با عرضسلام تفاوت جھاني شدن و جھاني سازي
جھانی شدن ، جھانی سازی
مقدمھ
جھانی شدن یا بھ تعبیری جھانی سازی، و تاثیرات آن بر شئون زندگی انسان ھا در ابعاد اقتصادی، سیاسی،
فرھنگی، زیست محیطی، اقلیت ھای قومی و نژادی و در یک کلام تمدن بشری بھ یکی از مھمترین و چالش بر
انگیز ترین موضوعات برای اندیشمندان و سیاستمداران کشورھا اعم از کشورھای صنعتی و در حال توسعھ تبدیل
شده و سئوالات متعددی را در این زمینھ در اذھان ایجاد کرده. از جملھ این کھ:
آیا جھانیشدن مفھومی ذھنی یا واقعیتی عینی است؟
بھ عبارت دیگر، آیا جھانیشدن،مفھومی تعین یافتھ خارج از ذھن افراد است یا این کھ بنا بھ خواست و اراده برخی
افراد می تواند تحقق می یابد؟
مفھوم و تعریف جھانی شدن چیست؟
آیا جھانیشدن را می توان در یکی از ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرھنگی یا اقتصادی آن متوقف ساخت یا این کھ
جھانی شدن در ھمھ ابعاد اتفاق می افتد؟
و دست آخر اینکھ:آیا جھانیشدن جبری و اجتنابناپذیراست یا اختیاری و مھار شدنی است؟
پاسخ بھ این پرسش ھا ما را در یافتن پاسخ بھ دو سئوال اصلی رھنمون می سازد:
تاثیر جھانی شدن در توسعھ صنعتی ایران و بررسی چالش ھا و فرصت ھای جھانی شدن در مسیر توسعھ ·
صنعتی ایران!
نقش دولت در بھرهمندی از فرصتھا و تھدیدات جھانی شدن برای توسعھ ملی ایران؟ ·
اگر جھانی شدن را بھ واسطھ توسعھ فناوری ارتباطی در چند دھھ گذشتھ سھل تر و دست یافتنی تر بیابیم می توانیم
بگوییم نوعی جھانی شدن بھ واسطھ وجود ارتباطات بازرگانی و علمی میان جوامع گوناگون بھ نوعی جھانی شدن
از گذشتھ ھای دور وجود داشتھ ولی چون کشور ھا و جوامع می توانستھ اند ھمچون جزایری جدا از یکدیگر
موجودیت خود را حفظ کنند، این پدیده تأثیرات عینی ملموسی بر زندگی بشر نداشتھ، البتھ چنین نگرشی بھ جھانی
سازی یا جھانی شدن ساده سازی موضع است کھ بھ گم کردن راه می انجامد. در سده بیستم، ما شاھد رویدادھا و
رخدادھایی ھستیم کھ ازاواخر دھھ ١٩٨٠ مفھوم جھانیشدن را عینیت بخشیده است. مفاھیم نوینی کھ در دانش
بشری و تعریف برخی رخدادھا و پدیده ھا بھ مدد دانش نوین، فناوریھای جھان شمول رایانھ و ماھواره، تبادل و
گسترش حیرت انگیز و انقلابی رسانھھای گوناگون دیداری، شنیداری، و نوشتاری ، ، IT انتقال سریع اطلاعات و
سازمان ملل، بانک جھانی، ،WTO عقاید و ایدئولوژیھای مھاجم مثل لیبرالیسم، سازمانھای بینالمللی ھمچون
صندوق بینالمللی پول و آژانس بینالمللی انرژی اتمی. این موضوعات و تحولات، وجھ مشترکی دارند و آن
منحصر و بومی نبودن آنھاست. بھ عبارت دیگر، گستره تأثیرگذاری و حضور آنھا جھانی است و در عرصھ
وابستگی متقابل، تکاپو، تقابل، تعامل و تحرک، عینیت مییابند. بھ یمن تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات کھ
مرزھای جغرافیایی را بی معنی ساختھ ھر انسانی در ھر نقطھ کره زمین امکان برآوردن نیازھا ی خود را در
کوتاه ترین مدت دارد.
امروز، بشر در خوراک و پوشاک، سفر، آموزش، ارتباط، تفریح و گفتوگو و مکاتبھ، محدود بھ مرزھای ملی و
منطقھای نیست و ذھن جستجوگر بشر، او را بھ حوزهھای جھانی برای انتخاب میکشاند. این مھم، جوھره مفھوم
جھانیشدن است و بروز و ظھور این واقعیت، موجب شد کھ اندیشمندان بیندیشند کھ این چھ رخدادی است کھ بشر
را احاطھ کرده و ھر روز، جلوهھای نوینی مییابد، بھ ویژه با انقلاب اطلاعات و ظھور اینترنت، ماھواره و
فناوریھای نوین اطلاعات و ارتباطی، مفھوم جھانیشدن، مھمتر و حساستر شده و مسؤلیت بشر را برای درک و
شناخت این واقعیت بیرونی و تنظیم دیگر شئون با این واقعیت بیشتر کرده است.
حال باید روشن سازیم کھ تعریف جھانی شدن چیست؟
باید اذعان داشت تعریف یگانھ ای و قابل اعتمادی از جھانی شدن در دست نیست زیرا ھمان گونھ کھ موافقان بھ
جھانی شدن بھ عنوان یک فرصت نگاه می کنند مخالفان از ان بھ عنوان یک تھدید نام می برند از ھمین روست کھ
مفاھیم و تعاریفی کھ از جھانی شدن در دست است کاملا متضاد یک دیگر ھستند. در این جا بھ ناچار بھ مفاھیمی
کھ گروه ھای گوناگون از جھانی شدن دارد نگاھی می اندازیم:
موافقان جھانیشدن از آن بھ عنوان یک فرایند خارج از اراده بشر یاد کرده و آن را مسیری ناگزیر برای سعادت
و خوشبختی ابنای بشر بھ حساب می آورند. موافقان جھانی شدن را ایجاد فرصت برای فقرا برای شکستن انحصار
دولتھا برای حق سفر، کار و تحصیل، تقسیم کار بینالمللی، رقابت و پیروزی لایقان و شایستگان و نابودی
ناشایستگان، امکان مقایسھ شھروندان جھانی با یکدیگر و اعتراض بھ حکومتھای ناکارآمد و ضعیف بر می
شمارند. بھ اعتقاد موافقان، جھانی شدن بھ معنای اقتصادی آن آزادسازی تجارت بین المللی است. توماس فریدمن
معتقد است جھانی شدن با خود توسعھ، پیشرفت، ثروت، دمکراسی و آزادی بھ ارمغان می آورد. موافقان می گویند
کشورھای فقیر و کمتر توسعھ یافتھ با استفاده از امکانات و فن آوری ھای پیشرفتھ ھم چون اینترنت فرصت ھای
فراوانی را در عرصھ بازرگانی و ھم چنین توسعھ سیاسی و فرھنگی جوامع و گسترش آموزش و پرورش و رشد
دمکراسی بھ چنگ می آورند. آن ھا جھانی سازی را راه برگشت ناپذیر بھ سوی دمکراسی اعلام می کنند و آنرا
فرایندی برگشت ناپذیر بھ حساب می آورند.
اما در سوی دیگر مخالفان کھ مارکسیست ھا، ملی گرایان(ناسیونالیت ھا) برخی نیروھای مذھبی و چپ گرایان بھ
طور عام این طیف را تشکیل می دھند معتقدند جھانی سازی ، نھ جھانی شدن بھ رھبری آمریکا نوعی دیگر از
استعمار پسامدرن است کھ در آن نھ تنھا منابع طبیعی و ثروت ملل توسعھ نیافتھ بلکھ فرھنگ و تاریخ آنان توسط
استعمارگران نوین بھ تاراج می رود. مارکسیست ھا ی مخالف جھانی شدن اعتقاد دارند اگر امپریالیسم واپسین
مرحلھ سرمایھ داری باشد جھانی سازی آخرین مرحلھ امپریالیسم است. گرچھ برخی مارکسیست ھا با صراحت
اعلام می کنند جھانی شدن در جھان فکری مارکس کاملا پیش بینی شده ولی مشکل آن ھا با جھانی شدن این است
کھ می گویند در این نحوه جھانی شدن زیر رھبری آمریکا منابع و نعمات و توانایی ھا و مزیت ھای ملل برای
استفاده و بھ سود سایر ملل بھره برداری نمی گردد بلکھ آمریکا و کشورھای سرمایھ داری با تکیھ بر سازمان
ھایی مانند سازمان تجارت جھانی یا بانک جھانی و صندوق بین المللی پول از منابع طبیعی و نیروی انسانی
