مقدمه
چشم‌انداز بيست ساله‌ى جمهورى اسلامى براى مشخص كردن خط سياستگذاريها و برنامه‌ريزيهاست، كه تهيه و ابلاغ شد. آنچه مردم عزيز ما خوب است مطلع باشند و بدانند، اين است كه چشم‌انداز بيست ساله‌ى ابلاغ شده به مسؤولان سياستگذارى و برنامه‌ريزى، يك امر عملى و منطقى و قابل تحقق است. نبايد تصور شود كلماتى كه در چشم‌انداز بيست‌ساله پشت سر هم نوشته مى‌شود، صرفا يك آرزوست و بدون محاسبه‌ى عملى است. به فضل پروردگار، ملت ايران و كشور عزيز ما مى‌تواند در طول بيست سال به اين آينده برسد. اين يك آينده‌ى مطلوب و يك گام بلند در راه رسيدن به آرمانهاى والاى اسلامى است كه در آن، پيشرفت مادى، پيشرفت اقتصادى، پيشرفت فرهنگى، تعالى معنوى و اخلاقى و هويت اسلامى وجود دارد. امروز نظام جمهورى اسلامى در سايه‌ى كار و تلاشى كه در سالهاى گذشته شده است، به عنوان يك چشم‌انداز روشن براى آينده، مى‌تواند اين را مشخص و ترسيم كند. خود اين يك پيشرفت است كه جمهورى اسلامى بتواند با توجه به واقعيات كشور و واقعيات جهانى، آينده‌ى بيست ساله را به شكل منطقى و محاسبه شده ترسيم كند. به فضل پروردگار اين آينده محقق خواهد شد. تصميم داريم با همكارى مسؤولان دلسوز، اين آينده تحقق پيدا كند و ان‌شاءالله تحقق پيدا خواهد كرد. ۱۳۸۲/۰۸/۲۳
رسيدن به اهداف چشم‌انداز، به خاطر اين است كه اگر چنانچه به آنجا نرسيديم، ملت ما و كشور ما دچار ضربات سختى خواهد شد؛ احياناً ضربات مهلكى به ما وارد خواهد آمد. بايد به آنجا برسيم؛ اين نياز ماست. با شعارى كه ما داريم ميدهيم، با اهداف انقلاب اسلامى، جز اين چاره‌اى وجود ندارد. حقيقت اين است كه نظام اسلامى، امروز نظام استكبار و سلطه و الحاد را به چالش گرفته؛ اين يك حركتى است كه آغاز شده. شكست خوردن در اين ميدان، خسارتهايش غير قابل توصيف است و مخصوص به ملت ما هم نخواهد شد؛ لذا بايد در اين ميدان قطعاً پيروز شد. ۱۳۹۰/۰۶/۰۶

۱- با جهاد اقتصادي به چشم‌انداز مي‌رسيم
اين چشم‌انداز هدفگذارى شده است، يك سند بالادستى است؛ بايد ما اين را حتماً رعايت كنيم. بدون جهاد اقتصادى، به چشم‌انداز نخواهيم رسيد. در چشم‌انداز، قدرت اول اقتصادى منطقه هم مطرح شده. در اين ميدان - كه ميدان مسابقه است - اگر چنانچه عقب مانديم، ضربه خواهيم خورد. آن روز در آن جلسه هم مطرح شد كه مسئله‌ى چشم و همچشمى مطرح نيست؛ مسئله اين است كه در اين چالش عمومى و ميدان تحركات عمومىِ دولتها در اين برهه‌ى از زمان، اگر كسى عقب ماند، پامال خواهد شد. پيشرفت اقتصادى ما و رسيدن به اهداف چشم‌انداز، به خاطر اين است كه اگر چنانچه به آنجا نرسيديم، ملت ما و كشور ما دچار ضربات سختى خواهد شد؛ احياناً ضربات مهلكى به ما وارد خواهد آمد. بايد به آنجا برسيم؛ اين نياز ماست. با شعارى كه ما داريم ميدهيم، با اهداف انقلاب اسلامى، جز اين چاره‌اى وجود ندارد. حقيقت اين است كه نظام اسلامى، امروز نظام استكبار و سلطه و الحاد را به چالش گرفته؛ اين يك حركتى است كه آغاز شده. شكست خوردن در اين ميدان، خسارتهايش غير قابل توصيف است و مخصوص به ملت ما هم نخواهد شد؛ لذا بايد در اين ميدان قطعاً پيروز شد. اين پيروزى با اين ابزار ممكن نيست؛ ابزارهاى گوناگون ديگرى هم لازم است؛ از جمله‌ى اينها، پيشرفت اقتصادى است. ۱۳۹۰/۰۶/۰۶

