خلاصه درس روزنامه نگاری با استاد ارجمند : جناب اقای گل احمدی روز جمعه 14/9/1393 تهیه کنندگان : شهناز شمسی ومعصومه شمسی
ویراستاری روزنامه
اهمیت ویراستاری روزنامه
نقش انكارناپذیر رسانه‌ها در شكل‌دهی رفتار اجتماعی مردم مسئله‌ای بدیهی و پذیرفته شده است؛ غلط‌نویسی، پردازش ناموزون اخبار و گزارش‌های مطبوعاتی، ‌كج‌سلیقگی در ارایه پیام (شكل و محتوا)، جمله‌پردازی‌های پیچیده و سردرگم به جای ساده‌نویسی و مسائلی از این دست، می‌تواند فرهنگ شفاهی و مكتوب مردم را دست‌خوش ناهنجاری كند و در نهایت، فرهنگ رفتاری آنان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
به‌طور كلی متنی كه ویرایش می‌شود، عملاً‌ قدرت تأثیرگذاری بیشتری پیدا می‌كند.این ویراستار است که تعیین می‌کند خبر در کجای روزنامه چاپ شود. اگر یک خبر مهم در جای کم‌اهمیتی چاپ شود به صورت مصنوعی به خوانندگان چنین القاء می‌شود که این اتفاق مهمی نبوده است. «هر روزنامه‌ای وقتی به دست خوا نندگانش می‌رسد، مجموعه‌ای از گزینش‌ها را پشت‌سر گذاشته است. چه مطالبی باید چاپ بشوند، در چه فضایی و چه مساحتی از صفحه روزنامه را باید به آن اختصاص داد و چه تأکیدی بر آن باید بشود. بنابراین خبر و واقعیت یکی نیست و باید تفاوت این‌دو، به روشنی مشخص شود.»
اهداف ویراستاری روزنامه
كمك به سلامت ادبی پیام؛ دارای كدگذاری‌های مناسب باشد، كلمات و جملات در آن متناسب با موضوع، از وزن لازم برخوردار و از غلط‌نویسی‌های املایی و انشایی به دور باشد. بدون شك، اغلاط املایی و انشایی، روزنامه را در نزد روشنفكران جامعه بی‌اعتبار و در نزد مردم عوام ایجاد گمراهی می‌كند
ایجاد جذابیت بیشتر در محتوا و نحوه ارایه پیام؛ روزنامه باید عاری از لغات مبتذل باشد و از آنجا كه به درون منازل راه پیدا می‌كند باید در انتشار كلام مشوّق نوعی فرهیختگی باشد
كمك به انتقال شفاف‌تر پیام؛ مخاطبان رسانه‌ها به‌ویژه مطبوعات، اقشار مختلف جامعه هستند و از كم‌سوادترین قشر تا روشنفكران و نخبه‌های جامعه را دربر می‌گیرند؛ ‌بنابراین، ارایه مطلب به زبان ساده، از ضروریات نوشتاری رسانه‌ای است.
جایگاه ویراستاران در هیئت تحریریه
اخباری كه از كانال‌های مختلف دریافت می‌شود تا زمان چاپ روزنامه باید مراحلی را طی كند
همان‌طور كه در شكل زیر مشاهده می‌شود. گروه‌های تحریریه پس از تهیه مطالب اعم از مطالب خبری و غیرخبری، آن را در اختیار میز ویراستاری قرار می‌دهند كه پس از پالایش وارد حوزه‌ سردبیری می‌شود.پس از تایید سردبیر، مطالب ویراستاری شده به حروفچینی و سپس صفحه‌آرایی ارسال می‌شوند
آنچه با عنوان "ویراستاری و مدیریت اخبار" مورد بحث است، دقیقاً مربوط به حوزه وظایف مدیر تحریریه یا سردبیر روزنامه است
در هر سازمان تحریریه، ویراستار به عنوان سیاستگذار، کانال پالایش خبر، هماهنگ‌کننده فعالیت تحریریه، انطباق اخبار و مطالب با خط مشی روزنامه (یا هر وسیله ارتباط جمعی دیگر)، انتخاب کننده اخبار، اولویت‌گذاری خبر در صفحات، انتخاب کننده نهایی عکس، طرح و کاریکاتور و اعمال مدیریت در تمامی سرویس‌ها و بخش‌های خبری و فنی، حساس‌ترین نقش را داراست. در بسیاری از تحریریه‌ها این نقش و مسئولیت به معاون سردبیر محول می‌شود، اما ناگفته نماند که ویراستار در سازمان تحریریه به عنوان دبیر سرویس یا در کنار معاون سردبیر به عنوان هیئتی از ویراستاران، انجام وظیفه می‌کند.
ویراستاری و دروازه‌بانی خبر
ویراستاران، نوار گزارش‌ها را مرور می‌کنند. صحنه‌‌ها را کوتاه و جزئیات غیرلازم را حذف می‌کنند و برخی اوقات نیز کل گزارش را کنار می‌گذارند. نتیجه نهایی، نقل استودیویی حوادثی است که طی روز رخ داده است. این گزارش‌ها ممکن است شبیه آنچه عملاً‌ رخ داده است، باشد یا نباشد. احتمال معینی برای این کار وجود دارد
روند گزینش و حذف جزئیات و یا حتی کل گزارش‌ها، اصطلاحاً "دروازه‌بانی" خوانده می‌شود. این روند پردازش پیچیده، هسته اصلی ویراستاری اخبار و سیستم تهیه آن است. افراد در موقعیت‌های متفاوت نظیر ویراستاری، هماهنگ کنندگان و تهیه‌کنندگان خبری و دیگران مجبورند در مورد حذف و یا ابقاء اخبار معینی از برنامه خبری تصمیم بگیرند. آشکارا پدیده دروازه‌بانی به طور مشخص و تعیین‌کننده‌ای بر ساختار گزینشِ واقعیتی که باید توسط مطبوعات گزارش شوند، نفوذ دارد. البته عناصر مؤثر در دروازه‌بانی زیاد هستند و تنها یکی ویراستار است
انواع ویرایش متن در روزنامه
به طور كلی ویرایش متن بر سه وجه است
الف) ویرایش ادبی (زبانی): درست‌نویسی و اصلاح غلط‌های املایی و انشایی، واژه‌گزینی، رعایت قواعد رسم‌الخط و نشانه‌گذاری و ...
ب) ویرایش فنی: تنظیم و ترتیب فهرست‌ها، جداول، تصویرها، ‌شكل ظاهری،‌ آرایش متن و شماره حروف، حذف مطالب زاید ابتدا و انتهای پیام در صورت أخذ خبر از تلكس خبرگزاری و ذکر مبدأ و منبع خبر در ابتدای خبر (لید) و یا بلافاصله پس از لید خبر و ...
ج) ویرایش محتوایی؛ در ویرایش محتوایی كارهای زیر ممكن است صورت گیرد
كنترل صحت مطالب و اصلاح اغلاط؛
اصلاح ناهماهنگی‌ها؛ تناسب در مفاهیم متشكل پیام.
. حذف، تقلیل و تلخیص مطالب و یا افزایش در صورت نیاز؛
. جابه‌جایی و برقرار ساختن نظم و ترتیب و اسلوب؛
. تلفیق خبر دریافت شده از کانال‌های گوناگون
بازآفرینی؛ برخی از اخبار علی‌رغم آنکه به عناصر خبر پاسخ می‌گویند، اما در عرف روزنامه‌نگاری پیشرفته به اخبار خنثی معروفند. پرداخت اطلاعات درست در این‌گونه اخبار نه‌تنها به نیاز خبری مخاطبان پاسخ می‌گوید، بلکه تصویری تازه از خبر پیش روی مخاطب قرار می‌دهد. بدین منظور می‌توان از اطلاعات آرشیوی، محفوظات خبری که بر اثر استمرار کار روزنامه‌نگاری در ذهن خبرنگار جمع شده و سایر منابع برای تکمیل خبر سود جست و با استفاده از این اطلاعات به بازآفرینی خبر پرداخت و خبری با توجه به مشی روزنامه به خوانندگان ارائه کرد.
لازم به ذکر است که در روزنامه‌های علمی و مجلات پژوهشی، علاوه بر سه ویرایش‌ مذكور، نوعی دیگر از ویراستاری لازم است که می‌توان از آن به عنوان "ویرایش تخصصی" نام برد. این ویرایش عبارت است از: «بازبینی و وارسی مضامین تخصصی و اصطلاحات و واژگان تخصصی. در این نوع ویرایش نقل قول‌ها و زیرنویس‌ها به دقت مورد بازبینی قرار می‌گیرند تا هیچ نوع ایرادی از لحاظ امانتداری و فنی به متن وارد نباشد.»
ویراستاری عکس در روزنامه
انتخاب عكس صحیح از میان عكس‌های كوچك، ظاهراً كار ساده‌ای به نظر می‌رسد در حالی كه این‌گونه نیست، فقط ویراستاران و مدیران هنری با تجربه و آشنا به اصول عكس هستند كه انتخاب درست را اعمال می‌كنند
هر عكسی كه بزرگ می‌شود باید ارزش و اعتبار لازم در حد فضایی كه اشغال می‌كند را دارا باشد. به طور مثال حساسیتی كه نسبت به برخی شخصیت‌ها و رویدادها از سوی مسئولان نشریات لحاظ می‌شود و یا توجه كردن به ذائقه خوانندگان نشریه از جمله این موارد است. برخی از سردبیران و یا ناشران معتقدند كه عكس صحنه قتل و جنایت و یا تصادف خونینی كه در جریان آن افراد به طرز فجیعی كشته شده‌اند در صورت بزرگ شدن ممكن است احساسات و عواطف خوانندگان نشریه را تحت‌الشعاع قرار دهد.