کشورھای کمتر توسعھ یافتھ بھ نفع خود سو استفاده می کنند. منتقدان می گویند آمریکا با ظھور اینترنت باعث
انحصار اطلاعات بھ نفع خود و بھ زیان ملل کمتر توسعھ یافتھ شده است. آن ھا ھمچنین اعتقاد دارند کھ آمریکا و
اروپا تحت لوای جھانی سازی بھ یکسانسازی فرھنگی و ملی فرھنگھای بومی، طراحی نظام جدید بینالمللی بر
پایھ منافع قدرتھا و کشورھای توسعھ یافتھ، نقض حاکمیت دولتھا، قدرت یافتن شرکتھای چند ملیتی و
سرنگونی شرکتھای ملی و کوچک را پیش می برند و از آن بھ عنوان استعمار پسا مدرن و جھانی کردن فقر و
فلاکت نام می برند.(دو کتاب از احمد سیف) آنان با ارائھ آمار منتشر شده مبنی بر این کھ در خلال سالھای
١٩۴٨ تا ١٩٩٨ حجم داراییھای کشورھای ثروتمند جھان، دو برابر شده آن را حاکی از عمیقتر شدن شکاف
طبقاتی برشمرده و از آن بھ عنوان تھدیدی جدی برای رفاه و دموکراسی نام می برند. بھ نظر اینان، جھانیشدن،
طرف بازنده و برنده دارد. کشورھای ثروتمند کھ حدود ٨۶ درصد تولید ناخالصملی کل جھان را در اختیار دارند
و دارایی چند نفر از ثروتمندانشان، برابر با مجموع داراییھای ۴٠ کشور فقیر است، طرف برنده ھستند و مردم
عادی و حاشیھنشینان، طرف بازنده ھستند. مخالفانی چون نوام چامسکی( اندیشمند چپ گرای آمریکایی) و جوزف
استیگلیتز(رییس سابق صندوق بین المللی پول) برنده جایزه اقتصادی نوبل،اعتقاد دارند جھانی شدن باعث گسترش
فقر ، ریشھ کنی سنتھا و فرھنگ ھا، از بین رفتن اقتصاد کشورھای کمتر توسعھ یافتھ و نابودی محیط زیست از
طریق گسترش و تحکیم سلطھ کشورھای استعماری بر کشورھای توسعھ نیافتھ می گردد. آن ھا معتقدند کھ در زیر
لوای جھانی شدن تثبیت نظام سرمایھ داری، نئو لیبرالیسم و فرھنگ مصرف گرایی در سراسر جھان قرار دارد.
از این دیدگاه فناوری ھای نوین بھ نابرابری ھای موجود در جھان دامن زده و ابزار بیشتری بھ کشورھای سلطھ
گر برای افزایش نفوذ خود می بخشد.
مخالفان بر خلاف موافقان می گویند استفاده برابر کشورھای کمتر توسعھ یافتھ و کشورھای پیشرفتھ از فناوری
ھای پیشرفتھ ای ھمچون اینترنت و ماھواره یک شوخی بیشتر نیست. زیرا اینترنت نیز مانند سایر عرصھ ھا و
سازمان ھای بین المللی در اختیار و زیر سلطھ کشورھای سرمایھ داری است.
البتھ در میان مخالفان بھ جز دو گروه مارکسیست ھا و ملیگرایان، ھمچنان کھ اشاره شد نیروھای مذھبی نیز
ھستند کھ معتقدند با گسترش پدیده جھانی سازی یا جھانی شدن ممکن است در بعد فرھنگی نیز بھ ایمان و اعتقادات
نیروھای مومن خلل وارد شود. ھم چنین طرفدران محیط زیست و بھ اصطلاح سبزھا نیز در زمره مخالفان این
پدیده بھ شمار می آیند.
اما آیا این کھ جھانی شدن یا جھانی سازی خارج از اراده دولت ھا در جریان است؟ گروھی بر این عقیده ھستند کھ
تبلور یافتھ و بھ یمن w t o تحت تاثیر فناوریھای ارتباطی و اطلاعاتی و سیاستھای مالی و پولی کھ در قالب
سرعت گردش حیرت انگیز پولی و تکنولوژیکی خود کفایی اقتصادی و جزیره ای عمل کردن اقتصاد ناممکن شده
و ھرگونھ فعالیت تولیدی، خدماتی، تبلیغی و سیاست ھای اعتباری، حمایتی، مالی و پولی دیگر در مرزھای ملی
منحصر نمی شود. شرکت ھای فراملیتی امروز یک محصول را بھ طور ھمزمان در چند نقطھ دنیا تولید و در
مناطق مختلفی از جھان توزیع می کنند و با خرید منابع طبیعی مواد اولیھ مورد نیاز را برای سال ھا در چنگال
خود می گیرند.
