چند تعریف در ورزش و فعالیت :
فعالیت جسمانی: هر حرکت بدنی که در نتیجه انقباض عضلات اسکلتی باشد و مصرف انرژی بیشتری را بطلبد: مثل باغبانی- شستشوی اتومبیل یا نظافت خانه
تمرین ورزشی: نوعی فعالیت جسمانی به صورت حرکات بدنی برنامه ریزی شده ، با برنامه ریزی و تکرار منظم که در جهت بهبود یا حفظ آمادگی جسمانی انجام می‌شود
آمادگی جسمانی: یک مفهوم چند بعدی است و در واقع مجموعه‌ای از خصوصیات ذاتی یا اکتسابی افراد در ارتباط با توانایی انجام فعالیت جسمانی را در بر می‌گیرد و متشکل از سه جزء است:
1. اجزاء وابسته به مهارت : چابکی – تعادل – هماهنگی – سرعت – توان و زمان
2. اجزاء وابسته به سلامت: توانایی انجام شدید فعالیت های روزمره که حاصل استقامت قلبی عروقی، قدرت و استقامت عضلانی، انعطاف پذیری و ....
3. اجزاء وابسته به فیزیولوژیک : وضعیت سیستم‌های متابولیک، محیط بدن، محتوای چربی و توزیع آن در بدن ، سلامت استخوان
در انجام ورزش باید به نکات زیر توجه کرد:
فراوانی – شدت – زمان – نوع – کیفیت (گرم کردن و سرد کردن) – اصول پایه تمرین

فراوانی ورزش :
ورزش به دفعات 3 تا 5 بار در هفته ( 3 تا 5 روز در هفته) مناسب می‌باشد کمتر از 3 بار اثر بخشی ورزش را کاهش می‌دهد و بیش از 5 بار هم فواید بیشتری را برای فرد به ارمغان نمی‌آورد و در بعضی مواقع شاید آسیب رسان هم باشد.
شدت انجام ورزش :
برای اینکه افراد از نظر آمادگی جسمانی و شرایط بدنی متفاوت هستند بنابراین ورزش مناسب در هر شخص بستگی به شرایط جسمی و وجود یا عدم وجود بیماری در شخص دارد.
مدت زمان انجام ورزش :
بر اساس شدت و با توجه به فرمول های آن تنظیم می‌شود .
نوع ورزش :
فعالیت‌های هوازی یا استقامتی ( شدت کم و مدت زیاد) بیشترین بهبود را در سطح آمادگی قلبی ریوی حاصل می‌کنند ( عضلات بزرگ + مدت طولانی )مثل : پیاده روی،‌کوه پیمایی، دویدن، دوچرخه سواری، قایقرانی، شنا، اسکیت، اسکی، صحرانوردی، طناب زدن ، بازی‌های استقامتی و ...
اجزای یک جلسه برنامه ورزشی :

1. گرم کردن ( حدود 5 تا 10 دقیقه) مثل پیاده روی آرام ،‌ به هیچ عنوان نباید از این مرحله صرف نظر کرد خصوصاً آنهایی که سابقه ورزشی ندارند یا بیمارترند و یا سن بالای 55 سال دارند

2. فاز محرک یا استقامتی(حدود 20 تا 60 دقیقه)

3. فعالیت های تفریحی( دلخواه)

4. سرد کردن ( حدود 5 تا 10 دقیقه

اصول پایه تمرینی:

برای به حداکثر رساندن فواید سلامتی و آمادگی و در عین حال تقلیل مشکلات احتمالی و آسیب‌ها باید از اصول پایه در تمرین پیروی شود:
1. اصل اضافه بار ( Overload) : بدن باید از لحاظ فیزیکی در سطحی بالاتر از آنچه به آن عادت دارد فعالیت کند.(فراوانی، شدت و زمان یا مدت)
2. اصل پیشرفت تدریجی ( Progression) : همیشه ابتدا زمان را افزایش دهیم و بعد شدت را
3. اصل ویژگی ( Specificity ) : نوع ورزش ، عضلات درگیر در ورزش ، هوازی و غیر هوازی بودن
4. اصل برگشت پذیری ( Reversibility ) : در صورت توقف طولانی مدت ورزش متأسفانه بهبود آمادگی جسمانی حاصله بسرعت از دست خواهد رفت.
فواید گرم کردن در ورزش:

1. گذر از حالت استراحت به ورزش را تسهیل می‌کند
2. عضلات قامتی را تحت کشش قرار می‌دهد
3. جریان خون را افزایش می‌دهد
4. میزان متابولیسم را زیاد می‌کند
5. استعداد به آسیب را کاهش می‌دهد( افزایش قابلیت اتساع نسج همبند، افزایش دامنه حرکتی و عملکرد مفصلی و افزایش کارایی عضلانی
6. دارای ارزش برای پیشگیری است.
7. گرم کردن بهتر است به مدت 5 تا 10 دقیقه باشد

فواید سرد کردن در ورزش:

1. ایجاد تغییرات مطلوب در گردش خون و نیز بازگشت ضربان قلب و فشار خون به مقادیر نزدیک زمان استراحت را مقدور می‌سازد
2. بازگشت وریدی را بهبود می‌بخشد و باعث کاهش هیپوتانسیون و سرگیجه پس از ورزش می‌شود
3. دفع حرارت بدن را تسهیل می‌نماید
4. موجب برداشت سریع‌تر اسید لاکتیک نسبت به بازیابی در وضعیت ساکن می‌شود
5. با اثرات احتمالی و مضر افزایش کاته کولامین‌های پلاسما پس از ورزش مقابله می‌کند( این امر در بیماران قلبی حائز اهمیت است)

