سازمان بين المللي دريانوردي
International Maritime Organization (IMO)

دانشجويان : خسرو پايمرد و محسن رحيم بيك


1) تاريخچه
هنگامي كه براي اولين بار پيشنهاد تاسيس سازماني تخصصي در سازمان ملل متحد كه به امور دريايي بپردازد مطرح گرديد. هدف اصلي تشكيل ابزاري بين المللي به منظور افزايش ايمني در دريا بود.
از آنجائيكه كشتيراني، صنعتي است با ماهيت بين المللي، مدتها بود كه همگان دريافته بودند اقدام به منظور افزايش ايمني عمليات دريايي در صورتي كه در سطح بين المللي انجام گيرد مؤثر خواهد بود تا اينكه توسط كشورهاي مختلف تك تك و به صورت يكجانبه و بدون هماهنگي با ساير كشورها صورت پذيرد. اگرچه متن تعدادي موافقتنامه بين المللي تصويب گرديده بود ولي كشورهاي بسياري بر اين عقيده بودند كه نياز به وجود ارگاني دائمي است كه بتواند ساير اقدامات را هماهنگ و بر آنها اضافه نمايد.
با توجه به اين سابقه بر اساس كنفرانس بين المللي متشكله در ششم مارس 1948 در ژنو كنوانسيون سازمان دريانوردي مشورتي بين الدول به تصويب رسيد و در سال 1958 لازم الاجرا گرديد. بعدها توسط 7 اصلاحيه در سالهاي 1964، 1965، 1975، 1977، 1979 و 1993 تغييراتي در آن انجام گرفت. مهمترين اين تغييرات افزايش يك ركن اصلي در رابطه با كمك هاي فني بخصوص به كشورهاي در حال توسعه و تغيير نام آن به سازمان بين المللي دريانوردي (آيمو) و در اصلاحيه 1993 افزايش اعضاي شوراي آيمو از 32 به 40 كشور و ايجاد كميته تسهيل مي باشد. در حقيقت اين سازمان بين المللي جزو يكي از آژانسهاي تخصصي سازمان ملل متحد مي باشد كه بدواً ايجاد كنوانسيون را در سازمان ملل مورد تصويب قرار داده و سپس به كنفرانس بين المللي ژنو سال 1948 واگذار شده است. اين اولين ارگان بين المللي بود كه صرفاً اختصاص به مسائل دريايي داشت.
در دوره 10 ساله بين تصويب متن و لازم الاجرا شدن كنوانسيون در سال 1958 مشكلات ديگري در ارتباط با ايمني توجه عموم را در سطح بين المللي به خود جلب نموده بود. يكي از مهمترين آنها تهديد آلودگي دريايي ناشي از كشتيها بويژه آلودگي ناشي از نفت بود كه توسط كشتيهاي تانكر حمل مي شد. متن كنوانسيون بين المللي در اين خصوص در سال 1954 مورد تصويب قرار گرفت و اين چهار سال پيش از شكل گيري IMO بود. در ژانويه سال 1959 آيمو مسئوليت اداره امور و ارتقاء آن را تقبل نمود. از همان ابتدا، بهبود ايمني دريانوردي و جلوگيري از آلودگي دريايي جزو مهمترين اهداف آيمو بوده است.
سازمان با بيش از 30 سازمان بين الدولي ارتباط رسمي دارد. همچنين به حدود 50 سازمان بين المللي غير دولتي وضعيت مشورتي اعطا شده است و به آنها اجازه داده شده است كه بعنوان ناظر در كار كميته هاي مختلف شركت نمايند. اين سازمانها بعنوان نمايندگان طيف وسيعي از شركتهاي دريايي، حقوقي و محيط زيستي هستند و از طريق ارائه اطلاعات، اسناد و نظرات تخصصي در كار ارگانها و كميته هاي مختلف سهم بسزايي بر عهده دارند. با اين وجود، هيچيك از اين سازمانها حق راي ندارند.
اين سازمان در لندن واقع است و تنها سازمان تخصصي سازمان ملل متحد است كه مقر آن انگلستان مي باشد. نهاد اداره كننده آن، مجمع است كه هر دو سال يكبار تشكيل جلسه مي دهد. مجمع از 167 كشور عضو و دو عضو وابسته تشكيل يافته است. در فواصل بين جلسات مجمع، در حال حاضر شورايي متشكل از 40 دولت عضو كه توسط مجمع انتخاب شده اند بعنوان نهاد اداره كننده آيمو انجام وظيفه مي نمايد.