در چنین فرایندی دیگر دولتھا نمی توانند بدون ملاحظات خارجی و بینالمللی در چارچوب اقتصاد ملی
تصمیمگیری کنند. دولتھا در تعیین نرخ سود بانکی، نرخ بھره وام بانکی، تعرفھ تجاری، اخذ مالیات، قراردادھای
مشترک ھمکاری و. . . عملا تًوان خروج بیرویھ از ھنجارھای اقتصادی جھانی و بینالمللی را ندارند.
تاثیرات جھانی شدن نھ فقط در بخش دولتی بلکھ بھ شدت بیشتری بخش خصوصی را تحت تاثیر قرار می دھد.
امروز شاید ھیچ بخشی از عرصھ اقتصاد کشوری مانند ایران در بخش خصوصی از تاثیرات شدید کالاھای
خارجی در امان نیست. بحران ھایی کھ ھرروزه در صنایع گوناگون ایران روی می دھد گوشھ ای از این
ماجراست کھ کمابیش درنقاط گوناگون جھان صنایع مختلف با آن درگیر ھستند.
درحوزه فرھنگی بحث ھا شدید تر و البتھ مبھم تر است. برخی اعتقاد دارند ایدئولوژی موافقان جھانی شدن کھ
ھمانا لیبرالیسم می باشد علیھ دیگر مکاتب انسانی است. امروز نئو لیبرال ھای مسلط بر کاخ سفید بھ روشنی،
آموزهھای لیبرالیسم را در عرصھھای حیات فردی و جمعی راھگشا، مؤثر، سعادتساز و پایدار معرفی میکند و
بھ انواع ترفندھا در صددند تا لیبرالیسم را بھ عنوان آخرین مرحلھ از مراحل تاریخی زندگی بشر نامیده و بھ افکار
عمومی جھان حقنھ کنند. (پایان تاریخ فرانسیس فوکویاما) این بعد از جھانی شدن را برخی سویھ ایدئولوژیک و
نرمافزاری جھانیشدن نیز نامیدهاند. حتی لاک تاپ با مقایسھ جھانیشدن و پست مدرنیزم میگوید: ھمچنان کھ در
پست مدرنیزم، قالبھای فلسفی مدرن، جای خود را بھ امکانات بیشمار و نامتناھی میدھد کھ بر حسب موضع
تاریخی و فردی دگرگونپذیر است. در روند جھانیشدن نیز قالبھای شکلیافتھ منطقھای و حوزه کوچک، در
گفتوگوی جھانی ساختار شکنی میشود و سختی خود را از دست میدھد.
یکی دیگر از ابعاد جھانی سازی، بعد سیاسی و ساختاری است. امروز گسترش کمی و کیفی و قدرت تاثیر گذاری
نھادھای فراملی و سازمانھای بینالمللی و منطقھای بر تصمیمگیری و سیاستگذاریھای بر کسی پوشیده نیست.
وجود دھھا سازمان و نھاد بین المللی و منطقھ ای بدون مرز نقش حاکمیت ملی و دولتھا را بسیار کم رنگ
ساختھ. امانوئل کاستنر می گوید: دولتھای ملی در عصر جھانیشدن با تقویت جھانیسازی و افزایش لوکالیسم یا
منطقھگرایی از دو سو تضعیف میشوند. در فرایند جھانی شدن، عرفھا و ھنجارھای بینالمللی، چندان قوام و
دوام یافتھ کھ گاه مشروعیت نظامھای سیاسی را در ھم میشکند. کنت بوت، از متفکران منتقد جھانیشدن میگوید:
در فضای جھانیشدن، حاکمیت ملی متلاشی میشود و بازیگران جھانی بھ صورت چشمگیری، تأثیر فوقالعادهای
بر تصمیمات حکومتھا میگذارند. در این میان، قدرتمندان جھانی برای کشورھای جھان سوم، دست بھ پیچیدن
نسخھ ھای حکومتی میزنند.
علیرغم ھمھ بحث ھا و مجادلھ ھا بھ نظر می رسد جھانیشدن ھم در بعد تکنولوژیک و سختافزاری و ھم در بعد
ایدئولوژیک و نرم افزاری ھمچنان عرصھھای سیاسی، اقتصادی و فرھنگی را در مینوردد.
