سلامت گفتم پيامم دادي

پيامت چراغ راه زندگي ام شدومرا

به سرزمين نوروآگاهي هدايت كردي

اي آيينه تمام نماي عشق ومحبت وايثار هر روزت مبارك


برنامه ریزی آموزشی

برنامه ریزی و برنامه ریزی آموزشی

الف: برنامه ریزی
انسانها در نیل به اهداف و خواسته هایشان طرحها و نقشه هایی را پی ریزی می کنند. اما در عمل بعضی از خواسته ها به واسطه طرح های بکاررفته شده براورده می شوند. ولی بعضی از خواسته ها در نیل به هدفهای مورد نظر دچار شکست می شوند.
طراحی معمولا به سه شکل صورت می گیرد. برخی از طرحها بر اساس آرزو و خیال و برخی دیگر سرسری و شتابزده ، سطحی ، عجولانه و یا واقع بینانه تامل و حساب شده اتخاذ می گردد. اما در عمل طرحها و نقشه هایی برآورده می شوند که بر اساس واقعیات ، دوری از تخیلات و رویاها و با تامل و تفکر طراحی می شوند.
به طور کلی به فرایند طراحی و نقشه کشیدن برای نیل به اهداف برنامه ریزی می گویند که می تواند بصورت واقع بینانه یا آرزویی و خیالی طراحی گردند. برای برنامه ریزی تعاریف متعددی ارائه شده است.
برنامه ریزی: عبارت از فراگرد تعیین و تعریف اهداف سازمانی و تدارک دقیق و بیشابیش اقدامات و وسایل که تحقق اهداف را میسر سازد.
برنامه ریزی: یعنی پیش بینی و تدارک وسایل برای آینده
برنامه ریزی:یعنی رعایت راه و روش تعیین شده آینده است.
برنامه ریزی: عملیاتی خواهد بود که به تولید برنامه منجر خواهد شد.
برنامه ریزی: عبارت از بکاربردن امکانات و استفاده از منابع به مناسب ترین روش جهت رسیدن به اهداف مطلوب و نهایتا در تعریفی جامع از برنامه ریزی می توان گفت:
برنامه ریزی جریانی است مداوم-حساب شده و منطقی جهت دار و دورنگر به منظور ارشاد و هدایت فعالیت های جمعی جهت رسیدن به هدفهای مطلوب.
مفاهیم موجود در برنامه ریزی:
با توجه به آخرین تعاریف ارائه شده از برنامه ریزی مفاهیمی در آن مستتر می باشد که به آن می پردازیم.
1-مفهوم جریان و مداومت
برنامه ریزی جریانی مداوم ،مستمر و دائمی که نقطه پایان ندارد. بدین معنا که در هیچ مرحله ای نمی توان آنرا خاتمه یافته تلقی کرد. زیرا در آخرین مرحله از برنامه ریزی (ارزشیابی) ناگریزیم دوباره به مرحله اول برگردیم.و هدفها را مورد بررسی و بازبینی قرار دهیم و بر اساس نتایج حاصله از ارزشیابی به اصلاح ،تعدیل و حتی تعبیر هدفها بپردازیم و اشکالات موجود در همه مراحل را رفع نماییم.
در اینصورت است که مفهوم برنامه ریزی بعنوان یک جریان پایان ناپذیر فایده عملی خواهد داشت.
2-مفهوم تفکر و عقلانیت در برنامه ریزی
برنامه ریزی فرایندی است که مبتنی بر انتخاب اولویت هاست بنابراین جریانی حساب شده و منطقی است زیرا به دلیل محدودیت منابع و امکانات سعی می کند از میان نیازها و خواسته های گوناگونی که مطرح می شود فقط برخی از خواسته ها و نیازها را برآورده سازند بدین منظور باید دست به انتخای بزنند و از میان نیازهای مختلف برخی را به ترتیب درجه اهمیت برگزینند. اصولا این گزینش باید حساب شده و مبتنی بر مطالعه و بررسی و تحقیق باشد.
3-مفهوم آینده نگری و هدف گیری در برنامه ریزی
برنامه ریزی فرایندی است که مستلزم آینده نگری می باشد در آینده ممکن است مشکلات مختلفی وجود داشته باشد . تغییر و تحولات گوناگونی اتفاق بیفتد و شرایط خاصی بوجود آید. آگاهی نسبتا دقیق از وضعیت آینده به تدوین یک برنامه ریزی اصولی و واقع بینانه کمک می کند و به بسیاری از برنامه ریزی ها جهت می دهد.و در مجموع باید گفت که برنامه ریزی فعالیتی است جهت دار و آینده نگر از این رو با توجه به اهداف مورد نظر آینده را به تصویر می کشد.
4-مفهوم ارشاد و هدایت
برنامه ریزی فرایندی است که استعداد ها ، تواناییهای و فعالیت های جمعی را در جهت رسین به هدفهای تعیین شده هدایت میکند. بسیج کلیه عوامل و عناصر مادی و انسانی به منظور تحقق هدفهای برنامه یکی از کارکردهای مهم برنامه ریزی است به طور کلی باید گفت که برنامه ریزی متضمن ارشاد یا هدایت و مداخله در فعالیت جمعی است و بدین سبب بسته به چگونگی اعمال نفوذش شکلهای مختلفی به خود می گیرد. مانند برنامه ریزی متمرکز و غیر متمرکز

مراحل برنامه ریزی

برنامه ریزی به طور اعم شامل مراحل زیر است.
1-تعیین و تصریح هدفها یعنی پاسخ به این سوال که برای چه چیز باید برنامه ریزی شود.
2-تهیه طرحها و تعیین فعالیتها در این مرحله طرحهای رسیدن به هدفها به دقت تهیه و تنظیم می شود و بر اساس آن فعالیتهای مربوطه بطور دقیق پیش بینی و مشخص می شود.
3-انتخاب روشها از میان شقوق مختلف هماهنگ کردم هدایت مسیر فعالیتها به سوی هدفهای تعیین شده
4-تنظیم برنامه زمانی جهت فعالیتها
5-به مورد اجرا گذاردن یا به مرحله عمل درآوردن طرحها
6-ارزشیابی از نتایج فعالیتها و تعیین میزان هدفها و مشخص کردن موانع و نارساییها و استفاده از ارزشیابی به عنوان بازخورد در برنامه ریزیهای بعدی

ب: برنامه ریزی آموزشی

درباره اینکه برنامه ریزی آموزشی چیست و دارای چه ویژگیهایی می باشد معمولا پاسخهای صحیح ارائه نمی شود. این امر ناشی از نهادینه شدن تصورات ناصحیحی است که در بین عامه مردم و بعضا دست اندرکاران جریان آموزش و پرورش وجود دارد.
بطوریکه معمولا از تنظیم جدول زمانی دروس ، تهیه فهرست مندرجات و تهیه موارد آموزشی و بعنوان برنامه ریزی آموزشی در ذهن دست اندرکاران و مجریان برنامه ریزی آموزشی جوامع نداشته باشد کمتر می توان به ارتقاء کمی و کیفی فعالیتهای آموزشی و بطور کلی آموزش و پرورش امید داشت.
تعریف برنامه ریزی آموزشی
از برنامه ریزی آموزشی تعاریف متفاوتی ارائه شده است. بعضی از برنامه ریزان معتقدند که فرایند برنامه ریزی بعد از تعیین هدفها و سیاستهای کلی نظام آموزشی آغاز می شود. چنانکه (Edgar Faure) و همکارانش وظایف و ماموریت فعالیتهای آ.پ را در سه مرحله تعیین کردند:
1-سیاستگذاری های آ.پ 2-تعیین راهبردهای آ.پ 3-برنامه ریزی آ.پ
به موجب این توصیف تعیین هدفها و اولیوتهای آ.پ در مراحل سیاستگذاری و انتخاب راهبردهای آ.پ مشخص می شود و کار برنامه ریز در حقیقت تدابیر و طرحهایی جهت رسیدن به هدفهایی است که قبلا مشخص شده اند اما بعضی دیگر از صاحبنظران برنامه ریزی آموزشی اعتقاد دارند که هدف راهنمای برنامه است و آنرا هدایت می کند به عبارتی دیگر هدف گیری جزء ارکان برنامه ریزی محسوب می شود چنانچه لکت (Leonard Lecth) در تعریفی جامع و کاملتر از برنامه ریزی آموزشی معتقد است برنامه ریزی آموزشی فراگردی است جهت تعیین کردن هدفهای مناسب ، تشخیص مسائل ، نیازها و امکانات و محدودیتهایی که برای رسیدن به آن هدفها وجود دارد.یا احتمالا وجود خواهند داشت و تنظیم کردن فعالیتها و برنامه هایی که جهت رسیدن به هدفها لازم است