2) اهداف

1) ايجاد سيستمي براي همكاري بين دولتها در زمينه وضع مقررات و طرز عمل دولتها درخصوص انواع مسائل فني موثر در كشتيراني تجاري بين المللي. تشويق و ترغيب دولتها در زمينه تصويب بهترين استانداردهاي عملي در مورد ايمني دريانوردي و جلوگيري و كنترل آلودگي دريايي بوسيله كشتيها.
2) تهيه پيش نويس كنوانسيونها، موافقتنامه ها و ساير اسناد بر حسب لزوم تشكيل كنفرانسهاي بين المللي جهت تصويب آنها.
3) رسيدگي به كليه مسائل مربوط به دريانوردي كه ممكن است از طرف يكي از ارگان يا يكي از سازمانهاي تخصصي ملل متحد به سازمان محول شود.
4) تسهيل مبادله اطلاعات و مشورت بين اعضا.
سازمان بين المللي دريانوردي به منظور دستيابي به اهداف خود طي 35 سال گذشته كار تنظيم متن 30 كنوانسيون و پروتكل و همچنين تصويب 700 كد و توصيه نامه را در رابطه با ايمني دريانوردي، جلوگيري از آلودگي و موضوعات مرتبط انجام داده است.
كار مقدماتي كنوانسيون به طور معمول توسط يك كميته يا كميته فرعي انجام مي شود. سپس سند پيش نويس تهيه و به يك كنفرانس ديپلماتيك تسليم مي گردد. براي شركت در اين كنفرانس از كليه كشورهايي كه در سيستم سازمان ملل متحد قرار دارند از جمله كشورهايي كه ممكن است عضو آيمو نباشد دعوت بعمل مي آيد. كنفرانس متن نهايي را تصويب و به دولتها تسليم مي نايد تا مورد تصويب آنها نيز قرار گيرد.
سندي كه بدين نحو مورد تصويب كنفرانس قرار مي گيرد. پس از انجام الزاماتي خاص لازم الاجرا مي گردد. اين الزامات بدون استثنا شامل تصويب توسط شمار خاصي از كشورها نيز مي گردد. به طور كلي، هرچه كنوانسيون مهمتر باشد الزامات لازم الاجرا شدن آن مي بايست دقيقتر باشند. اجراي الزامات كنوانسيون براي كشورهايي كه عضو آن هستند اجباري است. كدها و توصيه نامه هايي كه توسط مجمع آيمو مورد تصويب قرار مي گيرند براي دولتها الزام آور نيستند. با اين وجود، محتواي آنها مي تواند از اهميت يكسان با مفاد كنوانسيونها برخوردار باشد و در اكثر موارد از طريق ورود به قوانين داخلي توسط دولتها به مورد اجرا گذاشته مي شود.

3) ساختار
سازمان بين المللي دريانوردي از طريق تعدادي كميته و كميته هاي فرعي تخصصي انجام وظيفه مي نمايد. تمامي اين كميته ها و كميته هاي فرعي متشكل از نمايندگان كشورهاي عضو با كمك و توصيه از ارگانهاي ذيربط سازمان ملل متحد و يا سازمانهاي تخصصي آن و همچنين سازمانهاي بين المللي دولتي و غيردولتي كه ارتباط رسمي با آنها برقرار گشته است انجام وظيفه مي نمايند.
سازمان در بردارنده مجمع، شورا و پنج كميته اصلي و دبيرخانه است كه كميته ها شامل كميته ايمني دريانوردي، كميته حفاظت محيط زيست دريايي، كميته حقوقي، كميته همكاريهاي فني و كميته تسهيل مي باشد.

