربى و شرقى خرقان و برج مهماندوست را نام برد. انواع متنوعى از سفالینهها کمى پس از روى کار آمدن سلجوقیان در ایران ظاهر شد. مراکز عمدهٔ آن در ایران شهر رى و کاشان بود. ویژگى این سفالینهها استفاده از خمیر سفید بود، که عملاً کاربرد لعاب را منتفى مىکرد. در این دوره بود که سفالینهها چند رنگ چینى تولید شدند. برخى ظروف که در حدود قرن ششم هجرى تولید شد، مشبککارى ترئین یافته بود و شبکهها با لعاب شفاف پرشده بودند. در اواسط همان قرن لعابکارى رنگى بوجود آمد که معمولاً بهرنگ فیروزهاى یا آبى تیره بود. سفالینههاى زرینفام نیز در خلال قرن ششم بوجود آمدند. نمونههاى نخستین آن، ریشه در مصر و بینالنهرین داشت و در ایران از پیشرفت و تحول کافى برخوردار شد. در اواخر قرن ششم سفالینههاى زیباى مینایى تولید شد. این ظروف در شهرهاى کاشان، رى و احتمالاً ساوه تولید مىشدند که داراى تزئیناتى شبیه ظروف زرینفام کاشان بودند. گاه هم وقایع شاهنامه و صحنههاى نبرد در ترکیببندىهاى کوچک ارائه مىشد. در سالهاى آخرین قرن ششم، پیشرفت تکنیکى قابل توجه بود و اولین نمونههاى سفالینهٔ لاجوردى تولیدشد از نمونههاى برجسته فلزکارى در عهد سجلوقى مىتوان از بخوردارن مفرغى به شکل شیر نام برد که مشبککارى شده است. و نیز بشقاب مفرغى که درو آن کتیبهٔ خط کوفى مزین شده است و پیکرهٔ جانورسانى روى آن کار شده است. آثارى نیز از هنرمندان خراسان به امضاء رسیده که اطلاعاتى در این زمینه ارائه مىدهند. سبک فلزکارى سلجوقى بیشتر صریح، شاداب و با توجه به جزئیات مىباشد سلجوقیان قبیلهاى از نژاد ترکان اُغوز بودند و نام خود را از سلجوق یکى از رؤساى خود گرفتند. آنها پس از گرایش به اسلام از اُغوزها جدا شدند و به خدمت سامانیان در آمدند و در حومهٔ سمرقند سکنیٰ گزیدند. سپس سلطان محمود غزنوى به سلجوقیان اجازهٔ سکونت در منطقهٔ خراسان را در این اسکان نخستین هستهٔ مرکزى سلطنت آنان را که در عرض نیم قرن امپراتورى منسجم ولى مستعجلى بود، تشکیل داد. این امپراتورى بهتدریج گسترش یافت و شامل همهٔ آسیاى صغیر نیز شد و تحولات نژادى و زبانى وسیعى در مناطق مختلف بهوجود آورد از این زمان به بعد ترکان سرتاسر آناتولى را گرفته و زبان و نژاد خود را تحمیل نمودند. در منطقهٔ آذربایجان نیز تحولاتى از این دست صورت گرفت؛ اما مرکز ایران با جذب ترکان و ایرانى کردن آنها روش متفاوتى را در پیش گرفت. سلجوقیان در سال ۴۳۱ صاحب کل خراسان شدند و به طرف مرکز ایران روى آوردند و شهر رى و اصفهان را تصرف کردند. طغرل رهبر آنها در سال ۴۴۷ وارد بغداد شد و از خلیفه وقت لقب سلطان دریافت نمود و بازوى نظامى خلافت عباسى گردید. سپس جانشین او الب ارسلان، آذربایجان، شمال بینالنهرین و سوریه را تصرف کرد و سپس بر امپراتور بیزانس غلبه نمود و راه نفوذ سلجوقیان به آناتولى گشوده شد . سپس ملکشاه پسر او، نظامالملک را که یکى از فرهیختگان ایرانى بود و سیاستمدارى بزرگ و توانا و نماینده طبقهٔ حاکم ایرانى و مشاور پدرش بهشمار مىآمد، به وزارت خود برگزید. ارکان امپراتورى سلجوقى علیرغم شکوه و جلال ظاهریش، سست و رو به نابودى بود. این قوم صحرانشین فاقد مفهوم ملت و حکومت بودند و سرزمینهاى مفتوحه را ملک شخصى خانوادهٔ خان مىپنداشتند. تا زمان مرگ سنجر در سال ۵۵۲ سلطنت سلجوقیان، در خراسان و ماوراءالنهر ادامه یافت. این مناطق بعداً تحت سلطهٔ یک سلسلهٔ ترک نژاد دیگر یعنى خوارزمشاهیان قرار گرفت تا اینکه این سلسله در مقابل تهاجم مغولان در سال ۶۱۶ از پاى درآمد. دورهٔ سلجوقى یکى از ادوار خلاقه جهان اسلام است. در این دوره در همهٔ زمینههاى هنرى پیشرفتهایى باشکوه صورت گرفت که از نظر سبک تفاوتهاى منطقهاى وجود داشت. در زمینهٔ معمارى عناصر رنگى وارد شد و از آجر براى تزئین بهره گرفته شد. سبک چهرههاى جانورى ادامهٔ هنر ساسانى بود. پیکرههاى انسانى گاهى بهطور مستقل در تزئینات سفالینهها بهکار مىرفت و بهصورت طاق یا جفت و اغلب درون طرحهاى هندسى تصویر مىشد پس از تسلط حاكمان اموی و عباسی بر ایران نقاشی دچار نوعی تناقض گردید، حاكمان اموی و عباسی به استناد اینكه تصویر سازی در اسلام حرام است از رشد نقاشی در میان مردم جلوگیری كرده و برای هنرمندان ممانعت هایی بوجود آورده اند. در حالی كه در كاخهای خود از نقاشی و حتی تصویر انسان استفاده می كردند و در حقیقت آنها به نوعی نقاشی را به انحصار خود در آوردند . نمونه هایی در كاخ سلجوق خاقانی از عهد عباسیان بدست آمده، این نكته كاملا آشكار در این نقاشی از رنگهای ساده استفاده شده است و به سبك نقاشی مانویان (آیین مانی ) در پیرامون طرح اصلی خطوط تیره رنگ بكار رفته است. قدیمی ترین اثری كه در ایران بدست آمده دیواره نگاری است از قرن دو هجری كه این نقاشی خصوصبات كاخ های عباسی دیده می شود
پيوست:
|
مدير دسترسي عمومي براي نوشتن را غيرفعال كرده.
|