اما درباره اجتناب ناپذیر بودن جھانیشدن، سخن بسیار است. آیا می توان گفت جھانی شدن ھم قھری است و ھم
قابل کنترل؟ بھ راستی این پرادوکس چھ معنایی می تواند داشتھ باشد؟
در میان گروھی از موافقان سھل انگار این نظریھ رایج است کھ جھانی شدن امری خود بخودی است و در ھر
کشوری با ھر درجھ از قدرت اقتصادی سیاسی روی خواھد داد ولی ھمان گونھ کھ بھ اجمال اشاره شد جھانیشدن
حامل وجوھی از پیام ھا و پیامدھای بسیار جدی و گاه قھرآمیز است. کھ ممکن است باعث پیامدھای بسیار ناگوار
و چالش برانگیز در کشورھای در حال توسعھ گردد.
ولی جھانی شدن چگونھ قابل کنترل است؟
ن ھ ام روز بلک ھ در سراس ر ت اریخ ح رف اول را ق درت ھ ای ب زرگ اقت صادی، سیاس ی و فرھنگ ی م ی زده و
زنند.دولت ھای قدرتمند و مشروع ھمواره در برابر تندبادھایی کھ ھرگز فروکش نمی کند ایستادگی کرده و چھ ب سا
ازتھدیدھا استفاده نموده اند. یعنی در بع د سیاس ی ب ر م شروعیت داخل ی و سیاس ت خ ارجی فع ال و م شروعیت آور،
در بعد اقتصادی با تولید ناخالصبالا و در آمد سرانھ بالاو تراز بازرگانی مثبت متکی بر صادرات کالاھای ساختھ
ش ده فن آوری ب ر و در بع د نظ امی ب ا ق درت بازدارن دگی متناس ب ب ا واقعی ات بیرون ی منطق ھ ای و جھ انی و در بع د
فرھنگی با تکیھ بر پیشینھ تاریخی و تمدنی و انسان محور و جھانی نگر با حضور فع ال در عرص ھ ھ ای ب ین مل ت
ھا.
تأثیرجھانی شدن فرھنگی بر ارزشھای دینی
فرایند جھانی شدن درحوزهھای اقتصادی، سیاسی و فرھنگی قابل مطالعھ است .ھدف مقالة حاضر بررسی ت أثیرات
تحولات ناشی از ظھور وگسترش تکنولوژیھای اطلاعاتی و ارتباطاتی (بخشی از ح وزه فرھنگ ی جھ انی ش دن) ب ر
ظھ ور وگ سترش تکنول وژیھ ای اطلاع اتی و » ارزش ھای دین ی اس ت. س ؤال اص لی ای ن نوش تار ای ن اس ت ک ھ
پس از متم ایز س اختن فراین د جھ انی ش دن از پ روژۀ غرب ی «؟ ارتباطاتی، چھ تأثیری بر ارزشھای دینی داشتھ است
سازی و آمریکایی ش دن، ب ا بررس ی پیام دھای جھ انی ش دن و تکنولوژیھ ای اطلاع اتی و ارتباط اتی در س ھ مح ور
خوش بینانھ، بدبینانھ و ترکیبی، بھ رابطھ جھانی شدن و مذھب و جھ انی ش دن و اس لام خ واھیم پرداخ ت. ب ھ اس تناد
ش واھد و یافت ھ ھ ای موج ود ن شان خ واھیم داد ک ھ جھ انی ش دن ب ا وج ود داش تن پیام دھای منف ی، م روّج ام ت واح د
اسلامی و نزدیک کنندة آنھا بھ یکدیگر است. در واقع ادعای م ا در ای ن نوش تار، ای ن اس ت ک ھ :فراین د جھ انی ش دن
اجتناب ناپذیر است؛ باوجود چالشھا و بحرانھایی کھ بھ ھمراه دارد و با م دیریتی ک ھ از س وی امپریالی سم غ رب م ی
ش ود، امکان ات و فرص تھایی را ب رای ش بکھ ای ش دن دی ن و ھمب ستگی و ھوی ت ی ابی م سلمانان ف راھم م ی س ازد.
استفاده از این فضا و امکانات، تقویت کننده و مروّج امت واحد اسلامی و زمینھ ساز جھانی شدن اسلام خواھد بود.
جھانی شدن بھ روایت اسلام و غرب
گان ھ ¬ ای ن نوش تارجھانی ش دن را ب ھ دو روای ت اس لامی وغرب ی ب ھ تحلی ل وارزی ابی نش ستھ اس ت تف سیر ھ ای س ھ
ازجھ انی ش دن و رویک رد سرش تی ان سان ب ھ حی ات اجتم اعی مباح ث در آم دی بح ث را س امان داده اس ت. مراح ل
ت اریخی اندی شھ جھ انی ش دن وتبی ین داعی ھ ھ ای جھ انی ش دن مارکسی سم ولیبرالی سم ب ھ عن وان دو قرائ ت اص لی از
جھانی شدن در اندیشھ غربی و برشماری موانع جھانی سازی مارکسسیستی ولیبرالیسم آمریکای ونیز تبی ین روای ت
اسلام از جھانی شدن مبانی و شاخصھ ھای جھان شھر اسلامی سازواره اصلی این پژوھش است.
جھانی شدن و دین ؛ تعامل یا تقابل
مقالھ حاضر، پس از مقدمھ، در دوفصل سامان یافتھ است: فصل نخست، بھ تبیین مفاھیم جھانی ش دن، دی ن، تقاب ل و
تعامل و نیز، مباحث مرتبط با ای ن مف اھیم؛ مانن د :پی شینھ، ویژگ ی ھ ا، خاس تگاه، دی دگاه، رویکردھ ا و ابع اد جھ انی
اخت صاص » تعام ل » شدن و ھمچن ین، تعری ف دی ن، عناص ر اساس ی، ویژگ ی ھ ای اخت صاصی و درنھای ت، ش رایط
یافتھ است.
ف صل دوم، مباح ث اساس ی ن سبت جھ انی ش دن و دی ن را عھ ده دار ش ده اس ت ک ھ در ای ن می ان، س ھ نگ رش(تقاب ل،
بی ان و نق د ش ده و آنگ اه، رویک رد ادی ان جھ ان ب ھ جھ انی « دی ن » و « جھ انی ش دن « انفعال دین و تعامل) در رابط ة
شدن و جھاني شدن و اسلام، تحلیل و بررسی گردیده است. درپایان و فرجام سخن، چنین نتیجھ گیری ش ده اس ت ک ھ
از میان ادیان موجودِ مدّعی جھان شمولی و فرانگری، جز دین اسلام، ظرفیت و پتان سیل مواجھ ھ و تعام ل مثب ت ب ا
جھانی شدن را ندارد و تنھا، این دین است کھ باتوجھ بھ خصوصیات قوانین و آم وزه ھ ای فراگی ر، انعط اف پ ذیر و
دینامیک خود می تواند ب ر جھ انی ش دن رخ بگ شاید ک ھ آن ھ م، م شروط ب ھ زمین ھ س ازی، درک مقت ضیات زم ان و
نظام سازی توسط عالمان و متخصصان مسلمان است و گرنھ، دین اسلام نیز، دچار بھ سرنوشت دیگر ادیان است .
شیعھ و جھانیشدن (بررسی و مقایسھ دکترین جھانیسازی مھدوی و جھانی سازیغربی
از موضوعاتی است ک ھ ام روزه م ورد توج ھ اندی شمندان ،« جھانیسازی » جھانیشدن، بھ عنوان زمینھ ساز و مقدمة
در حوزة مطالعات دینی سیاسی میباشد؛ بھ ھمین دلیل، در فرھن گ و ادبی ات معاص ر، از ای ن ع صر و زم ان، ب ا
تعبیر میشود. جھانیشدن، م سئلھای اس ت « عصر آخرالزمان » و « عصر منجیگرایی » ،« عصر جھانیشدن » عنوان
کھ مجامع علمی تحقیقاتی بسیاری، بھ آن پرداختھاند. در این میان اندی شمندان م سلمان، خ صوصاً اندی شمندان ش یعھ،
بھ جھت ارتباط این مسئلھ با برخی از گزارهھای دینی و مذھبی، از زوایای مختلف بھ آن پرداختھاند.
ک ھ فع لا غً رب داعی ھدار آن اس ت و مقای سة آن ب ا « جھ انیس ازی » و « جھ انیش دن » بررس ی نظری ة
ک ھ نظری ھ اس لامی ش یعی اس ت و ،« حکومت جھانی حضرت مھ دی موع ود » و « جھانیسازی الھی مھدوی » دکترین
انبی اء الھ ی، ھرک دام ب ھ آن ب شارت دادهان د، م یتوان د نق ش ب سزایی در نظری ھ پردازیھ ا و ت صمیمگیریھ ای جوام ع
اسلامی، پیرامون این مسئلۀ مھم در عصر حاضر، ایفا نماید.