الف) مجمع
بالاترين ارگان سازمان بوده و مركب است از كليه اعضاي اصلي و وابسته و آژانسهاي تخصصي سازمان ملل و ارگانهايي كه سازمان با آنها موافقتنامه هاي همكاري منعقد نموده است. جلسات آن بطور منظم هر دو سال يكبار تشكيل مي شود و در صورت لزوم جلسات فوق العاده نيز بنا به تقاضاي يك سوم اعضا از دبير كل با شصت روز اعلام قبلي تشكيل مي شود. فقط اعضاي اصلي حق راي در مجمع را دارند.



وظايف مجمع
1) تدوين آئين نامه هاي داخلي مجمع
2) ايجاد هرگونه ارگان فرعي در صورت لزوم و يا ارگان دائمي بنا به توصيه شورا
3) انتخاب اعضاي شورا
4) دريافت و بررسي گزارشات شورا و اظهار نظر نسبت به مسائلي كه به آن ارجاع مي شود
5) تصويب بودجه و تعيين ترتيبات مالي سازمان
6) بررسي هزينه ها و تصويب حسابهاي سازمان
7) تصويب مقررات و دستورالعملهاي مربوط به ايمني دريانوردي و جلوگيري و كنترل آلودگي دريايي بوسيله كشتيها
اتخاذ تصميم در مورد تشكيل كنفرانسهاي بين المللي يا پيگيري روشهاي ديگر بمنظور تصويب كنوانسيونهاي بين المللي يا اصلاحيه ها
9) ارجاع هر موضوعي كه در محدوده وظايف سازمان قرار دارد به ارگانهاي ديگر سازمان

ب) شورا
طبق اصلاحيه سال 1993 تعداد اعضاي شورا از 32 به 40 عضو افزايش يافته است. اعضاي شورا هر دو سال يكبار در جلسات عادي مجمع بوسيله راي گيري مخفي كه بين اعضاي اصلي بعمل مي آيد انتخاب مي شوند. در انتخاب اعضاي شورا، مجمع بايد معيارهاي زير را مدنظر قرار دهد:
1) انتخاب ده عضو از كشورهايي كه بيشترين سهم را در ارائه خدمات كشتيراني بين المللي دارند.
2) انتخاب ده عضو از كشورهايي كه بيشترين سهم را در تجارت بين المللي دريايي دارند.
3) انتخاب بيست عضو از كشورهايي كه شامل بندهاي (1) و (2) نشده ولي داراي منافع خاص در حمل و نقل دريايي و دريانوردي بوده و با انتخاب آنها از حضور نمايندگان كليه مناطق جغرافيايي عمده دنيا در شورا اطمينان حاصل مي شود.

وظايف شورا
1) شورا پيش نويس برنامه كار و جزئيات مربوط به بودجه را كه بوسيله دبير كل با الهام از پيشنهادات كميته ايمني دريانوردي، كميته حقوقي، كميته حفاظت محيط زيست دريايي، كميته تسهيل و كميته همكاريهاي فني و ساير ارگانهاي سازمان تهيه شده بررسي خواهد نمود و با در نظر گرفتن اين پيشنهادات، برنامه كار و بودجه سازمان را با عنايت به منافع كلي و اولويتهاي سازمان تهيه و به مجمع تسليم مي نمايد.
2) دريافت گزارشات و پيشنهادات كميته ها و ديگر ارگانها و ارائه آنها به مجمع و كشورهاي عضو بهمراه نظرات و پيشنهادات.
3) ارائه گزارش فعاليتهاي سازمان در فاصله زماني بين دو اجلاس مجمع در هر اجلاس مجمع.
4) ارائه بيلان مالي سازمان بهمراه نظرات و پيشنهادات شورا به مجمع.
5) مسئوليت برقراري ارتباط با ديگر ارگانها در خلال اجلاس هاي مجمع.
6) مسئوليت كليه وظايف سازمان بويژه هماهنگي فعاليتهاي ارگانهاي سازمان.
7) تعيين دبير كل با تصويب مجمع.