۲- رئيس‌جمهور بيشترين مسؤوليت را در قبال تحقق سند چشم‌انداز دارد
سفارش اول ما مسأله‌ى «سند چشم‌انداز» است. در گزارش آقاى رئيس‌جمهور يك جمله‌ى كوتاهى گفته شد و اسم سند چشم‌انداز آمد؛ لكن اين كافى نيست. سند چشم‌انداز، يك مسأله‌ى فرادولتى است؛ مال اين دولت و آن دولت و اين سياست و آن سياست و اين جريان و آن جريان نيست؛ محصول يك كار فشرده و متراكم است؛ كارِ كارشناسى شده است؛ و درست هم هست. اين سند، در واقع برنامه‌ى كلان بيست‌ساله‌ى ماست و يك سند به معناى حقيقى كلمه است. آنچه كه در اين سند گفته شده، تعارف نشده. بايد در همه‌ى برنامه‌ريزيها - چه در قانون‌گذارى كه قانون‌گذارها مسؤولش هستند، چه در اجرا و مقررات اجرائى كه شماها مسؤولش هستيد - سند چشم‌انداز را مورد ملاحظه قرار بدهيد؛ بسنجيد و ببينيد كجاها در جهت سند چشم‌انداز نيست، آن‌جا را تصحيح كنيد و نگذاريد زاويه بخورد. اين فقط مسؤوليت رئيس‌جمهور نيست - اگرچه رئيس‌جمهور، بيشترين مسؤوليت را در اين زمينه دارد - بلكه مسؤوليت يكايك شما آقايانى است كه در رأس دستگاههاى اجرائى قرار داريد. يعنى واقعاً سند چشم‌انداز را بعنوان يك ميثاق، مبناى عمل قرار بدهيد. اين يك نكته و سفارش مؤكد من است. ۱۳۸۶/۰۶/۰۴

۳- جهت‌گيري همه دولت‌ها در برنامه‌ريزي‌ بايد سند چشم‌انداز باشد
در همه‌ى برنامه‌ريزيها، سند چشم‌انداز در نظر باشد و اين را در همه‌ى سطوح ملاحظه كنند. ثبات در برنامه‌ريزى، شرط موفقيت است. اگر ثبات در برنامه‌ريزى و استمرار در جهت درست نباشد - كه البته اين حركت در طول راه تصحيح هم خواهد شد، لكن جهتگيرى يكى است و استمرار دارد - سازندگى و پيشرفت كشور به نتيجه نخواهد رسيد. بيست سال را در نظر بگيريد. هر سال ما يك برنامه داريم - برنامه‌ى يك‌ساله كه با بودجه به مجلس داده ميشود - كه اگر بنا باشد جهتگيرى منظم نباشد، امكان دارد تناقض در اين برنامه‌ها، اصلاً كارهائى را هم كه انجام ميگيرد، خنثى كند. ما برنامه‌هاى پنج ساله درست كرده‌ايم - در همه‌ى دنيا معمول است - اما اگر برنامه‌ى پنج‌ساله‌ى امروز در جهت مقابل برنامه‌ى پنج‌ساله‌ى ديروز يا در جهت مقابل برنامه‌ى پنج‌ساله‌ى فردا باشد، اين كارها همديگر را از بين خواهد برد و اصلاح هرگز صورت نخواهد گرفت؛ چون فعاليتها همديگر را خنثى ميكنند و نتيجه، ضايع شدن سرمايه‌هاى ملى است. ما براى اينكه اين اتفاق نيفتد، برنامه‌ى بلندمدت كلىِ عام را به عنوان سند چشم انداز تهيه كرديم. اين، برنامه‌ى كلىِ بيست ساله است. برنامه‌ها زير اين سقف بايد شكل بگيرند؛ برنامه‌هاى پنج ساله در اين جهت بايد حركت كنند. هر دولتى سر كار مى‌آيد، اين جهت را حفظ كند؛ آن وقت برنامه‌ها ميشوند مكمل هم. البته دولتها همه يك‌جور نيستند؛ بعضيها كند كار ميكنند، بعضيها تند كار ميكنند، بعضيها همه‌ى نيرويشان را به صحنه مى‌آورند، بعضيها آن جور نيستند، بعضى ممكن است اشتباهات بكنند، بعضى نكنند؛ اينها همه‌اش قابل اصلاح است؛ ولى جهتگيرى بايد يكى باشد. بنابراين در همه‌ى برنامه‌ريزيها اين را هم ملاحظه كنيد. ۱۳۸۶/۰۴/۰۹

۴- دولتهائى كه بر سر كار مى‌آيند، بر اساس سند چشم‌انداز، اهداف را مشخص كنند
سياستها و برنامه‌ بايد به چشم‌اندازى متوجّه باشد، كه آقاى رئيس‌جمهور اشاره كردند و اين نكته‌ى مهمّى است. ما در اواخر سال هشتاد و يك به مجمع تشخيص مصلحت گفتيم كه چشم‌انداز ده‌ساله را- كه شامل دو برنامه‌ى پنج‌ساله خواهد شد- پيشنهاد كنند تا بر اساس چشم‌اندازى كه تصوير خواهد شد، سياستهاى كلّى را تنظيم كنيم. اين چشم‌انداز، نگاه و توقّع ما را از كشور در ده سال آينده مشخّص خواهد كرد؛ البته نه به‌طور دقيق- چون محاسبات و پيشامدها كم و زياد خواهد كرد- اما به‌طور تقريبى مشخّص مى‌كند كه در ده سال آينده بايد در كجا قرار داشته و در چه وضعى باشيم؛ يعنى يك نگاه ميان‌مدّت. ۱۳۸۲/۰۵/۱۵
چشم‌انداز روشنى تعيين شده است - يعنى سند چشم‌انداز بيست ساله‌ى جمهورى اسلامى - اين سند باارزشى است. دولتهائى كه پشت سر يكديگر با انتخاب مردم بر سر كار مى‌آيند، ميتوانند بر اساس اين سند چشم‌انداز، اهداف را مشخص كنند؛ هر كدام بخشى از راه را بروند و دنباله‌ى كار را به دولت بعدى بسپارند. وجود سند چشم‌انداز، يكى از امكانات باارزش نظام جمهورى اسلامى است. ۱۳۸۹/۰۱/۰۱
براى آينده‌ى كشور، هدفهائى مشخص شده است. ما اين دهه را «دهه‌ى پيشرفت و عدالت» ناميديم؛ ما سياستهاى اصل ۴۴ را تدوين كرديم؛ ما چشم‌انداز بيست‌ساله را تدوين كرديم؛ سياستهاى برنامه‌هاى پنج‌ساله را تدوين كرديم و ميكنيم. همه‌ى اين سياستگذارى‌ها بر اساس واقع‌بينى است. اينجور نيست كه يك عده‌اى نشسته باشند و با توهمات خودشان سياست پنج‌ساله يا چشم‌انداز بيست‌ساله بنويسند؛ نه، اين با واقعيتها تطبيق ميكند؛ متكى به واقعيتهاى كشور است. ۱۳۹۰/۰۷/۲۰

۵- سنجش كارآمدي دولت بر اساس شاخص سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز
جهتگيرى‌‌‌‌‌‌هاى برنامه‌‌‌‌‌‌اى و كارى دولت را با شاخص سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز بسنجيد. اين سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز چيز مهمى است؛ اين را دست‌‌‌‌‌‌كم نبايد گرفت. شايد بتوان گفت كه بعد از قانون اساسى، ما هيچ سندى را در كشور به اين اهميت نداريم. يك نگاه كلان و بلندمدت است. سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز مهم است. نگاه كنيد ببينيد الان چهار سال از سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز گذشته، يعنى ما شانزده سال به پايان اين چشم‌‌‌‌‌‌انداز داريم. چقدر پيش رفته‌‌‌‌‌‌ايم؟ يك ادعا اين است كه از چهار سال بيشتر پيش رفته‌‌‌‌‌‌ايم؛ يك ادعا اين است كه نه، كمتر پيش رفته‌‌‌‌‌‌ايم؛ نصف اين چهار سال پيش رفته‌‌‌‌‌‌ايم. اينها بايد درست سنجيده بشود؛ درست بايد ملاحظه بشود. در اين سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز، آينده‌‌‌‌‌‌اى در نظر گرفته شده كه براى ملت ايران اين آينده لازم و شايسته است. اگر به آن آينده نرسيم، عقب ميمانيم. آن وقت بايد هم بدانيم كه همين طور كه ما داريم به سمت آن هدف حركت ميكنيم، اطراف ما هم همه ثوابت نيستند؛ آنها هم دارند حركت ميكنند. بايد سرعت را تنظيم كنيم، زمان‌‌‌‌‌‌بندى‌‌‌‌‌‌هاى برنامه‌‌‌‌‌‌ها را تنظيم كنيم؛ جورى اين سرعت را تنظيم كنيم كه بتوانيم واقعاً به هدف چشم‌‌‌‌‌‌انداز برسيم. يعنى اين دولت در سهم خود كار درست خودش را انجام داده باشد. ۱۳۸۸/۰۶/۱۸

۶- سند چشم‌انداز؛ نقشه‌ى راه قوه مجريه است
نقشه‌ى راه، سند چشم‌انداز است. سند چشم‌انداز را هيچ نبايستى مورد غفلت قرار داد. اين حقيقتا يك سند واقعى و يك نقشه‌ى راه حقيقى است. بايد دستگاههاى نظارتى خودتان را محاسبه كنيد. حالا ديگران ممكن است نظارت بكنند، ممكن است نكنند؛ ممكن است نظارتشان درست باشد، ممكن است ناقص باشد؛ اما در درون خود مجموعه‌ى قوه‌ى مجريه - كه نقشش در رسيدن به اهداف چشم‌انداز، بسيار حساس است - دستگاههاى نظارتى را فعال كنيد، بعد ساز و كارهاى نظارتى را بكار بيندازيد تا ببينيم برنامه‌ها و سياستها چقدر جلو رفته؛ يعنى اينجور نباشد كه سال دهم سند چشم‌انداز، نگاه كنيم و ببينيم پيشرفتى پيدا نكرده‌ايم؛ نه، بايستى اينها را مرتبا رصد كنيد كه معلوم شود چقدر پيش رفته‌ايم و چقدر به آن اهداف نزديك شده‌ايم و چقدر زمينه‌ها فراهم شده است