رابطه بين گردشگري و محيط زيست رابطه‌ی پيچيده‌اي است؛ اين پديده در بردارنده‌ی فعاليت‌هاي زيادي است كه مي‌تواند اثرات زيان‌باري بر محيط زيست داشته باشد. آلودگی‌هایی از قبیل آلودگی آب، مانند فاضلاب‌ها، توليد زباله توسط گردشگران، زيان‌هاي زيست محيطي حاصل از تخريب زمين‌ها و آلودگي هوا و صدای ناشي از حركت هواپيماها و ماشین‌ها از جمله‌ی اين اثرات مي‌باشند. سفر به مناطق مختلف بيش از هرچيز نيازمند توسعه‌ی زيربنايي همچون راه‌سازي، ايجاد رستورانت‌ها و امكانات مشابه مي‌باشد كه اجراي اين برنامه‌ها موجب بهره‌برداري بيشتر از منابع طبيعي و نيز آلودگي آب، هوا و در كل محيط زيست خواهد شد. همچنين رشد توريسم باعث افزايش ميزان تقاضاي انرژي شده و معمولا تخريب محيط زيست را در بردارد. به‌هم خوردن تعادل اكولوژيكي محيط، تغيير كاربري اراضي به‌خصوص اراضي كشاورزي، كاهش ارزش‌هاي زيبايي و معماري، از بين‌رفتن چشم‌اندازها و توسعه‌ی شهري نيز از ديگر عوارض گسترش توريسم مي‌باشد. يكي از روش‌هاي مهم اصلاح بخش گردشگري و سازگاري آن با محيط زيست، توجه به خودنظمي و استفاده از ضوابط داوطلبانه در خصوص مسایل زيست محيطي در اين صنعت است.

افغانستان از جمله کشورهایی است که دارای مناظر طبیعی و دیدنی بسیاری است که اگر به آن توجه گردد بدون شک توریست‌های زیادی را به خود جذب خواهد کرد.

اما متاسفانه جنگ‌های دوامدار و بی‌توجهی مسوولین باعث شده است که بیشتر این مناطق ناشناخته باقی بماند و یا به علت نبود امنیت مردم و یا توریست‌ها نتوانند که به این نقاط سفر کنند.

در ارتباط به تاثیرات آلودگی محیط زیست بر توریزم کشور، آقای امیر فولادی هماهنگ‌کننده ملی برنامه اکوتوریزم بنیاد آغاخان می‌گوید: «امروزه در جهان یکی از منابع عمده‌ی درآمد کشورها، صنعت گردشگری است. بسیاری از کشورها درآمد صنعت گردشگری‌شان برابر یا حتا بیشتر از درآمد کشورهای نفت‌خیز است به‌طور مثال در کشورى مثل اسپانیا ارزش صنعت توریزم و اشتغال ناشى از آن همان ارزشى را دارد که نفت براى عربستان؛ به همین دلیل مردم و مسوولان این کشور با سرعت تمام پیش رفته تا بتوانند از این صنعت بهره‌ی کافى ببرند؛ امرى که در کشورهاى شرق آسیا مانند چین، مالزیا، سنگاپور، تایلند و... نیز در حال گسترش است، صنعت گردشگری یا توریزم یک زنجیره‌ای از محصولات توریستی، و خدمات وابسته به آن است.»

او می‌گوید: «کشورهایی بیشتر از این طریق سود به دست می‌آورند که محصولات ارزشمند توریستی داشته باشند و این محصولات را به‌طور شایسته معرفی و بازاریابی نموده باشند و سهولت‌های لازمی را در دسترسی سیاحین به آن محصولات فراهم کرده باشند.»

به گفته‌ی فولادی محصولات توریستی همان جاذبه‌های توریستی است که سیاحین بین‌المللی و داخلی را جذب می‌نماید، این محصولات می‌تواند میراث فرهنگی ملموس باشد مثل بناهای تاریخی یا میراث فرهنگی غیرملموس مثل رسوم، عنعنات، موسیقی فرهنگ بومی و محلی مردم یک کشور، این محصولات می‌تواند میراث طبیعی یک کشور باشد.