ھدف ما در این نوشتار، بررسی و مقایسھ جھانیشدن و جھانیسازی غربی با دکترین جھانیس ازی مھ دوی ش یعی،
میباشد. برای رسیدن بھ این ھدف، بھ بررسی و تحلیل ماھیت این دو نظریھ، مؤلفھھا، ویژگیھا، ظریفت ھ ا و نق اط
ضعف و قوت ھر یک، خواھیم پرداخت .
در پایان، خواھیم گفت کھ جھانیشدن و جھانیسازی مدلِ غربی، ھم از جھت تئوری مؤلفھھای لازم را ن دارد و ھ م
در مرحلھ پیادهسازی، اساسا ظًرفیتھای لازم برای اجرایی شدن را نداشتھ و یقین ا،ً تحق ق آن امک انپذیرنخواھ د ب ود؛
اما در مقابل، با توجھ بھ مبانی دین مبین اسلام و آموزه ھای مکتب تشیع میتوان گفت: جھ انیش دن و جھ انیس ازی
ط رح ش ده اس ت، چ ھ از حی ث تئ وری و چ ھ از جھ ت « حکوم ت جھ انی مھ دوی » مدلِ اسلامی ش یعی، ک ھ در قال ب
عملیاتی و اجراییشدن، تمام مؤلفھ ھا، ابزارھای لازم و ظرفیتھای مورد نیاز را برای سعادت بشر، دارا ب وده و ب ھ
یقین نیز، تحقق خواھد یافت.
جھاني شدن وارزش ھاي معنوي
از موضوعات بحث انگیز، چالش زا، چند بُعدی و می ان رش تھ ای ک ھ دردھ ھ ھ ای اخی ر در عرص ھ ھ ای گون اگون
است. چالش زایي این دو موض وع از آن جھ ت اس ت ك ھ « معنویت » و رابطة آن با « جھانی شدن » مطرح شده، مسألھ
نخ ست، تعریف ی واح دی نداش تھ و داراي م صادیق گون اگون و ك اربرد ھ اي مختل ف ان د؛ دیگ ر آن ك ھ خاس تگاه و
آبشخور آنھا، متعدد و نامعین است و ای ن، باع ث ش ده اس ت ت ا ھ رکس آنھ ا را ب ھ گون ة دلخ واه خ ود تف سیر و تحلی ل
نماید و در ارتباط این دو مقولھ، قضاوتھای ناھمسان صورت پذیرد.
...
ب ھ روش کتابخان ھ ای و ب ھ ش یوة ،« معنوی ت » و « جھ انی ش دن » نوشتة حاضر، با توجھ بھ منابعِ مربوط بھ دو مقول ھ
توصیفی- تحلیلی جھت پاسخ ب ھ س ؤال ف وق در دو ف صل، انج ام پذیرفت ھ ك ھ درف صل نخ ست، ب ھ ش ناخت مف اھیمي؛
و نیز، انواع واکنشھا ب ھ جھ انی ش دن، پرداخت ھ و درف صل دیگ ر، ن وع « معنویت » و« ارزشِ » ،« جھانی شدن »: چون
رابطة جھانی شدن و ارزش ھای معنوی را بھ خوانش گرفتھ است.
جھانی شدن و فمینیسم
جھانی شدن، ھمھ شئون زندگی انسان- اع م از اقت صاد، سیاس ت و فرھن گ- را تح ت ت أثیر خ ود ق رار داده اس ت. ب ا
رشد روز افزون فناوری، پیامھای فرھنگی سریع تر بھ نقاط مختلف جھان انتقال م ی یاب د. جنب شھای مختل ف محل ی
جغرافی ای مح دود ¬ و مل ی نی ز، س وار ب ر بالھ ای امکان ات جھ انی ش دن، درچ ارچوب مرزھ ا ب اقی نم ی مانن د و در
اندیشند. برای ھمھ جھ ان الگ و تعی ین م ی کنن د. فمینی سم ک ھ در گذش تھ ب ھ عن وان جن بش اجتم اعی ¬ خود، جھانی می
برای حق وق زن ان درک شورھای اروپ ایی و آمریک ایی ش ناختھ م ی ش د، ام روزه در پ ی ح ضور در ھم ھ فرھنگھ ا و
برای ھمھ ملت ھا است .
