توضیحات :
در 40 كيلومتري شمال غربي نطنز از استان اصفهان در دامنه كوه كركس روستايي بس كهن واقع است به نام ابيانه. اين روستا را به اعتبار آثار و بناهاي تاريخي پرتنوعش بايد از زمره استثنايي ‏ترين روستاهاي ايران به شمار آورد. شكوه معماري بومي و سرشار از زيبايي اين روستا، آن را در شمار نمونه‏ هاي كم نظير ديدني‏هاي جهان درآورده است. ابيانه نقطه ‏اي خوش منظره و خوش آب و هوا و داراي موقعيت طبيعي مساعدي است. در دوره صفويه هنگامي كه شاهان صفوي براي ييلاق به نطنز مي‏رفتند بسياري از نزديكان آنها و درباريان ترجيح مي‏دادند در ابيانه اقامت كنند. شمار خانه ‏هاي ابيانه در سرشماري سال 1361 برابر با 500 واحد برآورد شده؛ اين خانه‏ ها تماماً بر روي دامنه پرشيبي در شمال رودخانه برزرود بنا شده است به صورتي كه پشت بام مسطح خانه‏ هاي پايين دست، حياط خانه‏ هاي بالادست را به وجود آورده است و هيچ ديواري هم آنها را محصور نمي‏سازد. در نتيجه، ابيانه در وهله اول روستايي چند طبقه به نظر مي‏آيد كه در بعضي موارد تا چهار طبقه آن را مي‏ توان مشاهده كرد. اتاقهاي ابيانه به پنجره‏هاي چوبي ارس مانند مجهزند و اغلب داراي ايوانها و طارميهاي چوبي پيش آمده مشرف بر كوچه ‏هاي تنگ و تاريك‏اند كه خود به صورت مناظر جالبي درآمده‏اند. نماي خارجي ديوارهاي خانه‏ هاي ابيانه با خاك سرخي كه معدن آن در مجاورت روستاست پوشيده شده است. از آنجا كه در دامنه ‏هاي شيبدار ابيانه فضاي كافي براي ساختن خانه‏ هاي موردنياز وجود ندارد در اين روستا چنين رسم شده است كه هر خانواده انبار غار مانندي در تپه ‏هاي يك كيلومتري روستا، در كنار جاده و نرسيده به ابيانه ايجاد نمايد. اين غارها كه در دل تپه‏ ها حفر شده‏اند و از بيرون تنها درهاي كوتاه و محقر آن نمودار است براي نگهداري دامها و نيز آذوقه زمستاني و اشياي غيرضروري مورد استفاده قرار مي‏گيرد. زندگي مردم ابيانه كشاورزي و باغداري و دامداري است كه با روشهاي سنتي اداره مي‏شود. بيشتر زنان در امور اقتصادي با مردان همكاري دارند. ابيانه داراي هفت رشته قنات است كه براي آبياري مزارع و باغات مورد استفاده قرار مي‏گيرد. گندم، جو، سيب‏ زميني و انواع ميوه به خصوص سيب، آلو، گلابي، زردآلو، بادام و گردو در ابيانه به دست مي‏آيد. در سالهاي اخير قالي‏بافي در ابيانه رواج پيدا كرده و نزديك به 30 كارگاه قالي‏بافي در آنجا داير شده است. در گذشته گيوه ‏بافي از جمله مشغله‏ هاي پردرآمد زنهاي ابيانه بوده است كه امروزه تا حدي متروك شده است. مردم ابيانه به سبب كوهستاني بودن منطقه و دور بودن محل آنها از مراكز پر جمعيت و راههاي ارتباطي، قرنها در انزوا زيسته و در نتيجه بسياري از آداب و رسوم قومي و سنتي و از جمله زبان و لهجه قديم خود را حفظ كرده ‏اند. زبان مردم ابيانه فارسي با لهجه خاص ابيانه ‏اي است كه با لهجه‏ هاي متداول در جاهاي ديگر تفاوت اساسي دارد. لباس سنتي آنها، هنوز هم ميان آنها رواج دارد و در حفظ آن تاكيد و تعصب از خود نشان مي‏دهند، در مردان شلوار گشاد و درازي از پارچه سياه و در زنها پيراهن بلندي از پارچه‏ هاي گلدار و رنگارنگ است.