ج) كميته ايمني دريانوردي (MSC)
بالاترين ارگان فني سازمان بوده و تمامي كشورهاي عضو سازمان در آن عضويت دارند و جلسات آن برحسب ضرورت با دعوت قبلي تشكيل مي گردد و مي بايست حداقل سالي يكبار تشكيل جلسه دهد. وظايف آن عبارت است از:
1) بررسي كليه موضوعات در حدود صلاحيت سازمان در ارتباط با علائم كمك ناوبري، ساخت و تجهيز شناورها، تكميل خدمه از نقطه نظر ايمني، مقررات جلوگيري از تصادم در دريا، حمل و نقل كالاهاي خطرناك، الزامات و روشهاي ايمني دريانوردي، اطلاعات هيدروگرافي، دفتر وقايع و اسناد دريانوردي، بررسي سوانح دريايي، تجسس و نجات، و ساير موضوعات موثر در ايمني دريانوردي.
2) كميته ايمني دريانوردي سيستمي را جهت انجام هرگونه وظيفه ارجاعي در چارچوب كنوانسيون، مجمع يا شورا، و يا امور ناشي از ساير اسناد بين المللي مورد قبول سازمان ايجاد نمايد.
3) حفظ و برقراري ارتباط با ساير ارگانهايي كه مي توانند در اجراي امور آن مفيد باشند.
4) ارائه پيشنهادات لازم در رابطه با مقررات ايمني، يا اصلاحات مربوطه به شورا
5) ارائه توصيه ها و دستورالعمل هاي تهيه شده در كميته
6) ارائه گزارش كار كميته به شورا

د) كميته حقوقي (LEG)
تمامي كشورهاي عضو سازمان در اين كميته عضويت داشته و مي بايست حداقل سالي يكبار تشكيل جلسه دهد. وظايف آن عبارت است از:
1) انجام هرگونه وظيفه حقوقي در محدوده وظايف سازمان
2) انجام هرگونه وظيفه ارجاعي از طرف كميته هاي سازمان، مجمع يا شورا و يا هر امر ناشي از ساير اسناد بين المللي مورد قبول سازمان
3) حفظ و برقراري ارتباط با ساير ارگانهايي كه مي توانند در اجراي امور آن مفيد باشند.
4) ارائه پيش نويس كنوانسيونهاي بين المللي و اصلاحات مربوط به كنوانسيونهايي كه توسط آن كميته تهيه شده، به شورا.
5) ارائه گزارش كار كميته به شورا

ن) كميته حفاظت از محيط زيست دريايي (MEPC)
كليه كشورهاي عضو سازمان در آن عضويت داشته و حداقل يكبار در سال جلسه خواهد داشت. وظائف آن عبارت است از:
1) انجام يا رسيدگي به هرگونه موضوعي در محدوده وظايف سازمان در زمينه جلوگيري و كنترل آلودگي دريايي توسط كشتيها.
2) انجام يا رسيدگي به هر موضوعي كه بوسيله يا تحت كنوانسيون بين المللي جلوگيري و كنترل آلودگي دريايي توسط كشتيها، بويژه در ارتباط با تصويب و اصلاح مقررات واگذار شده است.
3) بررسي اقدامات مقتضي به منظور تسهيل اجراي كنوانسيونهاي بند (2). 4 آمادگي جهت تحصيل اطلاعات علمي، فني و هرگونه اطلاعات علمي ديگر در ارتباط با جلوگيري و كنترل آلودگي دريايي توسط كشتيها و ارائه آن به دولتها، بويژه كشورهاي درحال توسعه و بر حسب مورد ارائه پيشنهاد و تهيه دستورالعمل.
4) همكاري با سازمانهاي منطقه اي كه فعاليت آنها در رابطه با جلوگيري و كنترل آلودگي دريايي توسط كشتيها مي باشد.
5) همكاري با ساير سازمانهاي بين المللي در زمينه موضوعات محيط زيست دريايي
6) ارائه پيشنهادات لازم براي مقررات مربوط به جلوگيري و كنترل آلودگي دريايي توسط كشتيها و اصلاحات مقرراتي كه در كميته تهيه مي شود به شورا
7) ارائه گزارش كار كميته به شورا