اما در سوژه‌های متحرك و شلوغ به‌ویژه سوژه‌های خبری مانند مسابقات ورزشی، تظاهرات خیابانی و ... اهمیت موضوع و یا شلوغی اطراف سوژه اصلی به آنان اجازه و امكان انتخاب كادر مناسب را نمی‌دهد و یا ممكن است شرایط محیطی و یا امنیتی اجازه نزدیك شدن عكاس به سوژه را ندهد. در اینجا نقش ادیتورها اهمیت پیدا می‌كند. ادیتورها با حذف زواید عكس و بزرگ‌نمایی سوژه اصلی، اطلاع‌رسانی تصویری را شفاف و بر زیبایی بصری عكس می‌افزایند.
انتخاب نهایی، باید به موضوع و تیتر و در یك كلام متناسب با روح كلی مطلب باشد. به طور مثال؛ اگر جوّ كلی و تیتر موضوع درباره واكنش وزیر ایرانی به تصمیمات خصمانه اتحادیه اروپا علیه ایران است، انتخاب عكس از وزیر در حالی كه خندان مشاهده می‌شود برای چنین مطلبی اصولی نیست
تیتر هدایت کننده خواننده به خبر است و چون خوانندگان همواره با نگاهی کوتاه به مطالب رسانه موضوع مورد علاقه خود را بر می‌گزینند، تیتر‌نویسی کار ظریفی به شمار می‌رود. ویژگی های تیتر:
۱) تیتر باید روشن بوده و ابهام نداشته باشد.
۲) خواننده با خواندن تیتر بلافاصله متوجه خبر شود.
۳) سوالی نباشد.
۴) با فعل منفی پایان نگیرد.(به جای رییس جمهور به سفر نمی‌رود، می نویسیم سفر رییس جمهور لغو شد)
اگر تیتر منفی باشد ولی حاوی خبری باشد، آوردن آن اشکالی ندارد .
۵) با حروف اضافه شروع نشود.(از، در، به، که و غیره) کلمه اول در تیتر برای جذب خواننده مهم است.
۶) در انتها فعل داشته باشد.
۷) از تکرار یا شکستن واژه‌ها در تیتر باید اجتناب کرد.
۸) هر چه تیتر کوتاه‌تر، بهتر. حداکثر ۵ تا ۷ کلمه
۹) نقل قول غیر مستقیم در تیتر بهتر است.
۱۰) در نگارش تیتر، نقطه تنها برای مخفف‌ها به کار می‌رود ولی از دیگر علایم به تناسب می‌توان استفاده کرد.
● اجزای تیتر:
۱) روتیترKICKER: مقدمه یا موخره تیتر است، کوچک‌تر از تیتر اصلی است و در بالای آن با حروف کوچک‌تر ذکر می‌شود و با حذف آن نباید خللی به تیتر وارد شود.
روتیتر: در مرحله پنجم عملیات
آمریکا حملات روزانه را به افغانستان آغاز کرد: تیتر اصلی
۲) تیتر اصلی (MAIN HEADLINEکه توضیح داده خواهد شد.
۳) زیر تیترDECK:به موازات تیتر اصلی نوشته می‌شود، اهمیت آن در مرحله دوم می‌باشد.
روتیتر: به دلیل بروز فاجعه انسانی در افغانستان:
تیتر اصلی: خاتمی: عملیات را متوقف کنید
زیرتیتر: تلفات در افغانستان به۱۲۰۰ نفر رسید
۴) خلاصه تیتر (سوتیتر) این قسمت با دو کاربرد زیبایی صفحه و دادن اطلاعات بیشتر به کار می‌رود و حتما باید علامتی چون ستاره یا کادر داشته باشد.
۵) میان تیترSUBHEAD تیتری است که مابین پاراگراف‌ها قرار می‌گیرد، برای ایجاد تنوع و تفکیک اطلاعات در اخبار طولانی کاربرد دارد.
میان‌تیتر، جمله کوتاه متشکل از یک تا سه کلمه است که با خط درشت‌تر نوشته می‌شود.
میان تیتر در اخبار مجلس، سخنان پیش از دستور و به طور کلی اخبار بلند کاربرد دارد و در خبرهای کوتاه به هیچ وجه نیازی به آوردن میان تیتر نیست.
منبع:
یک خبر را چه از مردم بشنویم و چه از رادیو چه در روزنامه بخوانیم و چه در تلویزیون ببینیم و بشنویم در همه حال میخواهیم بدانیم که منبع خبر کیست و کجاست؟ این نیاز از همان لحظات نخستین ورود به عرصه فرهنگ خبر احساس می شود و شاید اصلی ترین ریشه این نیاز در این امر نهفته باشد که ما با پی بردن به منبع خبر به نوعی قضاوت و داوری در قبال خبر دست می یابیم و می توانیم به این پرسش مهم خود پاسخ بدهیم: آیا خبری که شنیدیم بی طرفانه بود؟
روزنامه ها اساسا از چه منابعی برای کسب خبر استفاده می کنند؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت که در مرحله اول خبرنگاران و نویسندگان و در مرحله بعد خبرگزاری ها اصلی ترین منابع خبری روزنامه ها را تشکیل می دهند روابط عمومی ها نیز منبع خبری همیشگی دیگری برای روزنامه ها هستند. دولت ها و ارگان های وابسته به آنها نیز از منابع خبری تمام نشدنی روزنامه ها به شمار می آیند.