علاوه بر اين، زنهاي ابيانه معمولاً چارقدهاي سفيدرنگي بر سر دارند. قديم‏ترين اثر تاريخي ابيانه آتشكده‏اي است كه مانند ديگر بناهاي ده در سراشيبي قرار گرفته است. آتشكده ابيانه را نمونه ‏اي ازمعابد زردشتي دانسته‏اند كه در جوامع كوهستاني ساخته مي‏شد. مهم‏ترين بنا و اثر تاريخي اين روستا يك باب مسجد جامع و قديم‏ترين اثر تاريخي اين مسجد منبر چوبي منبت‏كاري آن است كه در سال 466 هجري قمري ساخته شده است. مسجد قديمي ديگر ابيانه مسجد برزله است كه داراي فضاي دلبازي است و روي لنگه در شرقي آن سال 701 هـ . ق. نوشته شده است كه مربوط به دوره ايلخانان است.مسجد تاريخي ديگر ابيانه مسجد حاجتگاه است كه كنار صخره‏اي در كوهستان بنا شده و بر در ورودي شبستان آن تاريخ 952هـ . ق. مشاهده مي‏شود. روستاي ابيانه داراي دو زيارتگاه است: يكي مرقد شاهزاده عيسي و شاهزاده يحيي در جنوب روستا كه به گفته اهالي فرزندان امام موسي كاظم (ع) بوده‏اند؛ و زيارتگاه ديگر ابيانه قدمگاه ناميده مي‏شود. از جمله جاها و اماكن ديدني ديگر ابيانه مي‏توان از خانه غلام نادرشاه و خانه نايب حسين كاشي نام برد . بافت ساختاری خانه های روستا "حلزونی شکل " مربوط به سه دوره سلجوقیه ، صفویه ، قاجاریه بوده و کوچه بن بست در آن وجود ندارد . حرکت تند و شیب دار کوه ، خانه و باغ را از شمال به جنوب و بالعکس مرتبط می کند . در کوچه های باریک و کج و معوج که برای شکستن باد بوده ، بوی خاک رخوتی در ما ایجاد می کند که ساعت ها در فکر فرو می رویم . ابیانه دارای سه محله "پل" ( به معنای بالا ) ، "یسمون" ، "هرده" ( پایین ده ) می باشد . ساختمان های کهن روستا با پوششی از "خاک سرخ رنگ" در شیب یکنواخت دامنه خاکستری کوه ، چون شعله های رقصنده آتش بر دل خاکستر دیده می شود . این خاک سرخ خاصیتی در بر دارد که هر چه باران بخورد محکم تر می شود درست مانند مردم ابیانه که در مقابل هجوم حوادث و مصیبت های طبیعی مانند زلزله و سیل به صبوری یک کوه و سر سختی یک صخره به مقاومت ایستاده اند و با عشقی که به سنت و معماری سرزمین اجدادی خود و به همه یادگاری های نیاکانشان داشته اند، در هر تعمیر سبک بناهای آن را حفظ کرده اند . در مورد قدمت این روستا ، اختلاف نظر بسیار است . از تاریخ دقیق قدمت ابیانه اثری در دست نیست . در قسمت پایین روستا، تپه ای خاکی بنام " قلعه نزاتون" قرار دارد . زمانی بر روی تپه، دز یا قلعه ای به منظور نیاز سکونتی ، حفاظتی یا بعداً کوره سفال سازی بنا شد که نامش را "دزاتون " نهادند ، به مرور زمان دزاتون به صورت نزاتون در آمده است . برای تمدن " سیلک" کاشان تاریخ شش هزار ساله را ذکر کرده اند . به طوری که کاوش های انجام شده در سیلک نشان می دهد در هر مرحله یورش و تخریب ، یا به واسطه ازدیاد جمعیت، ساکنین آنجا درصدد ایجاد پناهگاه مناسب بر آمده و در آن جمعیت انشعابی صورت گرفته است . روستای ابیانه به واسطه نزدیکی به کاشان یکی از آن انشعابات است . با وجه تشابهی که بین سفال های این ده و خرابه های سیلک کاشان وجود دارد به نظر می رسد که نام "آتون " از انتقال هنر سفال سازی، به این محل مایه گرفته است . در زبان محلی به ابیانه (Viuna) می گویند , به معانی بید و ویانه به معانی بیدستان است .قدیم‌ترین اثر تاریخی ابیانه آتشکده‌ای است که مانند دیگر بناهای ده در سراشیبی قرار گرفته‌است . آتشکده ابیانه را نمونه‌ای از معابد زردشتی دانسته‌اند که در جوامع کوهستانی ساخته می‌شد . در قسمت جنوب شرقی ده ، دره کم عرض و طویلی وجود دارد که به هینزا شهرت دارد . در دل صخره جنوبی، تو رفتگی اطاق مانندی است که در جلوی آن پنجره ای چوبی نصب و ساختمان زیارتگاهی بنا شده و منتسب و مشهور به زیارتگاه بی بی زبیده خاتون بنت موسی بن جعفر (ع) است ، دلیل این انتساب و شهرت را این می دانند که وی در یک موقعیت اضطراری مدتی را در این اطاقک در پناه مردم ابیانه ماندگار بوده است . اهالی عنوان می‌کنند که بی بی زبیده خاتون تحت تعقیب بوده و مردم ابیانه وی رادر این اتاقک پناه داده ، سپس به روستای هنجن برده‌اند . در هنجن نیز زیارتگاه بزرگی متعلق به ایشان ساخته شده‌است . زیارتگاه هینزا در واقع گذرگاه بی بی زبیده خاتون است . برخی نیز عنوان کردند که این زیارتگاه مربوط به زمان آناهیتا است . طبق باور مردم این مکان معجزه نما است و در آن مراسم خاصی برگزار می‌شود . آتشکده ها و مقبره های مقدس، معماری منحصر به فرد، مناظر زیبای اطراف، روستای ابیانه را به شگفت انگیزترین جاذبه های گردشگری کشور تبدیل کرده است. گردشگران می توانند پس از بازدید از آثار تاریخی و گشتی طبیعی در ابیانه اقامتی لذت بخش را در هتل ویونا ابیانه با معماری مدرن و نمایی زیبا تجربه کنند.

بسیار زیبا