جھانی شدن اقتصاد، فرھنگ و سیاست، ھرکدام، تأثیر خاصخود را بر رشد و توسعھ جنبش فمینی سم داش تند. رش د
روزافزون کارخانھ ھا و تغییر الگوی کار، باعث حضورزنان در عرصھ کار اجتماعی و ب ھ تب ع آن، ایج اد انجم ن
ھایی برای دفاع از حقوق زنان کارگر شد. فمینیسم با جنبش ھای دفاع از حق وق زن، ج ان گرف ت و ب ا جھ انی ش دن
سیاست، بھ خارج از مرزھای جغرافیایی خود رفت و امروزه، بھ مدد رشد فناوری، فرھنگ خاصخ ود را ب ھ دنی ا
صادر می کند.
نقش عقلگرایی در پویایی دین و جھانی شدن (بررسی تطبیقی جایگاه عقل در دین اسلام و مسیحیت
از مھ م ت رین م سائل م ورد بح ث اس ت ک ھ در ابع اد اقت صادی، سیاس ی، فرھنگ ی و ،« جھانی ش دن » امروزه، مسئلھ
مذھبی بھ آن پرداختھ شده است.
توجھ بھ دین، مذھب و ارزشھای درونی و بیرونی آن، اساسی ترین عامل در امرجھانی شدن می باشد. جھانی ش دن
دین در گام نخست، پویایی و جوشش درون دینی، کھ برخاستھ از ارزشھای اصیل آن باشد، را می طلبد.
عنصر مھمی کھ پویایی و قابلیت جھانی شدن را بھ دین می بخشد، عقل گرایی و عقلانی بودن اصول آن دین است؛
زیرا گوھر عقل و معرفت- کھ اصلی مشترک در فطرت انسانھا اس ت- زمین ھ ای ب رای م دارایی مطل وب و تع املی
سازنده فراھم می سازد؛ چرا کھ کار عقل، گردآوري و وحدت بخشیدن است.
از دیدگاه اسلام، نھ تنھا عقل از جایگاه ویژه ای برخوردار است کھ اصول مسلم آن؛ از جملھ: توحی د، ع دل، نب وت،
معاد نیز، بر اساس عقل تبیین و تثبیت می گردد. اما در مقابل، دین مسیح، نھ تنھا عقل گری ز و عق ل س تیز اس ت ک ھ
اصول و مبانی آن؛ از جملھ: تثلیث، تجسد، فدیھ و گناه ذاتی، غیرعقلانی می باشد.
بنیادی ترین مسائل در این مقالھ، تعریف و تبیین واژه ھای عقل، عقلگرایی، پویایی دین و جھانی شدن، بیان جایگاه
عقل در اسلام و م سیحیت، جایگ اه عق ل در پ ذیرش دین ی، نگرش ی اس لام و م سیحیت ب ھ ان سان و بررس ی اص ول و
مبانی اسلام و مسیحیت نسبت بھ عقل و عقلگرایی می باشند .
.
اسلام و چالشھاي جھاني شدن
با توسعة علم و صنعت، پسا مدرن شدن ارتباطات و حاكمی ت الگ وي امپری الیزم ب ا تفك رات سكولاری ستي درجھ ان،
زمینھ ھاي خاصالگو پذیري در ابعاد متف اوت سیاس ي، فرھنگ ي، اقت صادي و مھ م ت ر از ھم ھ، اخلاق ي، تربیت ي و
رواني فراھم شده است كھ در این میان، فناوري پیشرفتھ و سریع ارتباطات، زمینھ ساز این امر بوده است؛ چھ آنك ھ
مقول ة ارتباط ات، ب ا درنوردی دن مرزھ اي جغرافی ایي، اندی شھ ھ ا را در سراس رجھان ت سخیر و از ای ن رھگ ذر،
ارزشھاي امپریالیستي، جوامع مختلف دركشورھاي گوناگون- بھ خصوصك شورھاي اس لامي- را ب ھ اث ر پ ذیري،
جذب یا چالشھاي متنوع فراخوانده است .
در مقابل، دین مبین اسلام، باشكل دھي الگوي خاصو مناس ب فرھنگ ي، سیاس ي، اقت صادي، اجتم اعي، اخلاق ي و
ت اریخي، ب ا ت وان ارزش مند و متع الي، برخ ود لازم م ي دان د، جھ ت حف ظ ح ریم ارزش ھا، ازآن پاس داري نم وده و
ب شر را ب ھ آن ان، ارائ ھ و ب ا ح ل مع ضلات و تحلی ل چال شھا، ان سانیت دربن د را رھ ایي « ش أن » راھكارھ اي درخ ور
بخشد .نوشتارحاضر مي كوشد، جستاري در ای ن راھكارھ ا و تحلی ل چال شھا- ب ا روش علم ي و عمل ي ن وین- داش تھ
باشد .