بسم الله الرحمن الرحیم



موضوع تحقیق اثرات وسایل ارتباط جمعی بر کودکان

استاد سرکار خانم مرادخانی


محقق سید روح الله شریفی



خرداد 1392


جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی :
رشته جامعه شناسی sociology از قرن 19 میلادی توسط اگوست کنت جامعه شناس فرانسوی مطرح شد و مطالعات در زمینه ارتباط جمعی از نیمه دوم قرن بیستم در آمریکا پایه گذاری شد. به قول ژان کازنو وسایل ارتباط جمعی در عصر تمدن های جدید صنعتی بوجود آمدند و مهمترین ویژگی آن عظمت نفوذ و وسعت حوزه عمل می باشد.
مطبوعات، رادیو، تلویزیون، سینما، ماهواره و اینترنت به عنوان وسایل ارتباط جمعی هستند.

تعریف ارتباط جمعی :
انتقال اطلاعات از طریق رسانه های پرتیراژ مثل مطبوعات،رادیو و تلویزیون، سینما و ماهواره و ... برای حجم وسیعی از مخاطبان (توده) با سرعت زیاد.
مک لوهان معتقد بود گفتار، تلفن، تلگراف، نامه در ردیف وسایل ارتباط جمعی هستند در صورتی که این گونه رسانه ها بیشتر در خدمت برقراری رابطه میان شخص با شخص دیگر هستند تا انتقال دهنده پیام به توده مردم (میان فردی).
وسایل ارتباط جمعی مثل رادیو،تلویزیون و مطبوعات از نظر آثار فرهنگی و اجتماعی و نحوه شناخت از جهان و مشارکت اجتماعی نقش مهمی دارند.
- تفاوت وسایل ارتباط جمعی با ارتباط فردی تعداد مخاطبان است.
ژرژگورویچ جامعه شناس فرانسوی بین سه نوع اصطلاح، جمع- اجتماع و جماعت تفاوت قائل است.
عامه مردم را گابریل تارد مطرح کرد که شامل گروههای اجتماعی وابسته به یکدیگر از طریق پیوندهای روانی است مثل خوانندگان روزنامه خاص یا تماشا کنندگان فیلم و خوانندگان کتاب.
جماعت یا انبوه خلق crowd ازنظر درجه پیوستگی و هشیاری اعضا در حد بالایی قرار دارد و تنها در جوامعی به چشم می خورد که در حالت بحران یا هیجان شدید قرار دارند.
انتشار(اشاعه) در ارتباط جمعی اهمیت زیادی دارد و این اصطلاح را روژه کلوس جامعه شناس بلژیکی مطرح کرد. وی اصطلاح انتشار جمعی را به جای ارتباط جمعی فریدمن مطرح کرد.
امروزه وسایل ارتباط جمعی (مطبوعات،رادیو و تلویزیون) جای فروم و آگورا را در یونان قدیم و قرون وسطی گرفته است. میدان،دهکده یا شهر در دوره قرون وسطی منبع انتشار اطلاعات بود. یا در قصر ارباب در نقاط روستایی مرکز تجمع و انتشار اخبار بود.
اختراع خط را مک لوهان در کهکشان گوتنبرگ بررسی می کند. در این دوره امکان تکثیر متن واحدی در نسخ زیاد فراهم شد.

به قول ژان کازنو امروزه سه مسأله اساسی از طریق فنون نوین ارتباطی بوجود آمدند :
الف – رقابت میان نظام های مختلف انتشار
ب – متنوع کردن یا متجانس کردن توده مردم
ج – نقش رابط ها که اطلاعات و منابع پیام ها (در جهت معکوس و حتی یک روند پیچیده بر اساس جریان های متمایل به مرکز و گریزازمرکز) به طرف این رابط ها متوجه می گردد.
لازارسفلد نقش مهمی در مطالعات ارتباط جمعی داشته است.
تفاوت نظام های رقابتی و انحصاری رسانه های جمعی :
در نظام مبتنی بر رقابت تاثیر برنامه بر مردم و وقوف از تعداد بینندگان آن کمال اهمیت را دارد و در عین حال شناخت مشخصات اجتماعی بینندگان وشنوندگان هر برنامه به منظور آگاهی از میزان نزدیکی برنامه با خواست و امیال آنان مفید به نظر می رسد. در کشورهایی که تلویزیون در انحصار دولت است به افکار عمومی مراجعه می شود.
اندازه گیری اثرات تلویزیون بر نظرات مردم و مقایسه نظرات افرادی که دارای تلویزیون هستند با آنهایی که تلویزیون ندارند و همینطور بررسی رفتارافراد ،قبل از خرید تلویزیون و بعد ازابتیاع آن دارای اهمیت است و این مطالعات را برلسون با استفاده از روش همبستگی های ثابت مورد بررسی قرار داد.(رابطه اثرات تلویزیون با مطالعه،پیشرفت تحصیلی،سن،جنس و...)

تحولات اخیر جامعه شناسی ارتباطات در 5 حوزه زیر مطرح است :
1 – پیچیدگی نظام
2 – اثرات وسایل ارتباطی در زمان کوتاه و دراز مدت
3 – جمع سازی و تنوع
4 – وظایف
5 – سازمان ارتباط جمعی و انتقال دهندگان پیام

1 - پیچیدگی نظام :
در تحقیق ارتباط جمعی و تأثیر برنامه ها برمخاطبان باید وضع اجتماعی فرد را مورد مطالعه قرار داد. زیرا برداشت همگان از پیامی واحد یکسان نیست و انواع گوناگون وسایل ارتباط جمعی درهم می آمیزند واثراتی کلی وترکیبی به بار
می آورند. پس نمی توان اثر یکی از آنها را منتزع از دیگران سنجید. فرد در جوامع جدید غرق در فضایی است آکنده از پیام های گوناگون نظیر اخبار و محرکات جسمانی که از کانون های انتشاراتی منشأ می گیرند،مشکل بتوان صرفاً از فلان پیام و فلان واکنش که به ظاهر مربوط به آن است به صورتی انتزاعی یاد کرد. بنابراین به اثرات متقابل پیام و مخاطب باید توجه کرد. به قول آبراهام مولز با الهام از روشهای سیبرنتیک مجرای ارتباطی را به صورت دایره ای خلاصه کرده که در آن اثرات متوالی ناشی از کانون های انتشاراتی توسط محیط فرهنگی گیرنده پیام، بار دیگر به سوی آنها باز می گردد. در این دایره محیط کلان و هم محیط خرد که خلاقان و انتقال دهندگان پیام در آن قرار دارند و از آن الهام می گیرند.
شرام به نقش کد گذاری و خواندن و تفسیر پیام می پردازد.
وستلی و مک لین به انتقال دهندگان وگزینشگران پیام وانتخاب کنندگان نام
می برند. برنامه های تلویزیونی،فیلم ها و مقالات ... یا مطبوعات،رادیو و تلویزیون با تعداد زیادی پیام سروکار دارند و دست به گزینش می زنند.
دفلوئر الگویی از روابط را مشخص می کند. در این الگو نظام های تولید،توزیع،ملی ومحلی در زمینه های حقوقی و مالی خاص مورد توجه قرار گرفته است. مشخصات مجراهای مورد نظر،چارچوب اجتماعی شنوندگان و بینندگان، بروز تأثیر متقابل در زمان کوتاه یا بلند مدت مورد بررسی قرار می گیرد.
2 – اثرات وسایل ارتباطی در زمان کوتاه و دراز مدت :
گوبلز و چاکوتین بازتاب شرطی و تأثیر آنی وسایل ارتباط جمعی بر افکار عمومی را مطرح کردند. به نظر آنها وسایل ارتباط جمعی قدرتی مافوق تصور دارند. افکار فلسفی - سیاسی را منقلب می کنند.رفتارها را هدایت می کنند. خشونت و پرخاشگری را رواج می دهند.
اما طرفداران تأثیر محدود رسانه ها بر افکار عمومی و مخاطبان مثل لازارسفلد،کاتز،کورت لوین،لانگ،پول معتقدند اثرات رسانه ها به دلیل رقابت و تنوع ،خنثی می شود.
در جامعه ایران که رادیو،تلویزیون در انحصار دولت است مطالب آن با روزنامه ها خنثی می شود. تحقیقی که به دست آمده است صحنه های خشونت آمیز بر شخصیت های غیرمتعادل و آنهایی که آمادگی قبلی برای خشونت دارند اثرگذار خواهد بود. تأثیر آنی ارتباط جمعی در نظام استبدادی بیشتر خواهد بود تا در نظام دموکراتیک،اثرات دراز مدت رسانه ها بیشتر از کوتاه مدت است.
دانیل لرنر در نوسازی خاورمیانه بر تأثیر شهرنشینی،سواد،تماشای تلویزیون،مشارکت اجتماعی و همبستگی اجتماعی و مشارکت تأکید می کند.
جامعه شناسان ارتباط جمعی امروزه بر این امر تأکید دارند وسایل ارتباط جمعی تأثیرآنی و ضربه ای بر افکارعمومی ندارند،لیکن می توانند اثراتی قابل توجه در تطور افکار عمومی جهان بر جای گذارند.
دیدگاه تأثیر محدود رسانه ها بر مخاطبان بر این نکته تأکید دارد که تأثیر وسایل ارتباط جمعی در دراز مدت پذیرفته شده است و تمامی این وسایل به تقویت تمام گرایش ها در جهت دگرگونی یا پذیرش شرایط موجود و تسریع در تحول موفق می آید.
3 – جمع سازی و تنوع :
وسایل ارتباط جمعی بیش از پیش تحت تأثیر محتوای جمع قرار گرفته و از آن هراسان گشته است.
جانوویتز : ارتباط جمعی شامل نهادهایی هستند که توسط آنها گروههای تخصصی ازفنون گوناگون (مطبوعات،رادیو،فیلم،تلویزیون) به منظور انتشار(محتوای نمادی)برای مردمی بسیار،غیرهمگن،پراکنده (استفاده کنندگان)استفاده می کنند.
لازارسفلد وجه تمایز این رسانه را با رسانه های دیگر :
- تخصص ارسال کنندگان
- فنون به کار رفته
- صفات خاص مورد نظر
- نقش انتشار، مشخص می سازد.
مک کای در تعریف جمع می گوید : جمع عده ای ازافراد را دربر می گیرد که منافعی مشترک، آنان را به هم پیوند می دهد و رفتاری مشابه با هدفی یکسان را درآنان پدید می آورد. لیکن افرادی که جمع را تشکیل می دهند، یکدیگر را نمی شناسند. تعامل آنان با یکدیگر ناچیز است. فعالیت هایشان با هم مرتبط نیست. به معنای دقیق کلمه سازمان یافته نیستند. ترکیبی ناپایدار دارند همچنان که فاقد رهبر و احساس یکسانند.
وسایل ارتباط جمعی موجب دگرگونی جوامع می شوند.
رایت میلز می گوید : وسایل ارتباط جمعی جمع های جدید می آفرینند."کورن هاوزر" معتقد است که وسایل ارتباط جمعی به اضمحلال شخصیت افراد در تمدن جدید دامن زده است.
کورت لوین معتقد است تبلیغات زمانی به خوبی مؤثرمی افتند که با درنظر گرفتن محیط اجتماعی تهیه شوند. زمانی افراد از تبلیغات تأثیر می گیرند که محتوای آن با عقاید و تفکرات گروههایی که به آن تعلق دارند هماهنگی داشته باشد و موجبات جذب بهتر آنان در داخل گروهها را فراهم کنند.
مطالعات رایلی بر روی کودکان نشان داده است که تأثیر وسایل ارتباط جمعی بر کودکان بسته به این که به خانواده و یا گروههای متشکل از همسالان تعلق بیشتری نشان دهند،یکسان نخواهد بود. و با درنظر گرفتن این تفاوت ها،مک کای چنین نتیجه می گیرد : نظریه جامعۀ جمعی از آن رو ارزشمند به نظر می رسد که تفاوت جوامع جدید را از جوامع سنتی از دیدگاهی خاص نشان دهد.
نظریه جمع سازی به این معناست که وسایل ارتباط جمعی تجانس و همگنی را تشویق می کنند. ماشینی شدن،سرعت،سادگی و یکسانی رفتار،مصرف گرایی،فرهنگ جهانی و...نتیجه ارتباط جمعی در عصر حاضر می باشد. هویت زدایی و گریز از مرکز در وسایل ارتباط جمعی وجود دارد.
" کاری" معتقد است پیدایی وسایل ارتباطی که در سطح ملی سازمان یافته اند،نمایشگرتجلی نیروی مرکزگراست. زیرا این وسایل با کاستن زمان پخش پیام،کنترل بهترفضاها را در سطح کلی جامعه ممکن می سازند.
وسایل ارتباط جمعی باعث پیوند گروههای خاص،مجلات کم تیراژ،افراد مطرود،پزشکان و متخصصان و خرده فرهنگ ها می شوند.
وسایل ارتباط جمعی موجب تشدید تنوع اجتماعی و ایجاد قشرهای خاص در جامعه می شوند.
وسایل ارتباط جمعی، تجانس اجتماعی و رضایت مشتری را باعث می شوند.
تاریخ تلویزیون در جریان سال های 1971-1968 در اکثر کشورهای صنعتی نشان می دهد،در آمریکا این وسیله همراه با مطبوعات نقش مهمی در تسریع نهضت های مقاومت علیه جنگ ویتنام ایفا کرده است و مطالعات دیگر نشان می دهد تلویزیون، جنبش های مخالف(نظیر چپ روها،هیپی ها و پلنگان سیاه) را یا به نمایش گذاردن تظاهراتشان و نیز رسانیدن پیام نمایندگان آنان به مردم را اهمیت بخشیده است. گرچه مطبوعات و تلویزیون موجب پیدایی نهضت هایی نشده اند بلکه در برانگیختن آنها مؤثر بوده اند.
4 – وظایف :
هارولد لاسول در مورد ارتباطات جمعی می گوید :
کی چه می گوید؟ به کی؟ با چه وسیله و تأثیری؟
یا لاسول می گوید :
کی چه می گوید؟ به کی؟ و با چه وسایلی؟
چون وسایل(مجراها) و محتواها(چه ها)توسط ارسال کننده پیام مورد انتخاب قرار می گیرند.
این سؤال در جامعه شناسی ارتباط جمعی مطرح است، در تقاطع اثرات این وسایل و مردم در بحث از منابع و محتواها و در درون جامعه،چه نوع کارکردهای خانوادگی،شخصی و اجتماعی توسط وسایل گوناگون ارتباطی به منصه ظهور می رسد؟

تأثیر رسانه (تلویزیون) بر کودکان :
کاتزمعتقد است حتی نیرومندترین وسایل ارتباط جمعی علی الاصول نمی توانند اثری بر فرد نهند که با زمینه های اجتماعی و روانی او قابل قبول نباشد. در طرح مسأله کاربرد باید پذیرفت که ارزش ها،منافع،گروهها و نقش های اجتماعی اشخاص،اهمیتی ویژه دارند و افراد آنچه را که می بینند و یا می شنوند با احتیاجات خود منطبق می سازند. وسایل ارتباط جمعی اغلب به تشدید تمایلات موجود درمردم (خواه تمایل به ثبات وبقای سلیقه ها،اعتقادات،عقاید و یا تمایل به دگرگونی ها) می انجامد. زیرا این بدان معناست که پیام ها به آن نسبت بر گیرنده اثر می نهند که وی پذیرای آن است.
بر اساس نظریه تکلمه کاتز و مرتن ولازارسفلد،وسایل ارتباط جمعی در تکمیل و تقویت مهارت ها و آموزش های کلاسیک نقش و موازی آموزش های مدرسه ای بر عهده دارند. براساس این نظریه وسایل ارتباط جمعی زمانی دارای تأثیر قطعی خواهند بود که کمک های جانبی دریافت کنند. از جمله این کمک ها باید از تماس شخصی و مستقیم یاد کرد تا نفس گرم فاصله گیرنده و گوینده را جبران نمایند و ارتباط هدف غایی خود را که تأثیر بر مخاطب است به خوبی تحقق بخشد.
بدینسان گفتگوی در محل به تقویت محتوای تبلیغات در جمع می انجامد.
این تأیید متقابل موجب پیدایی اثر پرچ یعنی استحکام و قوام تأثیر را فراهم می سازد و کار سازمان محلی را تسهیل می نماید. همین فرآیند یعنی تکمیل پیام ارسال شده از طریق وسایل ارتباط جمعی در راه ارتقای آموزش هم مفید و هم مؤثر خواهد بود. اما جایگزین معلم نیستند زیرا از طرفی جریان پیام در آنان معمولا یکسویه است و از طرف وسیله ارتباطی،امکان تصحیح تکالیف درمحل، کنترل کلاس درس،هم سطح سازی دانش آموزان در راه آموزش موضوع و...را ندارد. پس ناچار باید معلم به صورت عامل مکمل در این جهت عمل کند. در مورد استفاده از وسایل ارتباطی برای ریشه کن سازی بیسوادی،وضع از این هم دشوارتر است. نو آموزی که هیچ سابقه آموزشی ندارد بی هیچ شبهه نیازمند راهبری حضوری است. بدون آنکه در همین مرحله نیز کار آموزش بتواند بدون استفاده از وسایل ارتباط جمعی به خوبی صورت پذیر گردد.
ویژگی های نظام ارتباطی در غرب :
در نظام استبدادی وسایل ارتباطی متنوع و رقابتی نیست. مثل این است که یک نوع غذا برای فرد گرسنه ارائه می شود و فرد مجبور به صرف آن است. اما در نظام متنوع و رقابتی برعکس است. رواج فرهنگ توده،گسترش فرهنگ های بین المللی و سلطه،پررنگ کردن اخبار و اطلاعات جوامع توسعه یافته و کانونی، وسایل ارتباط جمعی ترجمان قدرت ها و برتری هایی می شوند که فراتر از سطح این وسایل ارتباطی است.
به قول کورت لوین طولانی بودن مسیر خبرها در نهایت به کاستن حجم آنها منتهی می شود.
وسایل ارتباط جمعی به تحریف واقعیت ها می پردازند. مطالعات کاتز و لازارسفلد نشان می دهد،محتوای برنامه های تخیلی مورد علاقه عموم به احتیاجات گروههایی پاسخ می دهند که فرهنگی جزء را در بطن فرهنگ جامعه تشکیل می دهند و منزلتی کمتر دارند. سطح فعالیت اجتماعی آنان نیز پایین تر است و عناصری که حاکی از دلواپسی است در شخصیت آنان به چشم می خورد. مانند تمایل به تخیل،گریز از واقعیت.
کاتز و لازارسفلد معتقد هستند که تلویزیون،اقشار پایین جامعه و افراد با منزلت پایین را تحت پوشش قرار می دهند.
نقش های وسایل ارتباط جمعی :
نقش های راهنمایی و رهبری،تبلیغی و تفریحی و آموزشی و خبری را به عهده دارند. فرار از واقعیت، توجه به ستاره ها و ستاره سازی، تخیل گرایی، برون فکنی، هم ذات پنداری، نوستالژی، اسطوره سازی نیز از جمله نقش ها و تأثیراتی است که وسایل ارتباط جمعی بر عهده دارند.
هارولد لاسول وظایف و نقش های زیر را برای ارتباط جمعی قائل است :
- مراقبت از محیط (با کنترل اخبار)
- ایجاد همبستگی بین اجزای گوناگون جامعه
- انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر
مرتن و لازارسفلد وظایف اخلاقی و اعطاء پایگاه اجتماعی را برای ارتباط جمعی در نظرمی گیرند. و علاوه بر آن وظایف نامطلوب تخدیر اجتماع و مشارکت قیاسی و دوری از واقعیت را نیز برای آن در نظر می گیرند.
رایت جامعه شناس ارتباطات،انتقال میراث فرهنگی و سرگرمی را برای ارتباط جمعی مؤثر می داند.
داوید سن،دستکاری محیط (احتیاج به آگاه شدن،اطمینان، همبستگی،جبران و...) را ناشی از تأثیر ارتباط جمعی بر مخاطبان می داند.
جامعه شناسی ارتباط جمعی :
جامعه شناسی ارتباطات به این نکته می پردازد چگونه و تا چه حد فرآیند ارتباط جمعی با فرآیند کلی جامعه مرتبط است. بر این اساس نه تنها مردم از وسایل ارتباط جمعی تأثیر می پذیرند بلکه بر آنها تأثیر می گذارند.
روژه کلوس می گوید ارتباط دو زمینه عملی دارد که یکی صرفاً خلق روابط بین افراد است و دیگری استفاده از محتوای جادویی و زیبایی زبان.
وظایف ارتباط از نظر روژه کلوس :
وظایف فکری شامل [ اطلاع و بیان ]
وظایف روانی اجتماعی شامل اعتقاد اجتماعی،تفریح،روان درمانی.
رادیو و ارتباط جمعی :
از رادیو برای گوش دادن به موسیقی، افزایش معلومات، ابزاری جهت رهایی از تنهایی، ترویج و روستایی ، پیکار علیه بیسوادی، تقویت وحدت ملی، همبستگی، مشارکت اجتماعی استفاده می شود.
5– سازمان ارتباط جمعی و انتقال دهندگان پیام :
سازمان ارتباط جمعی شامل نهادها و سازمان دهندگان هستند که از نظر سطح فرهنگ، سواد، تخصص، تحمیل عقیده و... متفاوت هستند.
در سال 1947 کورت لوین کلمه دروازه بانان را به کار بست. به نظر وی مجراهایی وجود دارد که اخبار از خلال آن می گذرند. در این مجراها،نقاطی یافت می شود که همچون درب ورودی تلقی می شود و صرفاً برای برخی اخبار گشوده می شوند و برخی دیگر را طرد نموده و غیر قابل پخش قلمداد می کنند. محافظین چنین درهایی فرد یا گروهی ازافراد خواهند بود که قدرت انتخاب بعضی از عناصر واقعیت و یا تمامی فرهنگ قابل انتشار را دارند.
روزنامه نویس به عنوان دروازه بان قضاوت شخصی خود را جز در یک دهم موارد دخالت نمی دهد و اغلب به هنگام انتخاب اخبار قابل نگارش و پخش،خود را همچون نماینده فرهنگ اجتماع می پندارد.
گربنر و دروازه بانی خبر در جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی :
وی به 9 قدرت اشاره می کند که قابل تقسیم به دو گروهند.
یکی قدرت هایی که در درون ساخت ارتباط جمعی وجود دارند یا به صورت قراردادی،حرفه ای یا منطقی بدان مرتبط هستند. دوم قدرت هایی که در خارج از ساخت ارتباط جمعی به چشم می خورند.
در گروه اول پنج نوع قدرت یاد می کند که با معیارهایی نظیر نوع تأثیر و نوع وظیفه مشخص می شوند که عبارتند از :
مشتریان (تأمین کنندگان منابع مالی )
کنترل کنندگان (سلسله مراتبی که انتقال دهنده بدان وابسته است)
همکاران (که همبستگی آنان انتقال دهنده را تحت تأثیر قرار می دهد)
رقبا واعضاء کمکی
در گروه دوم (یعنی قدرت های خارج از ساخت ارتباط جمعی) : صاحبان نفوذ و اقتدار (قوه مقننه) سازمان ها،کارشناسان و اربابان
طبقه بندی بینندگان تلویزیون :
1– نوع آرمانی،ماکس وبر مطرح کرده است که در واقع وجود ندارد. بلکه از نیازهای استنباط منطقی ناشی شده است و تجربه نقش اساسی را در این زمینه دارد.
2– نوع واقعی که توسط گورویچ مطرح شد. از پیوند داده های تجربی و عینی و مشاهده ای به نتایجی می رسیم.
- طبقه بندی بینندگان از نظر جنس، سن، شرایط اقتصادی، محل سکونت، مذهب و سواد.
از نظر سواد می توانیم بینندگان تلویزیون را در سطوح تحصیلات ابتدایی،متوسطه و عالی تقسیم بندی کنیم. یا از نظر سن،بینندگان را کمتر یا بیشتر از 20 سال، بیشتر از 50 سال در نظر بگیریم. یا دوران کودکی،جوانی،بزرگسالی و کهولت را در نظر می گیریم. یا وضع سکونت، در شهرهای کمتر از 10 هزار نفر،20 تا 50 هزار نفر یا بیش از 100 هزار نفر یا از نظر درآمد، کمتر از 200 هزار تومان، 200 تا 300 هزار تومان، 300 تا 400 هزار تومان و 400 تا 700 هزار تومان و... در این مرحله باید همبستگی میان مشاغل و گرایش در زمینه ارتباطی را سنجید.
از نظراقتصادی بینندگان تلویزیون را به کشاورزان، کارگران، کسبه، صنعتگران، کارمندان و... تقسیم می کنند.
تحقیقات نشان داده است آنهایی که تحصیلات بالا دارند نسبت به تماشای تلویزیون نوعی عدم تمایل آشکار نشان می دهند.
تماشای تلویزیون با سن و شغل رابطه مستقیم دارد.
- گلیک و لوی سه نوع گرایش را شامل صفات پذیرش(تأیید)،انتقاد(اعتراض) و همسان سازی را در تماشای تلویزیون مؤثر می دانند.
- صفت مشخصه پذیرش،شناسایی کامل برنامه های تلویزیونی و فقدان مخالفت با برنامه ها و استفاده بالنسبه بالای روزانه از تلویزیون است. مثل افراد سالخورده، مجردین، خانه نشین ها و نیز کارکنانی که به کارهای بدنی اشتغال دارند. و کودکان برای سرگرمی و اوقات فراغت.
- حالت کاملاً مخالف با پذیرش،انتقاد است : این دسته بیش از دسته های دیگر خود را نشان می دهد،بحث می کند و نظرات خود را در روزنامه ها و مجلات منعکس می نماید. این گروه تأثیر تلویزیون را بر کودکان منفی می دانند.

گلیک و لوی : انتقاد کنندگان در 4 سطوح :
1– بخش عالی طبقه متوسط که نظر بدی نسبت به تماشای تلویزیون دارد و سعی در منطبق کردن فعالیت خویش دارد.
2– درصد قابل ملاحظه ای از معترضین را شامل می شود. دسته نوجوانان بین 13 تا 19 سال است،اعتقاد دارند تلویزیون،ویژه خردسالان و والدین آنهاست. این گروه از نوجوانان تحت تأثیر همسالان هستند.
3– این دسته معترضینی هستند از پدر و یا مادر که گرایش انتقادی نسبت به تلویزیون دارند. این گروه اعتقاد دارند که تلویزیون از اقتدار آنان در خانواده می کاهد. مروج خشونت است. کودکان را از کار باز می دارد. و مثال های بدی از زندگی در اختیار آنان قرار می دهد.
4 – روشنفکران که بعضی از این افراد در طبقه متوسط رو به بالا قرار دارند و حتی بر علیه استفاده از تلویزیون قیام می کنند.
- همسان سازی یا تطابق و گرایش به تلویزیون از نظر گلیک و لوی :
از نظر این دو تلویزیون وسیله سودمندی است اما باید آن را با توجه و هشیاری مورد استفاده قرار داد. این عده تلویزیون را دوست دارند و آن را یکی از عناصر مهم زندگی جدید به حساب می آورند و در موجودیت زندگی خویش برای آن موقعیت معنی داری قائل هستند. تلویزیون وسیله ای برای گذران اوقات فراغت است و استفاده از آن برایش متکی بر تصمیم هشیارانه است. در این مرحله بینندگان تلویزیون با انتخاب و برنامه ریزی از آن استفاده می کنند. بزرگسالان و قشرهای پایین طبقه متوسط از این دسته اند. (کارمندان گروههای جزء و متوسط). رواج خشونت و تبلیغ بازرگانی از نکات منفی تلویزیون می باشد.
تحقیقات اشتاینر در آمریکا نشان داد که هر چه قدر تماشاگران باسوادتر باشند امکان جذب شدن آنها به طرف برنامه های دراماتیک و جدی بیشتر است.
برگزیدگان و تلویزیون :
طبقه بندی بوگارت درآمریکا در رابطه با تلویزیون ازثروتمندترین،خیلی مرفه، مرفه و فقیرترین و با سطح تحصیلات عالی،متوسط و ابتدایی بوده است. بین استفاده از تلویزیون و سطح تحصیلات رابطه مستقیم وجود دارد. افراد با تحصیلات پایین بیشتر طرفدار واستفاده کنندگان تلویزیون بوده اند.
در سال 1960 پیر هارمل وزیرامور فرهنگی بلژیک با تأسف اظهار داشت :
" روشنفکران به مفهوم خیلی وسیع کلمه در مجموع قدری با تلویزیون فاصله گرفته اند و حتی نسبت به آن بدگمان هستند."
تحقیقی که در انگلیس شده است نشان می دهد که هر قدر سطح اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی یک خانواده پایین تر است میزان وقتی که این خانواده صرف تماشای تلویزیون می کند،بیشتر است و هر چه قدر سطح درآمد خانوار بالاتر باشد میزان تماشای تلویزیون افزایش پیدا می کند.
تحقیقات نشان داده است اشخاصی که در مدارس عالی یا دانشگاهها تحصیل کرده اند بطور متوسط بیش از دیگران روحیه انتقادی دارند و در درجه دوم ، داوری ها،ترجیحات و طرد برنامه های تلویزیونی را به مراتب بیش از دیگران به نحو قاطع تری اظهار می دارند.
در مجموع اشخاص دارای تحصیلات بالاتر به برنامه های فرهنگی و خبری بیش از دیگران علاقه نشان می دهند. شرایط در مورد برنامه های ورزشی و واریته ها تا حدودی همین طور است.
عده ای در برابر تلویزیون مقاومت می کنند،به دلایلی چون ضایع شدن وقت، یک جانبه بودن پیام، ترویج افکار قالبی، اعتیاد به تماشای تلویزیون و ...
موافقان تماشای تلویزیون معتقدند که تماشای تلویزیون به آنها امکان می دهد که رابطه خود را با محیط اجتماع قطع نکنند. بعضی ازدبیران براین عقیده اند که دیدن تلویزیون برای آنها از این جهت لازم است که می توانند تأثیر آن را بر شاگردان بفهمند.
تحمیل کردن برنامه های تلویزیون به تماشاچیان،ناقص و نادرست بوده و عامیانه بودن آن و بی ارادگی و خنثی کردن تماشاچی و خاموش کردن روح انتقاد و به قول فرانسوی ها ساختن تصویری پیش ساخته از دنیا مولد احتیاجات تازه و غم و اندوه از نکات منفی تلویزیون است.
آثار مثبت تماشای تلویزیون :
وسیله کار و تحقیق در زمینه مسائل اجتماعی موجد هنروسبک جدیدی در زندگی،امکان برخورد مستقیم با وقایع وتوسعه افق های فکری کارگر و دهقان می باشد.
از جمله نکات منفی تماشای تلویزیون این است که تکرار در دیدن تصاویر در مدت زمان طولانی سبب تحلیل رفتن حساسیت،ممانعت از تفکر و افسردگی روحی است.