در سال 1344، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان به موجب بند سه ماده يك قانون محاسبات عمومي و بند 11 ماده يك قانون برنامه و بودجه در سال 1351 به عنوان يك دستگاه كمك بگير وابسته به دفتر مخصوص همسر محمدرضا‌ شاه فعاليت خود را آغاز كرد. اين دستگاه از بدو فعاليت قسمت اعظم منابع مالي خود را از بودجه كل كشور به صورت كمك تامين مي‌كرد.
در مردادماه سال 1358 در پي تجديد‌نظر در بودجه كل كشور و بر اساس مفاد تبصره 33 قانون بودجه سال 1358 كانون به عنوان يك دستگاه دولتي وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالي درآمد و تابع مقررات عمومي دولت شد. متعاقباً اساسنامه‌ آن در جلسه مورخ 21/2/1359 به تصويب شوراي انقلاب رسيد.
برابر تصويب ماده 36 قانون بودجه سال 1360 و جلسه مورخ 1360 كميسيون لوايح و تصويب‌نامه‌هاي نخست‌وزيري،كانون از وزارت فرهنگ و آموزش عالي منتزع و به وزارت آموزش و پرورش الحاق گرديد.كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان در تاريخ 1360 به عنوان شركت در اداره ثبت شركت‌ها و مالكيت‌ صنعتي به ثبت رسيد.
اين كانون در دي‌ماه 1344 به‌عنوان مؤسسه‌اي فرهنگي، هنري، و غيرانتفاعي تأسيس شد و پس از انقلاب اسلامي، همچنان به‌عنوان شركتي دولتي وابسته به وزارت آموزش و پرورش به فعاليت خود ادامه مي‌دهد.
اهداف، وظايف و اختيارات سازماني:
هدف كلي اين شركت در ابتدا عبارت بود از پرورش فكري و ذوقي و انديشه كودكان و نوجوانان و تقويت فضايل اخلاقي و توسعه معلومات آن‌ها از طريق مواد خواندني و وسايل سمعي و بصري، پس از پيروزي انقلاب اسلامي و اهداف مزبور معطوف به ايجاد امكانات لازم جهت رشد و پرورش فكري و ذوقي كودكان و نوجوانان و كمك به شكوفايي استعدادهاي آنان براساس ارزش‌ها و نظام تعليم و تربيت اسلامي گرديد.
وظايف كانون طبق اساسنامه عبارت‌است از:
• تأسيس مراكز عرضه كتاب و آموزش‌هاي فرهنگي و هنري مخصوص كودكان و نوجوانان در نقاط مختلف كشور؛
• توسعه و تكميل كتابخانه‌هاي عمومي ثابت و سيار؛
• همكاري با مؤسسه‌ها براي ايجاد بخش‌هاي ويژه كودكان و نوجوانان؛
• تهيه و انتشار محصولات سمعي و بصري؛
• تدارك وسايل و كلاس‌هاي آموزشي؛
• توليد، خريد، توزيع، نمايش و فروش فيلم‌هاي سينمايي و تئاتر مخصوص كودكان و نوجوانان؛
• ايجاد كتابخانه‌هاي سيار و پستي براي عرضه كتاب مناسب به كودكان و نوجوانان در روستاها و مناطق محروم و همكاري با سازمان‌هايي كه خدمات مشابهي ارائه مي‌كنند؛
• كمك به توسعه و ترويج ادبيات و هنر كودكان و نوجوانان از طريق تشويق نويسندگان و طراحان، هنرمندان، ناشران و همكاري با آنها؛
• همكاري با كليه مؤسسه‌هاي ايراني و غيرايراني كه هدف‌هاي آنها با اهداف كانون مشابه است.
هرگونه اقدامات ديگري كه وصول به هدف‌هاي كانون را تسهيل نمايد.
طبق اساسنامه‌، شركت سهامي كانون از چند ركن برخوردار است كه عبارتند از: مجمع عمومي، هيئت مديره، مديرعامل، حسابرس و مديريت روابط عمومي و بين‌المللي و معاونت توليد، هر يك از اين اركان و وظايفي را برعهده دارند كه به شرح زير عنوان مي‌شوند: