بسمه تعالی

باسلام

برنامه ریزی آموزشی و درسی ( مفاهیم و نظریات )



از مقدمه ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی تالیف دکتر علی تقی پور ظهر

امروز باوجودی که برنامه ریزی توسعه آموزش و پرورش در کشورهای در حال توسعه بهبود یافته ملاحظه می شود به جای دگرگونی های اساسی در آموزش و پرورش تنها از گسترش کمی برخوداراست
مشکل عدم جذب فارغ التحصیلان و ترک تحصیل کنندگان در بازار کار ، عدم کارایی خارجی نظام آموزش و پرورش است . (13)
الگوی سازمان یافته طرح ( مالی ) آموزش و پرورشی مدارس برنامه درسی نامیده می شود .
توصیف کامل برنامه ریزی درسی شامل 3 جزء است 1- موضوع آموزشی یا محتوا ( آنچه آموحته می شود ) 2- روش آموزش ( چگونگی تدریس و یادگیری ) 3- ترغیب زمانی آموزش موضوع یا محتوا
طبقه بندی علوم :

1) دروسی که ماهیت عقلانی و نظری دارند .مانند ادبیات ، ریاضی ، علوم طبیعی تاریخ و جعرافیا

2) دروسی که ماهیت عملی دارند : حرفه وفن

3) دروس عقلانی و عملی : مانند حقوق طب و الهیات .

4) دروسی که در هیچ یک از طبقه بندی فوق قرار ندارند ( نه نظری و نه عملی ) ، دروسی برای رشد و جهت گیری شخصی توصیف می شوند. دروسی مانند بهداشت روانی ، تربیت بدنی

برنامه درسی تنها در جوامع پیشرفته و نسبتاً آزاد در جوامعی که فرصت های قابل ملاحظه ای برای تحصیل وجود دارد « مساله » است . زیرانتخاب باید میان امکانات متعدد متفاوت صورت گیرد در تمدن جدید ، میراث فرهنگی معیار محدود ندارد . در نتیجه موضوع و محتوا نیز به طور نسبی ثابت نیستند .
برنامه درسی به طور ضروری یک مساله اقتصادی هم است و متاسفانه ظرفیت موجود انسانی برای یادگیری محدود است که یک فرد نمی تواند همه مهارت ها و دانش موجود را یاد گیرد. زندگی خیلی کوتاه است فراموشی هم آن را کوتاه تر می کند .
برنامه درسی ، وسیله ای برای رسیدن به آرمان ها تحقق هدف ها و انجام دادن مقاصد تربیتی است .
یکی از نقش های مهم فلسفه آموزش و پرورش ایجاد عکس العمل روی برنامه درسی به منظور روشن ساختن ارزش ها و مقاصد تربیتی است . که در پشت سر برنامه پیشنهادی نهفته است .
در جریان تصمیم گیری در مورد آنچه باید آموخته شود . یک برنامه درسی باید نحوه ی تدریس برنامه درسی را در نظر بگیرد .
ارزش هر برنامه درسی در تدریس موثر آن است .

مفهوم برنامه درسی : طراحی و نقشه کشیدن برای نیل به هدف ها را برنامه ریزی می گویند .

برنامه ریزی عبارتست از طرح تدابیری که بتوان به احسن وجه از منابع موجود برای نیل به اهداف مطلوب استفاده کرد ( راسخ ، شاپور )
برنامه ریزی فعالیت مستمری است که نه تنها به مقصد بلکه به روش وصول به آن ( مقصد ) تعیین بهترین مسیر نیز توجه دارد . « مومنر ، فیلپ » 26
برنامه ریزی فراگردی مداوم ، حساب شده و منطقی ، جهت داور و رنگر ، به منظور هدایت و ارشاد فعالیت های جمعی برای رسیدن به هدف هایی مطلوب ( موضوعات ، یحیی فیوضات )
کار برنامه ریزی در دیدگاه یان تین بر گن به ترتیب شامل 1- پیش بینی و آینده نگری 2- مشخص کردن هدف ها و یاد دادن محتوا به هدف ها است 3- هماهنگی میان ابزارها و وسایل مختلف اجرای سیاست است .( ترتیب مهم است ) 26
برنامه : برنامه که معمولاً حاصل فرایند برنامه ریزی است . مدرک یا سندی است شامل مجموعه ای از ارقام مربوط به هم که مطلوب ترین توسعه را در طول یک دوره تعیین در آینده را پیش بینی می کند .
برنامه سندی است رسمی که به عنوان مرجع برای انجام دادن کارها و ارزشیابی فعالیت های انجام شده ، در یک گروه معین از زمان مورد استفاده قرارمی گیرد.
هدف برنامه ریزی آموزش و پرورش گسترش کمی و کیفی آموزش و پرورش در طول یک دوره معین در آینده است .
برنامه ریزی به عنوان یک نظام شامل اجزای درون دادInput ، فرایند یا گردش کارprocess ، برون دادoutput و باز خوردFeedack است .
برنامه درسی یک نظام نیست ممکن است آن را به عنوان « برون داد » برای نظام برنامه ریزی درون داد برای نظام آموزشی تلقی کرد .
به نظر برنامه ریزان ، برنامه ریزی فی نفسه هدف نیست ، بلکه وسیله ای برای رسیدن به هدف است .
مقصود اصلی برنامه ریزی رسیدن به هدف هاست همچنین غرض از برنامه ریزی اصلاح و بهبود مدیریت آموزشی و رویه های پاسخگویی و حساب پس دهی در آموزش و پرورش است .
Oval: تحقیق عملیاتOval: تحلیل نظام هاOval: تکنولوژی
خرد نظام های برنامه ریزی آموزش و پرورش عقلانی
نظام عقلانی دارای 3 خرده نظام است نام ببرید؟
نظام ( سیستم ) را می توان هئیتی از اجزا و عناصر وابسته به هم فیزیک یا مفهومی تعریف کرد.

( اجزای فیزیکی - سخت افزار و اجزای مفهومی – نرم افزار )

تحلیل : عمل بررسی یا بازبینی است به معنی جدا کردن اجزا ی هر چیزی به اجزای و یا عناصر تشکیل دهنده اش است .
بررسی عقلانی نظام آموزش و پرورش برای اصلاح و بهبود آموزش و پرورش است .
هسته ی مرکزی برنامه های آموزش و پرورش بودجه نیست بلکه برنامه های درسی است و برنامه ریزی آموزش و پرورش یک اصلاح چتری است .
فنون برنامه ریزی آموزش و پرورش با نگرش سیستمی : 1- نظریه ی تصمیم گیری کلاسیک 2- تجریه و تحلیل هزینه- اثر بخش 3- پیش بینی 4- شبه سازی 4- برنامه ریزی خطی
نظریه ی تصمیم گیری آمار کلاسیک قدیمی ترین روشی است که به طوروسیعی در فنون ارزشیابی مورد استفاده قرار گیرد از این نظریه در سنجش سودمندی برنامه ها و اندازه گیری اثر بخش آن استفاده می شود و همچنین از برنامه ریزی آموزش و پرورش انتظار می رود روند جمعیت یاد گیرنده را برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر درباره نیازهای مکانی تغییرات پرسنلی و سایر نیازهای هزینه ای در آینده را به طور منظم پیشنهاد نماید .
منخنی لاجتیکLogistics الگوی معمولی است که بیشتر اوقات روند نیازهای بکار می رود.
الگوی نسبت بازماندگیsurvivaLRatioteehnique یکی دیگر از الگوهای ریاضی که برای پیش بینی روند جمعیتی یادگیرندگان کار برد بیشتری دارد .
تحلیل هزینه برنامه : از نقطه نظر عقلاتی ، از اهمیت کمتری برخودار است ، روش نسبتاً پیچیده ای که در برای تعیین هزینه اجزا برنامه بکار می رود. مثال ) در صدی از کل بودجه اختصاص برای درس جبر بر آورده شود .
برنامه ریزی آموزش و پرورش به طور سیستمی شامل 4 مرحله : 1- تشخیص هدف 2- تجریه و تحلیل منابع ( مالی – فیزیکی ) 3- پیش بینی اولویت ها 4-طرح فیزیکی ( طرح ها و پروژه های دقیق عملی و قابل اجرا )
فرایند برنامه ریزی آموزشی با نگرش سیستمی ورودی ( درون داد) : الف ) تعیین و تعریف مسایل جاری و آتی ب) پیش بینی شرایط آینده بر اساس مسایل قابل مشخص ج) تشخیص متغیرها د) تعیین هدفهای کلی و عینی

2- تبدیل هدف ها :

3- خروجی :

برنامه درسی در گذشته ، مطالب مناسب های درسی که به وسیله ی معلم تدریس و به وسیله ی دانش آموز حفظ می شد .
برنامه درسی امروز ، وسیع تر از تهیه و تدوین مطالب درسی است و عبارتست از پیش بینی کلیه فعالیت هایی است که دانش آموز تحت رهبری و هدایت معلم در مدرسه ( و گاهی خارج از آن ) برای رسیدن به هدف های تعیین باید انجام دهد .
منظور از برنامه ریزی درسی ؟ پیش بینی و تهیه مجموعه فرصت های یادگیری برای جمعیتی مشخص به منظور نیل به آرمان ها و هدف های آموزش و پرورش است که معمولاً در مدرسه انجام می گیرد.

شیوه سیستمی در حل مساله


توصیف کننده برنامه ریزی سیمی

تعریف مساله یا خرده مساله


ورودی

جمع آوری اطلاعات


ورودی

تجریه و تحلیل خرد مساله


ورودی

طرح راه حل یا شبیه سازی


تبدیل ( به عمل )

ارزشیابی راه حل


تبدیل

آیا حل علمی است ؟ ( آزمون )


تبدیل

تکمیل راه حل ( نحوه اجرا )


خروجی

اجرا ( عمل کردن )


خروجی

مسایل جدید ؟ راه حل اصلی


خروجی



نظریه های مربوط به برنامه درسی :

1- نظریه ای که بر مواد و موضوع درسی که باید تدریس شوند تاکید می کند .

2- نظریه ای که بر برنامه ی درسی تابعی تاکید می کند .( برنامه درسی جدید )

3- نظریه ای که بر برنامه ی را به صورت یک نظام در نظر می گیرد.