علل و انگیزه های مخالفت قریش با پيامبر

علل و انگیزه های مخالفت قریش با پيامبر

با بررسی سوره‌ها و آیات اولیۀ مکی و سایر اسناد و شواهد، می توان چند عامل را از مهمترین علل و انگیزه های مخالفت آنها با پیامبر در سالهای اول دعوت برشمرد:

1ـ نگرانی از فروپاشی نظام اجتماعی:

با توجه به قبیلگی بودن نظام اجتماعی حاکم بر مکه و برخورداری قریش از امتیازهای بسیار بالا، نوعی حکومت اشرافی قریش در این شهر حاکمیت داشت. سران قریش با این نظام خو گرفته و حاضر نبودند کوچکترین صدمه ای بر ساختار این نظام وارد گردد. این در حالی بود که نخستین گروندگان حضرت محمد(ص)، جوانان، ضعیفان، محرومان و بردگان بودند. خود او نیز از اشراف نبود، بلکه در کودکی یتیم، و در جوانی نادار و در رده بندی درون قبیلگی، از افراد درجه دوم بنی هاشم بود. عمویش ابوطالب نیز با همۀ شرافت نسبش، تنگدست بود و این همه، هشداری بود بر سران قریش که دعوت حضرت محمد(ص) اساس نظام اجتماعی آنها را تهدید می کند و دیدیم که از همان روزهای نخست، از گرایش جوانان، محرومان و بردگان شکوه می کردند.

نمایندگان قریش برای بازگرداندن مهاجران در دربار نجاشی خود را «فرستادگان اشراف مکه» معرفی کردند. قرآن تفکر اشرافی گری آنها را که اعتراض داشتند که چرا یکی از اشراف مکه یا طائف، به پیامبری نرسید، بازگو می کند:

و گفتند: چرا این قرآن بر مرد بزرگ و ثروتمندی از این دو شهر [مکه و طائف] نازل نشده است؟!

بنا بر یک تفسیر، مقصود از مرد بزرگ ولید بن مغیره ـ رئیس تیرۀ بنی مخزوم ـ در مکه و عروة بن مسعود ثقفي ـ پولدار مشهور ـ در طائف بود. در شأن نزول این آیه نوشته اند: ولید روزی گفت: «چه طور قرآن بر محمد نازل می شود. نه بر من؟! در حالی که من بزرگ و سرور قریشم!» پس قریش ابتدا با دعوت محمّد(ص) به عنوان تهدیدگر نظام اجتماعی آنها مخالف بودند نه به عنوان یک آیین جدید.

2 ـ نگرانی اقتصادی:

برخی از پژوهشگران معاصر، انگیزة اقتصادی را نیز از عوامل نیرومند مخالفت قریش برشمرده اند؛ زیرا یک سلسله از آیات مکی ثروت اندوزان و زرمداران را به شدت نکوهش می کند. ثروتمندان و سرمایه داران بزرگ مکه، ـ که با تجارت و کلیدداری کعبه ثروت هنگفتی اندوخته بودندـ با شنیدن این آیات احساس خطر کردند که با پیشرفت آیین محمد(ص) منافع اقتصادی آنها به خطر خواهد افتاد. در هر حال، سرمایه داران و بازرگانان بزرگ مکه، در رأس مخالفان حضرت قرار داشتند.

3 ـ بیم و نگرانی از قدرت های مجاور:

قرآن اظهارات آنها را در مورد بیم و نگرانی از حملۀ دولت ها و قدرت های مجاور، در صورت پذیرش اسلام، نقل می کند و این بیم و ملاحظه را بی مورد می داند؛ و گفتند: اگر ما همراه تو از راه راست پیروی کنیم از سرزمینمان ربوده می شویم. آیا ما حرم امنی در اختیار آنها قرار نداده ایم که ثمرات هرچیزی [از شهرها و دیار] به سوی آن آورده می شود؟! اینها رزقی است از جانب ما، ولی بیشتر آنان نمی دانند.

روزی حارث بن نوفلی بن عبدمناف به پیامبر اسلام(ص) گفت: « ما می دانیم آنچه می گویی حق است، اما اگر به تو ایمان بیاوریم، و با تو هم عقیده شویم، می ترسیم عرب، ما را از سرزمینمان بربایند و ما توان رویارویی با عرب را نداریم.»

4 ـ رقابت و حسادت قبیلگی:

یکی از عوارض ساختار قبیلگی، رقابت و تفاخر شدید بر سر موضوعات ارزشی بود که در میان قبایل آن جامعه بیداد می کرد، از آنجا که پیامبر اسلام از تیرۀ بنی هاشم بود، سران سایر تیره ها به انگیزۀ رقابت و حسادت قبیلگی حاضر به پذیرفتن نبوت او ( که در نهایت باعث شرف و فخر بنی هاشم می شد) نبودند.

بسمه تعالي
مطالب خوبي تهيه شده است.
باتشكر