جایگاه ورزش در درمان بیماران سرطانی و چگونگی انجام ورزش توسط این بیماران
1. نحوه و میزان ورزش در بیماران سرطانی به چند عامل بستگی دارد:
• نوع سرطان
• نوع درمان(رادیوتراپی – شیمی درمانی و یا درمانهای هورمونی)
• مرحله درمان ( فعال یا نگه دارنده)
• اطلاعات و وضعیت پزشکی بیمار
• توانایی فیزیکی بیمار
• و کلاً‌پیشنهاد می‌شود که ورزش از حالت سبک شروع شود و حتماً با پزشک خود مشورت کننند و در موارد زیر هم ضمن احتیاط سریعتر با پزشک خود ارتباط برقرار کنند: ایجاد مشکل تنفسی – سرگیجه - عدم تعادل – درد - درد سینه - درد عضلانی طول کشیده
2. برنامه ورزشی پیاده روی با سهولت کاربرد، نداشتن عارضه جانبی، پایین بودن هزینه و ایجاد شادی و نشاط و مزایای فراوان دیگری که دارد می‌تواند به عنوان یکی از راههای پیشگیری و کنترل خستگی بیماران تحت اشعه درمانی بکار رود.
3. مشکلاتی که بیماران سرطانی در حین درمان با آن مواجه می‌شوند عبارتند از : خستگی(70%)، ضعف، مشکل خواب، تمرکز کمتر، کاهش حوصله، خشکی و سفتی عضلانی، کاهش اشتها
4. خستگی شایعترین عوارض سرطان است( 70% بیماران تحت اشعه درمانی و شیمی درمانی)
5. این خستگی در بسیاری از بیماران آنقدر شدید است که فعالیتهای روزانه آنها را مختل می‌کند
6. بیماران بیان می‌کنند که خستگی مربوط به سرطان با خستگی تجربه شده قبل از سرطان فرق دارد آنها این خستگی را بسیار شدید، مزمن و نا امید کننده توصیف می‌کنند که با استراحت هم برطرف نمی‌شود
7. خستگی ناشی از اشعه درمانی چندین علت دارد: محصولات ناشی از تخریب تومور و یا ناشی از تغذیه رقابتی تومور و همینطور خستگی با دفعات اشعه درمانی افزایش می‌یابد
8. مطالعات جدید نشان داده‌اند که فعالیت جسمی می‌تواند کیفیت زندگی، خلق و انجام فعالیت جسمی بیماران را در طی و بعد از درمان بهبود بخشد
9. در یک بررسی افرادی که تحت درمان اشعه درمانی بودند به دو گروه شاهد و آزمون تقسیم شدند و گروه شاهد به طور معمولی و بدون هیچ ورزش و لی گروه آزمون روزانه با نظارت کارشناس 20 دقیقه پیاده روی منظم داشتند :
a. در هفته اول درمان در هر دو گروه خستگی خیلی قابل ملاحظه نبود
b. بعد از چهار هفته بیشتر افراد گروه آزمون(20 دقیقه پیاده روی) خستگی‌اشان به صورت خفیف بود ولی در گروه شاهد خستگی به صورت شدید و خیلی شدید بود
c. در هفته پنجم این اختلاف خستگی به اوج خودش رسید
10. مطالعاتی هم که روی اثر ورزش در توانبخشی بیماران سرطانی بعد از درمان با دوز بالاب شیمی درمانی و پیوند مغز استخوان کار کرده بودند نشان داد که ورزش هوازی آمادگی بیماران سرطانی را افزایش و به همراه آن خستگی در این گروه بیماران هم کم می‌شود
در مطالعاتی که خانم شوارتز بر روی الگوهای روزانه خستگی و اثر ورزش بر خستگی بیماران سرطانی انجام داده بود همین نتیجه را گرفت که ورزش سطح متوسط و شدید خستگی را کاهش می‌دهد
11. باز هم تکرار می‌کنیم که ورزش در درمان و بازتوانی بیماران سرطانی نقش بسیار ویژه ای دارد، کاهش خستگی، کاهش ضعف، بهبود خواب، تمرکز بهتر، افزایش حوصله، پیشگیری از خشکی و سفتی عضلانی، بهبود اشتهای بیماران و ...
سرطان هایی که نقش ورزش در آنها به اثبات رسیده است
امروزه نقش ورزش در سرطان های کولورکتال ، سینه ، رحم ، تخمدان و پروستات کاملاً شناخته شده است
آیا ورزش می‌تواند عاملی برای بیماری سرطان باشد؟
• متأسفانه در بعضی از مواقع ممکن است ورزش عامل سرطان باشد:
1. دوپینگ و استفاده از مواد نیروزا مثل مصرف استروئیدهای آنابولیک در ورزشکاران باعث افزایش تومورهای کبدی می‌شود
2. ورزشکارانی که تمرینات خود را در زیر نور آفتاب انجام می‌دهند به علت قرار گرفتن زیاد زیر نور آفتاب مستعد به سرطانهای پوستی هستند استفاده از پمادهای ضد آفتاب و تمرین در مواقع که آفتاب نیست بهتر است
3. ورزش در هوای آلوده به دود سیگار سبب می‌شود که کارسینوژنهای بیشتری در تماس با سلولهای ریوی قرار گیرند
4. استفاده از مکمل های غیر استاندارد هم می‌تواند تحدیدی برای ورزشکاران باشد

با اقتباس از:انجمن درمانگران ایران
منابع منبع :
1- Principle of Internal Medicine Harrison's 2005 Oncology Diseases
2- Cecil Essentials of Medicine 2001
3- Iranian Annual of National Cancer Registration Report 2004
4- Exercise & Diseases Dr Farzin Halabchi
5- Prevalence of Hidden prostate Carcinoma Falahatkar s.(MD)
6- The Effect of the Scheduled Exercise program on the fatigue of Cancer Patient under External Radiotherapy Mustafa Rad Sabzevar University
7- Aerobic Conditioning Lora Packel, MS, PT
8- فعالیت فیزیکی بیماران مبتلا به سرطان کولون و رکتوم غلامحسین محمودی راد عضو هیأت علمی دانشگاه بیرجند
9- بررسی اثرات تربیت بدنی بر فشارهای جسمانی – روانی بانوان شاغل و ارایه الگوی بهینه ورزشی محمد حسین رضوی دانشگاه مازندران