و) كميته همكاريهاي فني (TC)
اين كميته توسط اصلاحيه 14 نوامبر 1975 كنوانسيون سازمان در نهمين اجلاس مجمع شكل گرفت و داراي وظايف مهمي در جهت ارائه همكاريهاي فني بويژه به كشورهاي درحال توسعه مي باشد. وظايف آن عبارت است از:
1) انجام هرگونه موضوع واگذار شده در صلاحيت سازمان و در ارتباط با پروژه هاي همكاريهاي فني كه از طرف برنامه عمران سازمان ملل متحد تامين هزينه مي شود و براي اجراي آن، سازمان بعنوان آژانس هماهنگ كننده يا اجرايي عمل مي كند و يا پروژه هايي كه از محل وجوهاتي كه بطور داوطلبانه در اختيار سازمان قرار مي گيرد.
2) انجام هرگونه وظيفه ارجاع شده تحت اين كنوانسيون، مجمع يا شورا و يا هرگونه وظيفه ديگري كه با هزينه بين المللي مورد قبول سازمان به آن محول مي شود.
3) ارتباط نزديك با ساير ارگانهايي كه مي توانند در تحقق اهداف سازمان موثر باشند.
4) ارائه پيشنهاد به شورا
5) ارائه گزارش كار كميته به شورا



ه) كميته تسهيل (FAL)
اين كميته در سال 1972 جهت برخورد با تشريفات و تاخير غيرضروري و كاهش يا حذف آنها در كشتيراني بين المللي بوجود آمد و به موجب قطعنامه 7 نوامبر 1991، اين كميته بعنوان يكي از كميته هاي اصلي آيمو محسوب مي گردد. شركت در كميته تسهيل براي تمامي كشورهاي عضو IMO آزاد مي باشد.

ي) دبيرخانه
دبيرخانه سازمان بين المللي دريانوردي مسئوليت امور اداري و هماهنگي اجرايي را داشته و در راس آن دبير كل سازمان مي باشد. وظايف دبيرخانه و دبير كل عبارتنداز:
1) دبيرخانه كليه مداركي را كه در اجراي بهتر وظايف سازمان مفيد است نگهداري نموده و بايستي در تهيه، جمع آوري و توزيع مدارك، اسناد، دستور جلسات، يادداشتها و اطلاعاتي كه در كار سازمان لازم است اقدامات لازم را انجام دهد.
2) دبير كل بايستي بيلان مالي هر سال و بودجه تخميني بر مبناي هر دو سال را تهيه و به شورا ارائه نمايد.
3) دبير كل كليه اعضا را از فعاليتهاي سازمان مطلع مي سازد.
4) دبير كل و پرسنل دبيرخانه در اجراي وظايف خود نبايد از طرف دولت و مسئول خارج از تشكيلات سازمان هدايت گردند.
5) دبير كل هر وظيفه ديگري را كه توسط كنوانسيون، مجمع يا شورا به آن محول شود انجام مي دهد.

جهت کسب اطلاعات بيشتر ميتوانيد به آدرس ذيل مراجعه نماييد .
http://www.imo.org