به باور او یکی از انواع توریزم، اکوتوریزم یا صنعت گردشگری مبتنی بر طبیعت‌گردی است که در این نوع توریزم طبیعت حفظ می‌گردد و اقتصاد مردم محل نیز از این طریق بهبود می‌یابد با آلودگی بیشتر هوا زندگی در شهرهای بزرگ روز به روز سخت‌تر می‌گردد و ساکنان شهرها سعی می‌کنند به دامن طبیعت و محیط زیست پاک پناه بیاورند، لذا هر چه محیط زیست سالم‌تر و پاک‌تر داشته باشیم به همان اندازه می‌توانیم صنعت توریزم را گسترش دهیم هرمقدار صنعت گردشگری را رشد دهیم به همان اندازه باید مواظب حفاظت از محیط زیست نیز باشیم.

امروزه مسایل زيست محيطی در مركز برنامه‌ريزی‌ها قرار دارد؛ اما پروژه‌های بسيار زيادی بدون توجه به اثرات زيست محيطی آن انجام می‌شود. در حوزه‌ی جهانی كيفيت محيط زيست عمده‌ترين مساله بوده و بسيار حایز اهميت است، خصوصا این‌که گردشگری به اين مساله وابستگی بسيار شديد دارد. در واقع زيان‌های زيست محيطی زيادی به‌دليل برنامه‌ريزی ضعيف، مكان يا مقياس پروژه‌ها به‌وجود آمده و توسعه گردشگری تنها عامل آن نبوده است.

می‌توان گفت کشوری که مردمش از نظر مسایل زیست محیطی آگاه باشند، بیش از دیگر کشورها از بخت توسعه برخوردار است. کارشناسان محیط زیست بر این عقیده هستند که کیفیت محیط زیست در تمامی کشورها از اهمیت برخوردار است، اما در کشورهای فقیر این موضوع اهمیت بیشتری دارد. کارشناسان با روشن ساختن این مطلب که تخریب محیط زیست از پایین آمدن درآمدهای اقتصادی؛ یعنی کاهش یافتن تولید ناخالص ملی است بر این امر تاکید دارند و معتقدند که حفظ کیفیت محیط زیست و ذخیره‌ی منابع طبیعی به منزله‌ی پایه و اساس تامین سلامت و رفاه تمامی انسان‌هاست. بدین ترتیب آنجا که کیفیت آب پایین است بدون تردید به بروز بیماری خواهد انجامید، بنابراین می‌بایست به نکات زیر توجه نمود:

× محیط زیست برای اقتصاد و تامین رفاه تمامی انسان‌ها دارای اهمیت است.

• علل تخریب محیط زیست عمدتا در کارکردها و خصوصا در مدیریت اقتصادی ریشه دارد.

• حل مشکلات زیست محیطی مستلزم اصلاح بی‌نظمی‌های اقتصادی و فراهم کردن انگیزه برای حفظ و کاهش مصرف منابع خواهد بود.

به گفته فولادی، سیاحین و گردشگران به مکان‌های برای سیاحت می‌روند که محیط پاک داشته باشد. از این‌رو آلودگی محیط زیست باعث می‌شود که سیاحین نه تنها به چنین مکان‌هایی سفر ننمایند، بلکه دیگران را نیز از سفر به محیط‌های آلوده برحذر دارند. لذا پاکی محیط زیست هم در جذب سیاحین و هم در ادامه‌ی حضور سیاحین نقش اساسی را دارد و هیچ کشوری بدون حفاظت محیط زیست و جلوگیری از آلودگی محیط زیست نتوانسته‌ است صنعت گردشگری را توسعه دهد یا سیاحینی را برای دیدن جذب نمایند.

با توجه به تمام کمی‌ها و کاستی‌ها و تمام مشکلاتی که امروزه محیط زیست ما با آن دست به گریبان است، اما امید می‌رود که با توجه و فعالیت مسوولین در این زمینه وضعیت کنونی محیط زیست و همچنین توریزم کشور بهبود یابد.