ج:تحول برنامه ریزی آموزشی

آنچه که امروزه در زمینه برنامه ریزی آموزشی انجام می پذیرد ریشه در سنت برنامه ریزی در طی قرون گذشته دارد. ولی برنامه ریزی آموزشی به عنوان یک تخصص بعد از جنگ جهان دوم به تدریج مورد توجه قرار گرفته است.موقعیت برنامه ریزی آموزشی در حال حاضر را می توان با مقایسه مفاهیم مربوط به آن در گذشته و حال بهتر شناخت.
برنامه ریزی آموزشی طی دهه های 1950 الی 1970 بیشتر متوجه گسترش کمی نظام آموزش بوده است و مسائلی مانند افزایش تعداد مدارس – کلاسهای درس – معملنان و افزایش بودجه مدارس و همچنین چگونگی پاسخگویی به نیروهای انسانی مورد نیاز اقتصاد در حال گسترش از اولویت برخوردار بوده اند و بدین صورت روشها و فنون گوناگون برای برنامه ریزی کمی تدوین یافته بود. طی سالیان اخیر توسعه کمی نظامهای آموزشی در کشورهای در حال توسعه نوعی عدم رضایت نسبت به کاربرد روشهای یاد شده را بوجود آورده است. توجه از گسترش کمی به گسترش کیفی معطوف شده است. در حال حاضر همزمان با گسترش کیفی مسائلی مانند نابرابریهای منطقه ای – نابرابریهای ناشی از طبقات اجتماعی ،جنسیت ، توسعه فرهنگی ، حفظ هویت فرهنگی ، ارزیابی های تکوینی و پایانی برنامه ها و طرح های آموزشی مورد توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان آموزشی قرار گرفته است.
در کشور ما نیز همزمان با آغاز روابط سیاسی ایران با غرب در عصر فرمانروایی پادشاهان قاجار روابط فرهنگی ایران و اروپا آغاز و در نتیجه بسیاری از الگوهای آموزشی و فرهنگی به نظام آموزشی ایران راه یافت و مسئولان مملکتی به تدریج اقداماتی را در جهت پذیرش الگوهای فرهنگی و آموزشی غرب به عمل آوردند. که این اقدامات بعدها زمینه ساز پذیرش روشهای برنامه ریزی به شیوه کنونی گردید. از آنجایی که برنامه ریزی آموزشی بخشی از برنامه ریزی توسعه اقتصادی ، اجتماعی را تشکیل می دهند در برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی از سال 1327 الی 1357 کمابیش به برنامه ریزی آموزشی نیز توجه می شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با آغاز انقلاب فرهنگی در سال 1358 و تشکیل شورای عالی برنامه ریزی اقداماتی در زمینه تدوین سیساتهای کلی آموزشی در تمامی سطوح صورت گرفت پس از خاتمه جنگ تحمیلی و کاهش فشارهای ناشی از جنگ عملیات تهیه برنامه اول شروع و نهایتا برنامه اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1373- 1368) و همینطور برنامه دوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی (1378-1374)تصویب و به اجرا گذاشته شد.

د:فواید برنامه ریزی آموزشی

از جمله فواید برنامه ریزی آموزشی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1)داشتن طرح و برنامه در دستگاههای آموزش و پرورش سبب می شود که فعالیتهای تکرار و کم ثمر و یا بی ثمر کاهش یابد و در نتیجه به زمان و هزینه ی کمتر اهداف هر برنامه سریعتر و صحیحتر کاهش یابد.
2) برنامه ریزی در سازمانهای آموزش و پرورش سبب می شود که هر یک از عملیات های مورد نیاز در سازمان پیش بینی گردد و بر اهداف سازمان متمرکز شود.
3)برنامه آموزشی سبب خواهد شد که از استعدادها و مهارتهای افراد و از منابع متعدد فیزیکی و مالی به بهترین شیوه استفاده گردد و از این طریق ضایعات انسانی و خسارتهای مالی به حداقل برشد و تحقق اهداف آموزشی در سطح ملی ، منطقه ای و مدارس ممکن گردد.
4) برنامه ریزی آموزشی به افراد مختلف و به ویژه مدیران جهت می دهد و تلاشهای آنان را بر اهداف سازمان مترمکز می سازد و هماهنگی و همکاری جنبی بیشتری ایجاد می گردد و نهایتا تحقق هدفهای سازمانی به شکل مناسبتری صورت می پذیرد.
5)با توجه به اینکه تحقیقات مختلف نشان داده اند که بین آموزش و پرورش و توسعه اقتصادی همبستگی مثبت وجود دارد. سرمایه گذاری در آموزش و پرورش و تهیه و اجرای طرحهای مختلف عامل موثری در توازن و تعادل بین نیورهای انسانی تربیت شده و نیاز بخشهای مختلف صنعتی ، کشاورزی و خدماتی بوده و موجبی برای جلوگیری از بیکاری و ضایعات مالی ، انسانی و اختلالات رفتاری به شمار می آید.