فولادی در ادامه می‌گوید: «افغانستان یکی از کشورهای معدودی است که از نظر جغرافیایی در یک وضعیت بسیار مناسب قرار دارد، طبیعت زیبا و دست‌نخورده‌ای دارد اقلیم گوناگون، مناطق کوهستانی، دره‌ها، رودخانه‌های خروشان، مناطق هموار و در یک کلام طبیعت متفاوت که می‌تواند در فصول مختلف سال سیاحین مختلف را برای هر نوع سلیقه‌ای به خود جلب نماید. که در این میان پارک ملی بند امیر و حوزچه‌های کوه بابا و مناطق حفاظت‌شده دره‌ی آجر ساحه حفاظت شده دامنه کوه بابا در بامیان، دره واخان و کوهای پامیر، دریاچه شیوا در بدخشان، دره‌ی پنجشیر، نورستان، ساحات جنگلی کنر و بسیاری از نقاط دیگری افغانستان است که دارای جاذبه‌های منحصر به فرد طبیعی است که با برنامه‌ریزی درست و کوشش در حفاظت محیط زیست در این ساحات از این طریق می‌توان کمکی بزرگی بر اقتصاد ملی افغانستان نمود.»

او معتقد است، این در صورتی ممکن است که محیط زیست هم در ساحات طبیعی کوهستانی و مناطق روستایی و هم در شهرها مخصوصا شهرهای بزرگ و پایتخت نیز حفظ گردد؛ زیرا نقطه‌ی ورود سیاحین مخصوصا سیاحین بین‌المللی پایتخت و شهرهای بزرگ می‌باشد با بدترشدن وضعیت محیط زیست در کلان‌شهرها و مبادی ورودی، ساحات طبیعی و تاریخی نیز جاذبه‌اش را از دست خواهد داد مخصوصا در شرایط فعلی که دسترسی به ساحات طبیعی خاص از طریق این کلان‌شهرها امکان‌پذیر است.

قطعا بدترشدن وضعیت محیط زیست باعث کندی روند توسعه‌ی صنعت گردشگری خواهد شد و این یعنی محرومیت از یک ظرفیت کلان ملی برای بهبود وضعیت اقتصادی و وضعیت زندگی مردم افغانستان.

لذا باید همه دست به دست هم داده و برای حفاظت محیط زیست تلاش نماییم تا افغانستان را آماده‌ی توسعه و انکشاف صنعت توریزم بسازیم و از این راه از منابع خدادادی که هیچ هزینه‌ای برای ایجاد آن نکرده‌ایم حداکثر استفاده را هم نسل فعلی و هم نسل آینده از آن ببریم.

همان‌گونه که می‌دانیم، به هر میزانی که آلودگی محیط زیست تاثیرات بدی بر روی صنعت توریزم یک کشور می‌گذارد، به همان میزان نیز ممکن است که گردشگری زیان‌هایی به محیط زیست نیز برساند. که این اثرات مثبت و منفی از این قرار است:

اثرات زیست محیطی گردشگری

به طور كلي توسعه‌ی گردشگري مي‌تواند هم اثرات مثبت و هم اثرات منفي را به دنبال داشته باشد. اثرات مثبت به طرق زير ايجاد مي‌شود.

• افزايش آگاهي عمومي درباره‌ی اهميت محیط زیست و حفاظت آن

• مشاركت بيشتر افراد جامعه در برنامه‌هاي حفاظت و نگهداري در نتيجه‌ی تماس از طريق بازديد گردشگران

• بهبود رفتار و احترام نسبت به محیط

اثرات منفی

• از بين رفتن مناظر دلپذير و زيباشناختي به علت ساخت و سازهاي نامناسب و نامانوس.

• آلودگي و كاهش آب به علت روش ناصحيح دفع فاضلاب و برداشت از منابع كمياب آب.

• آلودگي و فرسايش خاك به علت دفع نادرست مواد زاید و راه‌سازي نامناسب

• انهدام جانوران و گياهان به علت تجاوز به زيستگاه آنان، آلودگي، شكار بي‌رويه، قطع غيرقانوني درختان، و بريدن درختان كوچك براي سوخت.

• آلــودگي آب

• آلودگي هوا و صوتي: ناشي از وجود وسایط نقلی در مناطق طبيعي مانند پارك‌هاي جنگلي و پاركينگ‌هاي بيش از اندازه شلوغ و سوزاندن مواد زاید در محل‌هاي غيربهداشتي زباله‌ريزي.

• آلودگي و فرسايش خاك: ناشي ازمحل‌هاي غيربهداشتي زباله‌ريزي، پايمال‌كردن جنگل طبيعي، باطلاق‌ها و تپه‌هاي كنار ساحل توسط اسب، انسان، ورود بدون كنترول وسایط نقلیه، ساخت و ساز فيزيكي.